Η φυλακή, οι απολύσεις και οι πραγματογνωμοσύνες

Της Ματίνας Πούλου

Ας πάρουμε λοιπόν την περίπτωση ενός κρατουμένου που πάσχει από τη δρεπανοκυτταρική νόσο του Ενιαίου Πίνακα Προσδιορισμού Ποσοστού Αναπηρίας, κοινώς αναιμία, που όμως στην ομόζυγη μορφή της δίνει ποσοστό αναπηρίας 67% και εάν έχει τακτικές μεταγγίσεις, δηλαδή πάνω από 6 τον χρόνο, αφαιμαξομεταγγίσεις ή αποσιδήρωση, το ποσοστό φτάνει το 80%.

Με τον υπερπληθυσμό αλλά και τις συνθήκες που επικρατούν στις ελληνικές φυλακές (έλλειψη επαρκούς ιατρικού προσωπικού και ειδικοτήτων, συνθήκες υγιεινής κ.λπ.) αντιλαμβάνεται κανείς ότι η διαβίωση του κρατουμένου είναι δυνατό να συνιστά απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ με ενδεχόμενο κίνδυνο να επιβληθούν κυρώσεις στη χώρα σε περίπτωση προσφυγής. Δεν είναι απίθανη μια τέτοια περίπτωση, δεδομένου ότι οι σοβαρές ασθένειες συνοδεύονται σχεδόν πάντα από άλλες παθολογικές επιπλοκές ως απότοκο της αρχικής νόσου και άρα η υγεία του ασθενούς επιβαρύνεται σχετικά εύκολα.

Η πραγματικότητα τώρα σχετικά με τον «νόμο Παρασκευόπουλου» έχει ως εξής: Αύξησε τις κατηγορίες αναπήρων που δικαιούνται πρόωρη αποφυλάκιση, εισήγαγε για πρώτη φορά ελάχιστο χρόνο έκτισης της ποινής στη φυλακή προκειμένου να αποφασιστεί η αποφυλάκιση και αναβάθμισε την αποδεικτική διαδικασία για πιστοποίηση προβλημάτων υγείας, αφού πλέον δεν αρκεί μια πραγματογνωμοσύνη, αλλά απαιτείται γνωμάτευση συλλογικού θεσμοθετημένου οργάνου.

Εντονη συζήτηση προκλήθηκε σχετικά με τη διαδικασία πιστοποίησης της αναπηρίας. Χρήσιμο επομένως είναι να ειπωθούν τα εξής: Η διακρίβωση της αναπηρίας και του καθορισμού του ποσοστού αυτής προβλέφθηκε με ενιαίο τρόπο μέσω ΚΕΠΑ ήδη από το 2010 με τον ν. 3863/2010 για όλους τους ασφαλισμένους, σε μια προσπάθεια να εξαλειφθεί η αδιαφάνεια και να διασφαλιστεί η αμεροληψία της σχετικής κρίσης μέσω τριμελών επιστημονικών επιτροπών.

Συνακόλουθα για τους ανάπηρους κρατουμένους δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί η προηγούμενη διαπίστωση της αναπηρίας τους από τα ΚΕΠΑ καθώς σε μια τέτοια περίπτωση η επανάληψη της διαδικασίας θα ήταν άσκοπη επιβάρυνση τόσο για τους ίδιους όσο και για το σύστημα.

Ζήτημα ανέκυψε σχετικά με τη δεσμευτικότητα της γνωμοδότησης των ΚΕΠΑ ως προς τη δικαστική κρίση. Στο σημείο αυτό αξίζει να επισημανθεί ότι η κατοχύρωση της ελεύθερης δικαστικής κρίσης με βάση την αρχή της ηθικής εκτίμησης επιβάλλει και όχι απλά επιτρέπει στον δικαστή να απομακρύνεται από την καταρτισθείσα γνωμοδότηση, κάθε φορά που τίθεται θέμα πλημμέλειας της γνωμοδότησης ή αξιοπιστίας του πραγματογνώμονα.

Αντιλαμβάνεται κανείς πόσο επικίνδυνη για την ασφάλεια του δικαίου θα ήταν η υποχρεωτική αποδοχή από τον δικαστή ενός πορίσματος, ενώ υπάρχουν αμφιβολίες για τις ειδικές γνώσεις του πραγματογνώμονα, όπως π.χ. εάν στην τριμελή επιτροπή για τη διάγνωση της μετρίως εκτεταμένης πνευμονικής φυματίωσης του ειδικού πίνακα (περ.5.8.2) δεν μετείχε κανένας πνευμονολόγος.

Η άποψη λοιπόν περί δεσμευτικότητας, περί αβασάνιστης δηλαδή από τον δικαστή υιοθέτησης της έκθεσης της πραγματογνωμοσύνης, δεν μπορεί παρά να οδηγεί σε μηχανιστική εφαρμογή του θεσμού της πραγματογνωμοσύνης. Αυτή άλλωστε θα συνιστούσε και φαλκίδευση της συνταγματικής επιταγής, που απαιτεί την απονομή της δικαιοσύνης από τα δικαστήρια και όχι από τον πραγματογνώμονα. Η έλλογη αμφιβολία του δικαστή αποτελεί βασικό εργαλείο δικαστικής κρίσης και ως τέτοιο πρέπει να διαφυλαχθεί.

Εξάλλου και το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της χώρας με σταθερή νομολογία αναγνωρίζει ότι η γνωμοδότηση των πραγματογνωμόνων δεν έχει υποχρεωτική ισχύ αλλά εκτιμάται ελεύθερα από τον δικαστή της ουσίας.

Το κρίσιμο όμως, κατά την άποψή μου, κοινωνικό ζήτημα δεν είναι αν το πόρισμα είναι δεσμευτικό ή όχι για τον δικαστή, ζήτημα που θα επιλυθεί από τους νομικούς, ούτε αν αυτό στερείται αξιοπιστία, ζήτημα πραγματικό που θα διερευνηθεί κατάλληλα ανά περίπτωση. Κομβικής σημασίας είναι ο κλονισμός του κράτους δικαίου από τη φανατική επίθεση κατά θεσμών που, χωρίς μάλιστα κόστος ασφάλειας, εισάγουν ανθρωπιστικά και φιλελεύθερα μέτρα. Σας θυμίζω ότι η πρόβλεψη της πρόωρης απόλυσης για λόγους υγείας έγινε στο ίδιο άρθρο με την κατάργηση της θανατικής ποινής!

* Η Ματίνα Πούλου είναι δικηγόρος/διδάκτορας Νομικής

Πηγή: efsyn.gr

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr