Η Εργατική Πρωτομαγιά στην Ελλάδα

Η ιστορία της Εργατικής Πρωτομαγιάς στην Ελλάδα  ξεκίνησε το 1891, έναν μόλις χρόνο ύστερα από την απόφαση της Β΄ Σοσιαλιστικής Διεθνούς για την καθιέρωση της 1ης Μαΐου ως ημέρας εργατικών διεκδικήσεων, αρχής γενομένης από την Πρωτομαγιά του 1890. Αρχικά ο εργατικός χαρακτήρας της ημέρας αφορούσε πολύ λίγους. Το 1891 ο Σταύρος Καλλέργης, ιδρυτής του Κεντρικού Σοσιαλιστικού  Συλλόγου, του πρώτου σοσιαλιστικού πυρήνα στην Ελλάδα, και εκδότης της εφημερίδας «Σοσιαλιστής», φωτογραφήθηκε μαζί με μια μικρή ομάδα σοσιαλιστών  ενώ το 1892 οι συγκεντρωμένοι δεν ήταν πάνω από τριάντα. 

Μαζικότερος ήταν ο εορτασμός το 1893. Στη συγκέντρωση η οποία προκάλεσε την προσοχή του αθηναϊκού Τύπου ο Καλλέργης, σύμφωνα με τον «Σοσιαλιστή», διαβεβαίωσε τους δύο χιλιάδες «υπό μισθόν πάσχοντες» ότι «η πρόοδος βαδίζει τον δρόμον της» και οι εργατικές διεκδικήσεις «του παρόντος» θα οδηγήσουν «εν τω μέλλοντι» στην «κατάργησιν του κληρονομικού δικαιώματος και της ιδιοκτησίας». Οι εργατικές διεκδικήσεις αφορούσαν στην κατοχύρωση της οκτάωρης εργασίας με ανάπαυση την Κυριακή και την παροχή επιδομάτων σε όσους είχαν υποστεί βλάβη στην υγεία τους εξαιτίας της εργασίας. Ένας μαχητικός αντιπλουτοκρατικός λόγος εκφράστηκε μέσα στη συγκυρία της ύφεσης. Φορώντας κόκκινες κονκάρδες στο πέτο, οι σοσιαλιστές ζητούσαν μέτρα για τη βελτίωση της κατάστασης του λαού, την υποστήριξη του κόσμου της μισθωτής εργασίας (ημερομίσθια, ανάπαυση, οκτάωρη εργασία, συντάξεις, δωρεάν εκπαίδευση των παιδιών των εργατών) και την κατάργηση της προσωποκράτησης για χρέη για τους μικρούς επαγγελματίες (Καρπόζηλος Κωστής, Αρχείο Σταύρου Καλλέργη: Ψηφίδες από τον σχεδιασμό της Σοσιαλιστικής Πολιτείας, Εκδόσεις του Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 2013).

8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο  
Η πρώτη μαζική εργατική διαδήλωση στη Θεσσαλονίκη πραγματοποιήθηκε όταν η πολυεθνική πόλη βρισκόταν ακόμη υπό οθωμανική διοίκηση. Στην Πρωτομαγιά του 1909 συμμετείχαν Έλληνες, Βούλγαροι, Τούρκοι και Εβραίοι εργάτες κάτω από τη σημαία του Εργατικού Συνδέσμου Θεσσαλονίκης (Ασσοσιασιόν Ομπραντέρα ντε Σαλόνικα), πρόδρομο της σοσιαλιστικής οργάνωσης Φεντερασιόν. Την 1η Μαΐου του 1911 η Φεντερασιόν οργάνωσε συλλαλητήριο στο οποίο επενέβη η αστυνομία συλλαμβάνοντας τους ηγέτες της οργάνωσης Αβραάμ Μπεναρόγια, Σαμπετάι Λεβί και Σαμουήλ Γιονά (Κωστής Μοσκώφ, Θεσσαλονίκη. Τομή της μεταπρατικής πόλης, εκδ. Στοχαστής, 1978). 

Στην Αθήνα την ίδια μέρα πραγματοποιήθηκε συγκέντρωση στο Μετς με πρωτοβουλία της σοσιαλιστικής ομάδας του Νίκου Γιαννιού και σύνθημα «8 ώρες δουλειά, 8 ώρες ανάπαυση και 8 ώρες ύπνο». Ο πρώτος μαζικός γιορτασμός της Πρωτομαγιάς έγινε ταυτόχρονα σε δώδεκα πόλεις το 1919, έναν χρόνο μετά την ίδρυση της ΓΣΕΕ. Οι εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς επαναλήφθηκαν τα επόμενα χρόνια. Κοινά χαρακτηριστικά τους η χαμηλή συμμετοχή των εργαζομένων, η διάσπαση του συνδικαλιστικού κινήματος και η καταστολή. 
Με αίμα βάφτηκαν γιορτασμοί της Πρωτομαγιάς κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Από τις πρώτες εκδηλώσεις του το εργατικό κίνημα αποτέλεσε αντικείμενο διωγμού δυσανάλογου προς το μέγεθός του με βάση τη νομοθεσία περί ληστείας ή τον ποινικό νόμο. Καθώς το όραμα της Μεγάλης Ιδέας κατέρρευσε και η έλευση χιλιάδων εξαθλιωμένων προσφύγων δημιούργησε νέα οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα, οι εργατικές διεκδικήσεις έγιναν πιο δυναμικές. Το αστικό κράτος επέλεξε να απαντήσει με σκληρή καταστολή και θέσπιση νομοθετικών μέτρων που περιόριζαν τις συνδικαλιστικές ελευθερίες και ποινικοποιούσαν την κομμουνιστική ιδεολογία…  Διαβάστε τη συνέχεια στο ψηφιακό περιοδικό του Documento για την Πρωτομαγιά 

Εργατική Πρωτομαγιά: Ψηφιακό περιοδικό για τους αγώνες των εργαζομένων για οκτάωρο, αξιοπρέπεια και απελευθέρωση που δοκιμάζονται ακόμα και σήμερα… Διαβάστε το αφιέρωμα, εδώ. 

Η συνδρομή της δρος Ιστορίας Βασιλικής Λάζου, διδάσκουσας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, ήταν καθοριστική στη συγκρότηση της ύλης. Την αρχισυνταξία και την επιμέλεια της ύλης έχει ο Παναγιώτης Φρούντζος. Αρχειακό και φωτογραφικό υλικό συλλέχθηκε από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), τη Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, το αρχείο της ΕΡΤ, το αρχείο του ΚΚΕ, το Δημοτικό Κέντρο Ιστορίας και Τεκμηρίωσης Βόλου και το αρχείο Εργατικού Κέντρου Θεσσαλονίκης.