Newsroom

Newsroom

Η «Δίκη» ως κοινωνική κραυγή και υπόκλιση στο χάος

Λίγες σκέψεις για το ιδιόρρυθμο μυθιστόρημα του Φραντς Κάφκα που φωτίζει τις παράλογες και σκοτεινές πλευρές του ανθρώπου, της εξουσίας, των κοινωνικών δομών με αφορμή την επέτειο γέννησης του συγγραφέα. 

δικη2

«Χάρη στον Κάφκα κατανόησα πως ένα μυθιστόρημα μπορεί να γραφεί κι αλλιώς»

Gabriel García Márquez

Ο Φραντς Κάφκα είναι ένας παράξενος και «στρυφνός» συγγραφέας. Ο ίδιος είχε ζητήσει να καταστραφούν όλα τα χειρόγραφα και τα έργα του μετά το θάνατο του. Ο καλός του φίλος Μαξ Μπροντ δεν σεβάστηκε την επιθυμία του και τα έδωσε στη δημοσιότητα. Η «Δίκη», ο «Πύργος» και η «Αμερική» θα παρέμεναν για πάντα στο σκοτάδι εάν δεν το έκανε.

Η «Δίκη» είναι ένα μυθιστόρημα που έμεινε ημιτελές. Ξεκίνησε να γράφεται το 1914 και δημοσιεύτηκε το 1925 μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Ο τραπεζοϋπάλληλος Γιόζεφ Κ. εγκλωβίζεται στα πλοκάμια ενός παράλογου και εκδικητικού δικαστικού μηχανισμού. Πολλοί άνθρωποι υπόσχονται να τον βοηθήσουν, αλλά τελικά τον ξεγελούν. Η δίκη βρίσκεται παντού γύρω του και τον βαραίνει σαν απειλητική σκιά. Ο γρίφος δεν θα λυθεί ποτέ. Ο θάνατος έρχεται σαν τελική λύση μιας παράλογης τιμωρίας. Σαν λύτρωση και σαν θυσία ενός ανθρώπου που έχει συνθλιβεί από τους μηχανισμούς εξουσίας. Η μαχαιριά σε ένα έρημο λατομείο είναι ψυχρή και απάνθρωπη, αλλά μοιάζει αναπόφευκτη. Το μυθιστόρημα κινείται σχεδόν στα όρια του παραλόγου. Όταν ο Κάφκα διάβασε για πρώτη φορά την αρχή του μυθιστορήματος στους φίλους του, όλοι ξέσπασαν σε γέλια. Αυτή είναι και η ομορφιά του. 

Το συναίσθημα ασφυξίας καταλαμβάνει τον αναγνώστη από τις πρώτες σελίδες, όταν εισβάλουν στον προσωπικό  χώρο του κεντρικού ήρωα δύο άγνωστοι άνδρες που του ανακοινώνουν ότι πρέπει να τον οδηγήσουν στον ανακριτή. Άνθρωποι της τέχνης της επιστήμης και της θρησκείας κινούνται γύρω από τον πρωταγωνιστή σαν σκιές και σαν πιόνια ενός αδυσώπητου συστήματος που δεν έχει ρωγμές. Το δικαστήριο βρίσκεται παντού. Ο κόσμος γίνεται προέκταση της δικαστικής αίθουσας. Ο Γιόζεφ Κ. δεν έχει πρόσωπο. Δεν γνωρίζει καν το «έγκλημα» του.

Αθώος  και ενοχοποιημένος

Στις αμέτρητες αναλύσεις που έχουν γραφτεί για το μυθιστόρημα, έχει ειπωθεί ότι ο Κάφκα περιέγραψε προφητικά τις φασιστικές και αυταρχικές κοινωνικές δομές. Ο ήρωας του ωστόσο θα μπορούσε να ζει ακόμη και σήμερα. Η φύση της δικαστικής εξουσίας και του σωφρονιστικού συστήματος παραμένει παράλογη και εκδικητική. Το μυθιστόρημα είναι αναμφισβήτητα μία κραυγή ενάντια στην εξουσία. Υπάρχουν όμως και αρκετές ακόμη οπτικές γωνίες. Ο πιστός φίλος του Κάφκα Μαξ Μπροντ δεν είχε την παραμικρή αμφιβολία πως ο Κ. είναι ένοχος για ένα βαρύτατο, αν και καλά κρυμμένο, αδίκημα: για «Lieblosigkeit» (ανικανότητα να αγαπήσει)· Σύμφωνα με άλλους μελετητές, δεν έχει σημασία αν ο ήρωας είναι ένοχος ή αθώος. Το σημαντικό είναι ότι είναι σίγουρα ενοχοποιημένος. Ο όρος καφκικό, που έχει καθιερωθεί ως ορολογία, συμπυκνώνει τη σκοτεινή ατμόσφαιρα που αποπνέει το σύνολο του έργου του σπουδαίου συγγραφέα.

Με βάση το βιβλίο γυρίστηκαν αργότερα και δύο ταινίες: Το 1962 από τον Όρσον Ουέλς με τον αγγλικό τίτλο The Trial και πρωταγωνιστή τον Άντονι Πέρκινς και το 1993 με τον ίδιο τίτλο από τον Ντέιβιντ Χιουζ με πρωταγωνιστή τον Άντονι Χόπκινς.

Ένα από τα πιο δυνατά σημεία του μυθιστορήματος

«Τι θες λοιπόν τώρα να μάθεις ακόμα;» ρωτά ο θυρωρός. «Είσαι αχόρταγος». «Όλοι αγωνίζονται αλήθεια να φτάσουν στο Νόμο», λέει ο άντρας. «Πώς συμβαίνει να μην έχει ζητήσει κανένας να μπει όλα τα χρόνια εκτός από μένα;» Ο θυρωρός καταλαβαίνει πως ο άντρας είναι πια στα τελευταία του και, για να προφτάσει ακόμα την ακοή του που σβήνει, ωρύεται στο αυτί του: « Από δω δεν μπορούσε κανένας άλλος να μπει, επειδή τούτη η είσοδος ήταν μονάχα για σένα προορισμένη. Τώρα πάω να την κλείσω».

Η ομορφιά του μυθιστορήματος του Κάφκα κινείται στα όρια του τραγικού και του κωμικού. Αναφέρεται σε ζητήματα υπαρξιακά, φιλοσοφικά και ηθικά, τη στιγμή που ο συγγραφέας δεν ηθικολογεί ούτε φιλοσοφεί μέσα στο μυθιστόρημα. Η Δίκη δεν είναι μόνο μία πολιτική καταγγελία. Το σύστημα δουλεύει στηριζόμενο στην απάθεια, στην απουσία αλληλεγγύης και αγάπης.Οι εσωτερικοί δαίμονες του συγγραφέα, η απώλεια του ανθρώπινου και η τοποθέτηση του στο περιθώριο της κοινωνίας καθιστούν εξαιρετικά περίπλοκη την ανάλυση του. Είναι τελικά η φωνή και η δύναμη του χάους που το κάνει τόσο μαγικό. Του ανθρώπινου χάους. Της κοινωνικής αποσύνθεσης. Της φρίκης που γεννά το αδίστακτο πρόσωπο της  εξουσίας.

«Σαν το σκυλί!». Είναι η τελευταία σκέψη του Κ. καθώς δολοφονείται… 

 

ΣΥΡΙΖΑ: «Οι προκλητικές δηλώσεις του Ερντογάν υπονομεύουν και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις»

mist erdo

ΣΥΡΙΖΑ: «Οι προκλητικές δηλώσεις του Ερντογάν υπονομεύουν και τις ελληνοτουρκικές σχέσεις»

«Καλούμε την κυβέρνηση, να προβεί άμεσα στις απαραίτητες διπλωματικές ενέργειες απέναντι στη νέα αυτή τουρκική…

Νέα πρόκληση Ερντογάν: Δήλωσε «μετανιωμένος» που η Τουρκία δεν κατέκτησε ολόκληρη την Κύπρο το 1974

8ce56d6d499047e58e6fa1054f091391

Νέα πρόκληση Ερντογάν: Δήλωσε «μετανιωμένος» που η Τουρκία δεν κατέκτησε ολόκληρη την Κύπρο το 1974

«Λάδι στη φωτιά» γύρω από το Κυπριακό έριξε το βράδυ της Δευτέρας (18/3) ο Τούρκος…