Η αντιρατσιστική δύναμη του ποδοσφαίρου ξεπερνά τα γήπεδα

Η παράδοση του «Sinterklaas», του Αγίου Νικολάου, γιορτάζεται στην Ολλανδία με δώρα και εκδηλώσεις, αποτελώντας έναν από τους «προπομπούς» του Άγιου Βασίλη. Οι Ολλανδοί βγαίνουν στους δρόμους για να γιορτάσουν, με φανταχτερές αμφιέσεις και παρελάσεις. Κάποιοι επιλέγουν να μεταμφιεστούν σε «Zwarte Piet». Ο «Μαύρος Πιτ» είναι στην παράδοση του Αγίου Νικολάου ο βοηθός του, εκφράζοντας ρατσιστικά στερεότυπα δεκαετιών. Βαμμένα μαύρα πρόσωπα, έντονα κόκκινα χείλη, κατσαρές περούκες και μεγάλους κρίκους στ’ αυτιά. Την τελευταία δεκαετία, διοργανώνονται παράλληλα με τις εορταστικές εκδηλώσεις πορείες διαμαρτυρίας, που ζητούν να σταματήσει η ανακύκλωση των ρατσιστικών συμβόλων και η γελοιοποίηση.

Η αντίδραση των ποδοσφαιριστών

Ο «Μαύρος Πιτ» επέστρεψε σε τηλεοπτική μετάδοση, αποτελώντας την σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τον πρώην ποδοσφαιριστή και νυν παρουσιαστή του σόου Veronica Inside, Γιόχαν Ντέρκσεν. Ο 71χρονος έχει βρεθεί αρκετές φορές στο μάτι του κυκλώνα, για τα «αστεία» του που αφορούν γυναίκες, γκέι και μειονότητες. Είχε χαρακτηρίσει την πολιτικό Σιλβάνα Σίμονς, η οποία έχει γεννηθεί στο Σουρινάμ, μαϊμού. Ο χαμός που προκλήθηκε τον έκανε να τα μαζέψει άρον-άρον, χωρίς όμως να σταματά τις επιθέσεις. Χαρακτήρισε υπερβολική την LGBTQ κοινότητα σχετικά με τις επιθέσεις βίας απέναντι σε μέλη της, τόνισε ότι οι γκέι θα έβγαιναν πιο εύκολα μπροστά αν είχαν πραγματικό χαρακτήρα, αποκάλεσε την Τουρκία «σκατοχώρα» και τόνισε ότι οι ποδοσφαιρικές ομάδες «οδεύουν στα σκατά», αν βρίσκονται σε γειτονιές που κατοικούν οικογένειες με καταγωγή από το Μαρόκο. Η μόνιμη δικαιολογία του περί ελευθερίας του λόγου και η στάση του «ας με πουν ρατσιστή, δεν με νοιάζει», πλέον καταλήγει σε αδιέξοδο.

Κι αυτό γιατί, μετά την τεράστια διάσταση που έχει πάρει το κίνημα Black Lives Matter στον απόηχο της δολοφονίας του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικό στη Μινεάπολη, παρομοίασε on air με τον «Μαύρο Πιτ» έναν γνωστό διαδηλωτή του κινήματος, στον οποίο «φόρεσε» πλακάτ «Zwarte Piet Lives Matter». Προσπάθησε, δηλαδή, να γελοιοποιήσει τις αντιρατσιστικές πρωτοβουλίες που κατέκλυσαν τον κόσμο μετά το περιστατικό που έβαλε φωτιά στις ΗΠΑ. Η πράξη του ξεσήκωσε για μια ακόμα φορά θύελλα, μόνο που αυτή τη φορά το ποδόσφαιρο είναι αποφασισμένο να μην κάνει πίσω.

Οι αρχηγοί όλων των εθνικών της Ολλανδίας, με τον άσο της Λίβερπουλ, Βέρτζιλ Φαν Ντάικ και την τερματοφύλακα της Ατλέτικο Μαδρίτης Σάρι φαν Φένενταλ, σε πρώτο πλάνο, βγήκαν στην αντεπίθεση για να δηλώσουν «αρκετά». Σε κοινή τους δήλωση, την οποία υπέγραψαν επίσης κι άλλοι πρώην και νυν ποδοσφαιριστές, οι αρχηγοί των «οράνιε» σημείωσαν: «Πλέον δεν είναι στο απυρόβλητο. Αυτό δεν έχει να κάνει πια με το χιούμορ. Αυτή δεν είναι η γλώσσα του ποδοσφαίρου. Ξεπέρασε τα όρια. Όχι για πρώτη φορά, ούτε για δεύτερη. Το κάνει επανειλημμένα. Φτάνει πια». Ο Φαν Ντάικ ήταν, μαζί με τον Τζίνι Βαϊνάλντουμ, οι εμπνευστές της πρωτοβουλίας της Λίβερπουλ να φωτογραφηθεί στα γόνατα και να στείλει ένα πολύ ισχυρό αντιρατσιστικό μήνυμα, το οποίο ταξίδεψε σε όλον τον κόσμο. «Πάντα ήμουν υπερήφανος για τα παιδιά, αλλά αυτή ήταν μια ακόμα φανταστική στιγμή. Όταν τους είδα στη φωτογραφία ήμουν πραγματικά περήφανος, γιατί ήταν ένα πολύ σημαντικό μήνυμα», είχε πει χαρακτηριστικά ο προπονητής των Ρεντς, Γιούργκεν Κλοπ.

Η κοινή ανακοίνωση των διεθνών προκάλεσε μεγάλη συζήτηση κι είχε και συνέχεια. Ο πρώην σταρ της Εθνικής Ολλανδίας και της Γιουβέντους, Έντγκαρ Ντάβιντς, πρόσθεσε: «Δεν είναι η πρώτη φορά που λέγονται ρατσιστικά πράγματα και συνήθως καλύπτονταν. Πλέον ξεπέρασε τα όρια. Κανείς δεν θέλει να τον προσβάλλουν. Υπήρχε μια εποχή που ο κόσμος έλεγε “Έλα τώρα, μην αναστατώνεσαι τόσο”. Πλέον λέμε ότι οι αθλητές αποτελούν πρότυπα. Όμως το ίδιο συμβαίνει και με τα Media. Είναι υπόλογοι για όσα λένε στον κόσμο».

Ντόμινο αντιδράσεων

Μετά τον σάλο που προέκυψε και την ανακοίνωση των ποδοσφαιριστών, έσπευσαν να πάρουν απόσταση και οι διαφημιζόμενοι που είχαν αγοράσει τηλεοπτικό χρόνο στα διαλείμματα της εκπομπής. Είναι χαρακτηριστικά τα λόγια εκπροσώπου της Brewery Bavaria, ο οποίος τόνισε: «Είμαστε μια οικογενειακή επιχείρηση και θέλουμε να φέρνουμε τους ανθρώπους κοντά. Θεωρούμε ότι αυτή η δήλωση του Γιόχαν Ντέρκσεν δεν ήταν αστεία και το παρατράβηξε». Η Bavaria, μαζί με γνωστή αλυσίδα σούπερ μάρκετ, πολυεθνική παραγωγής ξυραφιών, καθώς και μια εταιρεία φρουτοχυμών, έσπευσαν να απομακρυνθούν. Ο Ντέρκσεν όχι μόνο αρνήθηκε να απολογηθεί, αλλά δήλωσε πως «Η Ολλανδία βρίσκεται σε πολύ κακή κατάσταση από τη στιγμή που διεθνείς ποδοσφαιριστές και διαφημιστές καθορίζουν το περιεχόμενο των προγραμμάτων».

Η μεγάλη ανταπόκριση του αντιρατσιστικού κινήματος στο χώρο του ποδοσφαίρου αποκτά τεράστιο συμβολισμό και δείχνει στην πράξη πως έχει εξίσου μεγάλο αντίκτυπο. Τον τελευταίο καιρό αρκετοί ποδοσφαιριστές ή ομάδες έχουν βγει μπροστά, υψώνοντας ανάστημα απέναντι στις διακρίσεις, όμως τούτη τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά. Η αντίδραση του ποδοσφαίρου και γενικότερα του αθλητισμού στη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και στον θεσμικό ρατσισμό που βρίσκεται ριζωμένος σε αρκετές σύγχρονες κοινωνίες, είναι μαζική. Οι παίκτες την ξεκίνησαν και οι ομάδες δεν έχουν επιλογή, όσο συντηρητικές κι αν είναι οι διοικήσεις τους. Τίθενται στο πλευρό τους. Εκμεταλλευόμενοι το τεράστιο ακροατήριο των Social Media, οι αθλητές μιλούν σε τεράστια ακροατήρια, απασχολούν τα ΜΜΕ με τις τοποθετήσεις τους και κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος. Συμπεριφορές όπως αυτές του Ντέρκσεν, δήθεν αθώα αστειάκια και εμετικά σχόλια που μέχρι στιγμής συγκαλύπτονταν, πλέον δεν είναι ανεκτές. Και η στάση του ποδοσφαίρου έχει παίξει τον δικό της ρόλο σ’ αυτό.