Η ανακύκλωση του αφηγήματος περί «ασφαλούς τρίτης χώρας»

Τον Μάρτιο του 2025, το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέδωσε μια απόφαση που, έστω και πρόσκαιρα, φάνηκε να επαναφέρει τη λογική και τον σεβασμό του κράτους δικαίου στη διαχείριση του ασύλου στην Ελλάδα.

Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο ακύρωσε την Κοινή Υπουργική Απόφαση με την οποία η Τουρκία χαρακτηριζόταν «ασφαλής τρίτη χώρα» για αιτούντες άσυλο προερχόμενους από πέντε χώρες: τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Πακιστάν, το Μπανγκλαντές και τη Σομαλία.

Η ακύρωση της ΚΥΑ ερείδετο στην έλλειψη επαρκούς και επιστημονικά τεκμηριωμένης αιτιολόγησης από την πλευρά της ελληνικής διοίκησης.

Τα διεθνή στοιχεία στα οποία βασίστηκε η αρχική απόφαση δεν είχαν τύχει κριτικής αξιολόγησης ούτε είχαν συνεκτιμηθεί με την πραγματικότητα που βιώνουν οι πρόσφυγες εντός της τουρκικής επικράτειας.

Με άλλα λόγια, η διοίκηση παρέλειψε να προβεί στην επιμελή και κατά περίπτωση εξέταση που απαιτεί το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο προστασίας προσφύγων.

Η αίσθηση θεσμικής δικαίωσης που δημιούργησε η απόφαση του ΣτΕ αποδείχθηκε όμως βραχύβια. Στις 8 Απριλίου 2025, η ελληνική κυβέρνηση εξέδωσε νέα ΚΥΑ, αυτή τη φορά με τη σύμπραξη των Υπουργών Μετανάστευσης και Ασύλου και Εξωτερικών, επαναφέροντας την Τουρκία στον κατάλογο των «ασφαλών τρίτων χωρών».

Η εν λόγω ενέργεια όχι μόνο υπονομεύει τη δεσμευτικότητα της απόφασης του ΣτΕ, αλλά συνιστά και ξεκάθαρη αναπαραγωγή μιας πολιτικής στρατηγικής που έχει κατ’ επανάληψιν κριθεί ως νομικά επισφαλής και ηθικά προβληματική.

Το αφήγημα περί «ασφαλούς τρίτης χώρας» δεν είναι καινοφανές. Ενσωματώθηκε στη μεταναστευτική πολιτική της Ελλάδας με την Κοινή Δήλωση ΕΕ-Τουρκίας του 2016 και ενισχύθηκε με τη σύσταση εθνικού καταλόγου «ασφαλών χωρών» το 2021.

Στην πράξη, λειτουργεί ως εργαλείο διοικητικής επιτάχυνσης που επιτρέπει την απόρριψη αιτήσεων διεθνούς προστασίας χωρίς ουσιαστική εξέταση επί της ουσίας. Με τον τρόπο αυτό παρακάμπτεται η θεμελιώδης αρχή της εξατομικευμένης αξιολόγησης – ακρογωνιαίος λίθος του διεθνούς και ευρωπαϊκού προσφυγικού δικαίου.

Η νέα ΚΥΑ της 8ης Απριλίου δεν μπορεί να ιδωθεί απλώς ως διοικητική πράξη. Αποτελεί πολιτική δήλωση με σαφή ιδεολογικό πρόσημο. Δήλωση ότι η αποτροπή υπερισχύει της προστασίας.

Ότι η συμμόρφωση με τις δικαστικές αποφάσεις είναι ενδεχόμενη, όχι υποχρεωτική. Ότι η ανθρώπινη ζωή και αξιοπρέπεια δύνανται να συμπυκνωθούν σε γενικευμένες αναφορές.

Πρόκειται, επομένως, για ένα πολιτικό μανιφέστο που υπονομεύει τον πυρήνα της προσφυγικής προστασίας.

Το μήνυμα είναι σαφές: η προστασία εκπίπτει σε δευτερεύοντα στόχο, οι δικαστικές αποφάσεις γίνονται σεβαστές μόνο εφόσον εξυπηρετούν τον εκάστοτε κυβερνητικό σχεδιασμό, ενώ η ανθρώπινη ζωή εκλαμβάνεται ως διαχειρίσιμος αριθμός, έτοιμος να εξαλειφθεί με μια υπογραφή.

Στην Ελλάδα του 2025, η απονομή δικαιοσύνης μοιάζει προαιρετική, η θεσμική λογοδοσία συγκαλύπτεται με τον μανδύα του “πολιτικού ρεαλισμού” και θυσιάζεται στον βωμό μιας «αποτελεσματικής διαχείρισης», η οποία ορίζει την επιτυχία της με όρους αποτροπής και όχι προστασίας.

* Η Τατιάνα Σβώρου είναι Σύμβουλος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Ανθρωπιστικής Συνηγορίας. Από το 2019 έως σήμερα έχει συμμετάσχει σε αποστολές με διαφορετικούς οργανισμούς (Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, Save the Children) στο Λίβανο, το Ιράκ, την Ιορδανία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και έχει υλοποιήσει στρατηγικές υπεράσπισης για την Τυνησία/Λιβύη και τη βορειανατολική Συρία

Διαβάστε επίσης:

Λούσι Μάρκοβιτς: Πέθανε σε ηλικία 27 ετών το μοντέλο της Armani και της Versace

Αναγκαστική προσγείωση αεροσκάφους της United Airlines στο Ελ. Βενιζέλος: Επιβάτης ένιωσε αδιαθεσία και πέθανε

Σοκ στο Αίγιο: Άνδρας σκότωσε δυο άτομα και παραδόθηκε στην αστυνομία

Αποκαλύψεις για την «Ομάδα Αλήθειας»: Ποιοι τη στελεχώνουν και ποιος πληρώνει τον λογαριασμό

Δείτε όλες τις ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο στο koutipandoras.gr

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr