Η ακροδεξιά και ο νεοφιλελευθερισμός «παίζουν μπάλα» και στη Βραζιλία

Από την στιγμή που αποσύρθηκε ο κεντροαριστερός Λούλα, την «σκυτάλη» στη δημοτικότητα πήρε ο ακροδεξιός πρώην στρατιωτικός Ζαΐρ Μπολσονάρο. Αρχής γενομένης από την 6η Σεπτεμβρίου, οπότε και μαχαιρώθηκε από άγνωστο κατά τη διάρκεια προεκλογικής συγκέντρωσης, η δημοτικότητά του «εκτοξεύτηκε» μετά τις διαδοχικές επιτυχείς χειρουργικές επεμβάσεις.

Αποτέλεσμα όλων αυτών, η καθαρή επικράτηση του Ζαΐρ Μπολσονάρο στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών με 46% των ψήφων έναντι 29,2% του κεντροαριστερού Φερνάντου Αντάτζι. Οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στη Βραζιλία εξαναγκάζουν πλέον τις δυνάμεις της χώρας να προβούν σε δραστικές κινήσεις έτσι ώστε στις τρεις εβδομάδες που απομένουν να αποτρέψουν το ενδεχόμενο η μεγαλύτερη χώρα της Λατινικής Αμερικής – και πέμπτη πιο πολυπληθής στον κόσμο – να κυβερνηθεί από έναν ακροδεξιό πολιτικό, νοσταλγό αυταρχικών καθεστώτων. Όλα θα κριθούν στον δεύτερο γύρο της 28ης Οκτωβρίου, μέσα σε εμφυλιοπολεμική ατμόσφαιρα, με όλα τα ενδεχόμενα να είναι πλεόν ανοιχτά.

Ποιος είναι ο Μπολσονάρο

Ο Μπολσονάρο είναι πρώην λοχαγός του στρατού, νοσταλγός της στρατιωτικής δικτατορίας και θιασώτης της νεοφιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής. Πρόκειται για ένα πρόσωπο που ψήφισε υπέρ της πραξικοπηματικής καθαίρεσης από την προεδρία της διαδόχου του Λούλα, Ντίλμα Ρούσεφ στις 31 Αυγούστου 2016. Ο Μπολσονάρο, δεν δίστασε να αφιερώσει την ψήφο του σε έναν από τους πιο διαβόητους βασανιστές του καθεστώτος (1964-1985). Ο νοσταλγός της δικτατορίας έχει απειλήσει μέχρι και με τανκς σε περίπτωση που δεν εκλεγεί, ενώ σε μία από τις συγκεντρώσεις του κάλεσε τους οπαδούς του «να τουφεκίζουν τα μέλη του αντίπαλου κόμματος, του ΡΤ.

Το προφίλ του συμπληρώνουν και άλλα περιστατικά ρατσιστικής και σεξιστικής ρητορικής και συμπεριφοράς, όπως η δήλωσή του ότι δεν θα βίαζε μία συγκεκριμένη γυναίκα, μέλος του Κογκρέσου, γιατί τη θεωρούσε «άσχημη», ενώ θα προτιμούσε να δει τον γιο του νεκρό παρά γκέι. Πρόκειται για μια εφ’ όλης της ύλης απειλή για τους πολίτες της Βραζιλίας, καθώς το ακροδεξιό πολιτικό πρόγραμμα του Μπολσονάρο συνοδεύεται από μια ακραία νεοφιλελεύθερη οικονομική πολιτική. Άλλωστε, στην πρόσφατη ιστορία των δικτατοριών της Λατινικής Αμερικής, τα «παιδιά του Σικάγο» από όπου πέρασαν διέλυσαν το κοινωνικό κράτος, προχώρησαν σε σαρωτικές ιδιωτικοποιήσεις, ενώ ταυτόχρονα μείωσαν την φορολογία των πλουσίων, μετακυλύοντας όλα τα βάρη στους φτωχούς.

Ο ακροδεξιός αυτός πολιτικός, βρήκε εύφορο έδαφος πατώντας πάνω σε υποσχέσεις για καταστολή του εγκλήματος και της διαφθοράς, σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη περίοδο για τη Βραζιλία, όπου μόνο την περσινή χρονιά καταγράφηκαν στη χώρα 63.880 δολοφονίες. Στις πιο πολωμένες εκλογές στη χώρα μετά το τέλος της στρατιωτικής χούντας το 1985, ο Μπολσονάρο έχει την στήριξη μιας ομάδας απόστρατων στρατηγών οι οποίοι κατηγορούν το PT για τη διαφθορά, την εγκληματικότητα και την ύφεση της οικονομίας ενώ αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επικείμενης επέμβασης του στρατού εάν δεν έρθει ο ίδιος στα πράγματα. Παρ’ όλα αυτά, η στήριξή του εκφράζεται και από ευρύτερα λαϊκά στρώματα, με το ποδόσφαιρο, το μακράν δημοφιλέστερο άθλημα στη Βραζιλία, να αποτελεί πεδίο ζυμώσεων και επιρροής υπέρ του.  

Διάσημοι ποδοσφαιριστές «στις υπηρεσίες» του Μπολσονάρο

«Οι επιχειρηματίες τον αγοράζουν, τον πουλάνε, τον δανείζουν, κι εκείνος αφήνεται με αντάλλαγμα την υπόσχεση για περισσότερη φήμη και χρήματα. Όσο μεγαλύτερη επιτυχία έχει, και όσο περισσότερα χρήματα κερδίζει, τόσο περισσότερο δέσμιος του συστήματος γίνεται.» Εντουάρντο Γκαλεάνο, Το ποδόσφαιρο στη σκιά και στο φως

Αυτά τα λόγια χρησιμοποιεί ο Εντουάρντο Γκαλεάνο – μεταξύ άλλων – για τον επαγγελματία ποδοσφαιριστή για να περιγράψει το πώς το σύστημα τον «κλειδώνει» και τον χρησιμοποιεί. Στην περίπτωση της Βραζιλίας, βλέπουμε πολλούς διάσημους ποδοσφαιριστές να ανεβαίνουν στο «άρμα» του Μπολσονάρο. Η στήριξη που έχει λάβει ο Μπολσονάρο από τον κόσμο του ποδοσφαίρου είναι τεράστια, κάτι που φαντάζει οξύμωρο αν σκεφτεί κανείς τις ιστορίες του Ροναλντίνιο, του Ρονάλντο, του Φελίπε Μέλο, του Λούκας Μόουρα και άλλων πολλών. Παιδιά φτωχών οικογενειών, που μάλιστα έχουν εκφραστεί δημόσια απέναντι σε ρατσιστικά περιστατικά. Παιδιά που έπαιζαν μπάλα στις φαβέλες και βρήκαν το ποδόσφαιρο ως διέξοδο από την φτώχεια και την εξαθλίωση, βρίσκονται σήμερα στο πλευρό του Μπολσονάρο, το πρόγραμμα του οποίου μόνο τα κατώτερα οικονομικά στρώματα δεν έχει σκοπό να υπηρετήσει.

Ο Λούκας Μόουρα χαρακτήρισε τον Μπολσονάρο «εναλλακτικό», γιατί, όπως λέει «τουλάχιστον δεν ακούμε τους ίδιους λόγους και τις ίδιες προτάσεις» ενώ εμφανίστηκε πεπεισμένος ότι «τον κατηγορούν για ρατσιστή χωρίς επιχειρήματα», προτρέποντας και τους υπόλοιπους ν’ ανησυχούν για τη χώρα του όπως αυτός. Ο Φελίπε Μέλο ύστερα από ένα παιχνίδι της Παλμέιρα, είπε στους δημοσιογράφους: «Αυτό το γκολ είναι για τον μέλλοντα πρόεδρό μας, Μπολσονάρο».

Αυτή η δημόσια στήριξη στον Μπολσονάρο, όμως, έφερε τους ποδοσφαιριστές αυτούς αντιμέτωπους με πολλούς οπαδούς, οι οποίοι αρνούνται να υιοθετήσουν τις απόψεις του ακροδεξιού υποψηφίου.

Ο μεγαλύτερος σύνδεσμος οργανωμένων οπαδών της Κορίνθιανς, πρόσφατα έφτασε στο σημείο να ανακοινώσει ότι απορρίπτει τον Μπολσονάρο όταν δύο παίκτες της ομάδας δήλωσαν την στήριξή τους στο πρόσωπό του. «Ξέρετε την ιστορία μας; Γνωρίζετε ότι κατά την ίδρυση μας, το 1969, ζούσαμε στη μέση μιας στρατιωτικής δικτατορίας; Γνωρίζετε την καταπίεση που υπέφεραν οι ιδρυτές μας για την ανάδειξη της σημαίας υπέρ της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων των λαών μας;». Στο τέλος της δήλωσής τους, μάλιστα, προτρέπουν όποιο από τα 112.000 μέλη του συλλόγου σκοπεύει να ψηφίσει τον Μπολσονάρο να διαγραφεί αμέσως από την ομάδα.

Η υποστήριξη των ποδοσφαιριστών στον Μπολσονάρο έχει πολλές εξηγήσεις. Η «εύκολη» και «εύπεπτη» ρητορική του, η – τουλάχιστον απλοϊκή – σκέψη περί «αποτυχίας της δημοκρατίας» και συνεπαγωγής της με την διαφθορά. Τα δημογραφικά στοιχεία των υποστηρικτών του αναδεικνύουν επίσης, συμπεράσματα. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία άντρες της μεσαίας τάξης και της ελίτ, στην οποία έχουν μεταπηδήσει από τα κατώτερα στρώματα οι εν λόγω ποδοσφαιριστές, ξεχνώντας, μάλλον, τις πραγματικές ανάγκες του κόσμου που ζει ακόμα στις φαβέλες, εκεί που βρισκόντουσαν μόλις λίγα χρόνια πριν…