Η άγνωστη και αμείλικτη Covid-19

Το σενάριο μιας αόρατης απειλής κατά της ανθρωπότητας είναι πολυπαιγμένο και το τέλος του –κυρίως στις αμερικανικές παραγωγές– αναμενόμενο: ο πρόεδρος των ΗΠΑ καταφέρνει να μη μολυνθεί και οι θεατές πάνε ήσυχοι για ύπνο. Η αόρατη απειλή όμως της Covid-19 δεν αφήνει κανέναν να κοιμηθεί. Η ισχυρή μεταδοτικότητά της έχει αφήσει άφωνη την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, η οποία ζητάει απεγνωσμένα χρόνο για να συλλέξει όσο περισσότερα στοιχεία για τη νόσο που στο πέρασμά της λυγίζει συστήματα υγείας αναπτυγμένων χωρών.

Τα επιστημονικά δεδομένα αλλάζουν καθημερινά, με τα περισσότερα να έρχονται από την Κίνα που μέτρησε χιλιάδες νεκρούς. Τίποτε ακόμα δεν είναι απολύτως σίγουρο. Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά πώς μεταδίδεται ο ιός, πόση ώρα παραμένει σε επιφάνειες, γιατί οι βαριά ασθενείς είναι κυρίως άντρες, τι είναι αυτό που κάνει τα παιδιά να νοσούν ήπια, γιατί η υγεία κάποιων ασθενών παρουσιάζει ξαφνική επιδείνωση. Οι απαντήσεις των ειδικών συνήθως ξεκινούν με ένα «φαίνεται ότι», το οποίο δηλώνει ότι η επιστημονική κοινότητα κινείται στο άγνωστο, κάνοντας όμως καθημερινά σημαντικά βήματα προς την ανακάλυψη του εμβολίου και της θεραπείας. Ισως όλα αυτά να αργήσουν. Μέχρι τότε η ανθρωπότητα, που τώρα είναι μουδιασμένη, θα συνεχίσει να δέχεται τα απανωτά χτυπήματα του ιού.

ΤΙ ΤΟΝ ΚΑΘΙΣΤΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟ

Σύμφωνα με έρευνα του κινεζικού Κέντρου Ελέγχου Παθήσεων η οποία δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό επιδημιολογίας «Chinese journal of epidemiology» ο νέος κορονοϊός SARS-CoV-2 προκαλεί μια πολύμορφη από άποψη συμπτωμάτων μολυσματική νόσο που στο 80% των περιπτώσεων έχει μάλλον σχετικά ήπια συμπτώματα και περίπου στο 94% των περιπτώσεων τα άτομα που νοσούν την ξεπερνούν χωρίς πολύ σοβαρές επιπλοκές, ενώ, από ό,τι φαίνεται, οι άντρες παρουσιάζουν μεγαλύτερη θνησιμότητα (2,8%) από τις γυναίκες (1,7%).

Η ανησυχία της ιατρικής κοινότητας παγκοσμίως οφείλεται κυρίως στο γεγονός ότι δεν διαθέτουμε καμία αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπισή του. Μπορεί ο νέος κορονοϊός να παρουσιάζει μικρότερη θνησιμότητα σε σύγκριση με άλλους, όμωςαναπαράγεται και διαδίδεται στον πληθυσμό ταχύτερα από αυτούς.

Η ΚΙΝΑ «ΛΥΓΙΖΕΙ» ΤΟΝ ΚΟΡΟΝΟΪΟ

Μέχρι να φτάσει η Κίνα να λυγίσει τον κορονοϊό είχε λυγίσει αυτός την Κίνα χίλιες φορές. Οι κινεζικές αρχές στο τέλος Δεκεμβρίου του 2019 προειδοποιούν για την εμφάνιση κρουσμάτων πνευμονίας αγνώστου προελεύσεως στην πόλη Γουχάν, 11 εκατ. κατοίκων, της επαρχίας Χουμπέι. Ο πρώτος συναγερμός χτυπά στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στις 31 Δεκεμβρίου. Στις 11 Ιανουαρίου οι κινεζικές αρχές κάνουν λόγο για τον πρώτο θάνατο.

Οι Κινέζοι έχασαν πολλές μέρες μέχρι να καταλάβουν πόσο καταστροφικός και μεταδοτικός είναι αυτός ο ιός. Οταν το κατάλαβαν πλέον είχε νοσήσει πολύς κόσμος και κυρίως μεγάλος αριθμός του προσωπικού υγείας. Δέκα ημέρες μετά Κινέζος ειδικός επιβεβαιώνει ότι η ασθένεια μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τα μέσα μαζικής μεταφοράς διακόπτουν τα δρομολόγιά τους από τη Γουχάν και οι αυτοκινητόδρομοι κλείνουν. Οι εορτασμοί για το νέο κινεζικό έτος ματαιώνονται στο Πεκίνο, ενώ κλείνει και η Απαγορευμένη Πόλη. Οι κινεζικές πόλεις ερημώνουν και οι εικόνες που κάνουν τον γύρο του κόσμου είναι πρωτόγνωρες. Λίγες μέρες αργότερα τα καταγεγραμμένα κρούσματα της επιδημίας ξεπερνούν τον αριθμό των αντίστοιχων της επιδημίας του SARS. Η Κίνα θρηνεί εκατοντάδες ανθρώπινες ζωές. Στο τέλος Ιανουαρίου ανακοινώνει τον βαρύτερο ημερήσιο απολογισμό από την έναρξη της επιδημίας: 43 θάνατοι σε 24 ώρες.

Μέχρι τις 2 Απριλίου το σύνολο των κρουσμάτων στην Κίνα άγγιζε τις 81.600. Ο απολογισμός των νεκρών από την πανδημία στην ηπειρωτική Κίνα έφτανε τις 3.300. Μικρότερος από τον αριθμό των νεκρών στην Ιταλία που έγινε το κέντρο της πανδημίας (και ακολουθεί η Ισπανία, χωρίς να ξέρουμε ακόμη τι ξημερώνει στο Ηνωμένο Βασίλειο και στις ΗΠΑ).

ΜΕΤΑΔΟΤΙΚΟΤΗΤΑ

O τρόπος μετάδοσης της Covid-19 που έχει προκαλέσει παγκόσμια αναστάτωση και πανικό είναι ίσως το πιο ξεκάθαρο επιστημονικά δεδομένο από όλα όσα αφορούν τη συγκεκριμένη νόσο. Η εξαιρετικά μεταδοτική φύση της σημαίνει ότι σύμφωνα με τις ενδείξεις μεταδίδεται με ασυνήθιστους τρόπους, όπως από τα μάτια. Ο ιός SARS-CoV-2 προκαλεί αναπνευστική νόσο η οποία μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο, συνήθως κατόπιν στενής επαφής με ασθενή ή σε χώρο παροχής φροντίδας υγείας. Μεταδίδεται κυρίως μέσω σταγονιδίων τα οποία παράγονται όταν ο ασθενής βήχει ή φτερνίζεται ή μέσω σταγονιδίων από τη ρινική κοιλότητα.

Αυτό που προκαλεί έκπληξη είναι ότι ένας τόσο επιθετικός ιός δείχνει να… σέβεται τα παιδιά και τα νεογέννητα. Σύμφωνα με τα μέχρι στιγμής επιστημονικά δεδομένα, στην πλειονότητά τους τα παιδιά νοσούν με ήπια συμπτώματα, έχοντας όμως υψηλό ιικό φορτίο, γεγονός που σημαίνει ότι μπορούν να μεταδώσουν τον ιό. Εν τω μεταξύ τέσσερα μωρά που γεννήθηκαν από μολυσμένες μητέρες σε νοσοκομείο της Γουχάν δεν παρουσιάζουν σημάδια λοίμωξης και παραμένουν υγιή. Είναι η δεύτερη μελέτη από την Κίνα τον τελευταίο μήνα η οποία δείχνει ότι οι μητέρες που έχουν μολυνθεί κατά την εγκυμοσύνη με τον ιό δεν τον μεταδίδουν στο μωρό. Τα στοιχεία της κινεζικής έρευνας επιβεβαιώθηκαν και στην Ελλάδα καθώς γεννήθηκαν υγιέστατα μωρά από μητέρες που νοσούσαν.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Οταν η Covid-19 έκανε την εμφάνισή της τα συμπτώματα ήταν έντονος ξηρός βήχας και πυρετός. Για ορισμένους ασθενείς τα συμπτώματα αυτά εξασθενούσαν με το πέρασμα των ημερών, για ορισμένους άλλους όμως όχι. Ο ιός ήταν αμείλικτος με τους ηλικιωμένους και κυρίως εκείνους που έπασχαν από υποκείμενα νοσήματα.

Οι λιγοστές έρευνες αλλά κυρίως η εμπειρία έδειξαν ότι για κάποιους ασθενείς ο κορονοϊός είναι ακόμη πιο σκληρός καθώς γίνεται απρόβλεπτος και κατά την πέμπτη με έβδομη μέρα εμφανίζουν ένα υπερφλεγμονώδες σύνδρομο, με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται ξαφνικά η κατάστασή τους. Την ίδια ώρα νέα δεδομένα που αφορούν κυρίως ασθενείς που νοσούν μιλούν για νέα συμπτώματα τα οποία προδίδουν τη νόσο. Υπάρχει αναφορά ότι άτομα με διάρροια μπορεί να έχουν τον ιό, ενώ έγινε λόγος και για περιπτώσεις ατόμων στα οποία διαταράσσεται η λειτουργία της όσφρησης ή της γεύσης. Μάλιστα στη Γερμανία και την Αγγλία εμφανίζονται ολοένα και περισσότερες περιπτώσεις επιβεβαιωμένων κρουσμάτων με πρόβλημα στην όσφρηση.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία για τη λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορονοϊός, αλλά η υποστηρικτική αγωγή και η αντιμετώπιση των επιπλοκών έχουν ιδιαίτερη σημασία για την ίαση των ασθενών. Η έρευνα για την ανάπτυξη ειδικού εμβολίου είναι εντατική και η επιστημονική κοινότητα ευελπιστεί να είναι έτοιμο τον Σεπτέμβριο, ή και πολύ νωρίτερα, το φάρμακο. Στην περίπτωση της Ελλάδας προσφέρονται στους ασθενείς αντιικά φάρμακα για άλλες ασθένειες, ορισμένα από τα οποία φαίνεται να έχουν αποτέλεσμα. Στόχος όλων των χωρών που «νοσούν» είναι να δοθεί χρόνος στους επιστήμονες για να μελετήσουν το άγνωστο και να βρουν το φάρμακο που θα βάλει τέλος στον εφιάλτη. Σχετικά με την ξαφνική επιδείνωση της υγείας ορισμένων ασθενών, ήδη μελετάται η χρησιμοποίηση μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι κυτοκινών οι οποίες όταν αυξάνεται πολύ η παραγωγή τους δημιουργούν έντονη φλεγμονή και μπορεί να προκαλέσουν πολύ σημαντικές βλάβες σε διάφορα όργανα. Παράλληλα ήδη χρησιμοποιείται χλωροκίνη η οποία εμποδίζει τη σύνδεση του κορονοϊού όσο γίνεται με τα κύτταρα των κυψελίδων των πνευμόνων, διότι εκεί μπαίνει ο ιός και δημιουργεί το πρόβλημα και την πνευμονία.

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΟΤΙ ΔΕΝ ΚΟΛΛΑΕΙ ΞΑΝΑ

Σύμφωνα με την Κινεζική Ακαδημία Ιατρικών Σπουδών, επιστήμονες σε πείραμά τους μετέδωσαν τον ιό σε μακάκους και άφησαν τη νόσο να εξελιχθεί. Κατά τη νεκροψία ενός πιθήκου μετά τη θανάτωσή του διαπιστώθηκε ότι οι βλάβες του οργανισμού ήταν ίδιες με αυτές που έχουν καταγραφεί σε ανθρώπους που νόσησαν. Μετά την πλήρη ανάρρωση των υπόλοιπων μακάκων οι ερευνητές τούς εξέθεσαν ξανά σε δόση του νέου κορονοϊού η οποία ήταν κατά ένα εκατομμύριο φορές ισχυρότερη από όσο απαιτείται για την πρόκληση λοίμωξης. Κανένα από τα ζώα που είχαν περάσει τη νόσο δεν προσβλήθηκε εκ νέου από τον ιό.

TΟ ΕΜΒΟΛΙΟ

Η πρώτη κλινική μελέτη για την παρασκευή εμβολίου που προφυλάσσει τον ανθρώπινο οργανισμό από τον νέο κορονοϊό ξεκίνησε στις ΗΠΑ τη Δευτέρα 16 Μαρτίου. Διεξάγεται από το Ινστιτούτο Υγειονομικών Ερευνών Κάιζερ (Kaiser Permanente Washington Health Research Institute) στο Σιάτλ, οι επιστήμονες του οποίου εξετάζουν την ασφάλεια του εμβολίου που παράγεται από την εταιρεία Moderna Inc. Οπως και στην περίπτωση της γερμανικής βιοφαρμακευτικής εταιρείας CureVac, το παρασκευασμένο από τους Αμερικανούς επιστήμονες εμβόλιο βασίζεται στη χρήση γενετικού υλικού, συγκεκριμένα σε μόρια αγγελιαφόρου RNA. Ο αναπληρωτής διευθυντής του ινστιτούτου Μπάρνεϊ Γκράχαμ δήλωσε στους «New York Times» ότι «όσο δυσάρεστη κι αν είναι αυτή η επιδημία, είμαστε κατά κάποιο τρόπο τυχεροί που προκαλείται από έναν κορονοϊό, διότι οι ερευνητές ήταν προετοιμασμένοι τουλάχιστον εν μέρει. Εάν η αιτία της πανδημίας ήταν κάποια άλλη κατηγορία ιού, η παρασκευή εμβολίου θα καθυστερoύσε πολλούς μήνες».

* Περιοδικό Hot Doc #202, «Οι πανδημίες που μας άλλαξαν», 05/4/2020