Η Χριστίνα Σουγιουλτζή στο koutipandoras.gr: "O έρωτας απαντά στον παρανοϊκό φόβο του τέλους"

 

 

Μια συζήτηση που ξεκινά από τον υπαρξισμό του 19ου αιώνα και καταλήγει στον Σοπενάουερ, με ενδιάμεσους σταθμούς το φιλμ νουάρ, τη Μίνι Μάους, τη Σιμόν ντε Μποβουάρ και τον έρωτα!

Συνέντευξη στην Αφροδίτη Ερμίδη

Η νέα παράστασή σας έχει τον τίτλο «Noir». Θα στήσετε, λοιπόν, ένα θέαμα που βασίζεται στην τυπολογία του είδους ή μήπως μια παράσταση με στόχο την αποδόμηση του είδους;

Όχι, σίγουρα δεν βασίζεται στην τυπολογία του είδους. Αν και όσο περνά ο καιρός, οι σκιές πληθαίνουν. Πάντως, η παράσταση, φλερτάρει με το κωμικοτραγικό, πράγμα που δεν συμβαίνει συνήθως στο φιλμ νουάρ. Βρισκόμαστε σε ένα κυνικό σύμπαν αξιακής πτώσης, γυμνό από κάθε νόημα, που μοιάζει πολύ με το τώρα. Με αφορμή ένα απλό σενάριο, εμφανίζονται σπαράγματα κειμένων, στα οποία δηλώνονται βασικές θέσεις του υπαρξισμού. Ο υπαρξισμός εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Πολλοί πίστευαν –μεταξύ των οποίων αρκετοί φυσικοί– ότι οι άνθρωποι ήταν έτοιμοι να αποκτήσουν όλη τη γνώση που υπάρχει. Αυτό το επίτευγμα θα μεταδιδόταν στον κοινωνικό κόσμο και θα βρισκόμαστε ξανά στον παράδεισο. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν μια λέξη γι’ αυτού του είδους την υπερβολική αυτοπεποίθηση: ύβρις. Και συνήθως ήταν προάγγελος μιας πτώσης πιο σημαντικής από την ταπείνωση. Όπως ειπώθηκε λοιπόν: Η ζωή αρχίζει στην άλλη πλευρά της απελπισίας , εκεί που σταματάς να έχεις τον έλεγχο ή οποιαδήποτε προσδοκία ανταμοιβής, εκεί όπου δρας χωρίς ελπίδα.

Στο νουάρ έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε μοιραίους ανθρώπους να μην μπορούν να αντισταθούν στη σαγήνη του θανάτου. Η παράστασή σας, να υποθέσω, είναι και μια μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε σχέση με το θάνατο;

Νομίζω, δεν ήμασταν τόσο συνειδητοί. Υπήρξε επιμονή στο θέμα του νουάρ και έτσι το ανοίξαμε, λίγο σαν το κουτί της Πανδώρας, μη ξέροντας τι θα βρούμε μέσα. Εκ των υστέρων αναρωτηθήκαμε τι ήταν αυτό που μας γοήτευσε τόσο σε αυτή την περιοχή. Ένα από τα στοιχεία είναι η εμφάνιση μη ακέραιων χαρακτήρων. Δηλαδή, ο ήρωας δεν είναι ένα καλόκαρδο και τίμιο αγόρι. Είναι ένας άντρας, που χωρίς να ξέρουμε τί ακριβώς σκέφτεται –«Το θέμα είναι να βρω μια αλήθεια δική μου, μια ιδέα, για την οποία μπορώ να ζήσω και να πεθάνω»–, δρα με έναν αμφίσημο τρόπο. Είναι κάποιος που προσπαθεί να επιβιώσει σε έναν κόσμο παρηκμασμένο, υπακούοντας σε ένα δικό του κώδικα αξιών, μη έχοντας τα ηθικά φρένα του συμβατού πρέπει. Υπάρχω, σημαίνει λερώνω τα χέρια μου. Παρόλα αυτά, ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ζητιέται ακόμα και σε αυτή την ακραία συνθήκη. Οι σχέσεις των χαρακτήρων βυθίζονται σε σιωπές και λόγια μάλλον ανούσια. Είναι η απουσία λόγου, η απουσία δράσης και η απουσία σχέσης που γοητεύει με την αλήθεια της.

«Ο άνθρωπος είναι καταδικασμένος να είναι ελεύθερος. Καταδικασμένος, γιατί δεν εδημιούργησε, δεν έπλασε μόνος του τον εαυτό του κι ωστόσο ταυτόχρονα ελεύθερος, γιατί από τη στιγμή που πετάχτηκε στον κόσμο, είναι υπεύθυνος για ό,τι κάνει.»

«Ένα κρυφό δάκρυ στα μάτια της ανάβλυσε…»: επιλέξατε στο τρέιλερ (https://www.youtube.com/watch?v=mcbidR2JllI&feature=youtu.be) της παράστασης ως ηχητικό περιβάλλον την άρια «Una Furtiva Lagrima» από το «Ελιξίριο της Αγάπης» του Ντονιτσέτι. Αν η αγάπη είναι η απάντηση, η ερώτηση ποια μπορεί να είναι;

Σ ένα από τα κείμενα της παράστασης διαβάζεται ένα ερωτικό γράμμα της Σιμόν ντε Μποβουάρ στο οποίο απαντά, εν αγνοία του, ο Σοπενάουερ.

«Αγάπη μου… είμαι σίγουρη ότι ποτέ δεν έκανες κάποιον τόσο ευτυχισμένο όσο έκανες εμένα».

Η ευτυχία δεν μπορεί να μείνει στο παρόν που δεν έχει διάρκεια, ενώ είναι ο μόνος τόπος της ύπαρξης,

«Φαίνεσαι πια τόσο κοντά»,

ο χρόνος είναι εκείνο που κάνει το παν σε κάθε στιγμή να γίνεται τίποτε μέσα στα χέρια μας

«μου φαίνεται ότι μπορώ όποτε θέλω να πάω να ξαπλώσω δίπλα σ’ αυτό το ζεστό και δυνατό σώμα.»

κάθε μέρα είμαστε μια μέρα φτωχότεροι

«Το λαχταρώ.»

και η αντίληψη της τόσο γοργά περαστικής ύπαρξής μας θα μας έκανε ίσως τρελούς

«Αγαπημένε μου,»

αν δεν αισθανόμαστε μυστικά στα πιο μύχια του είναι μας πως είμαστε κάτοχοι της αστείρευτης πηγής της αιωνιότητας,

«που είναι τόσο γλυκό να σ’ αγαπώ»

που μας επιτρέπει να ανανεώνουμε αδιάκοπα τη ζωή.

Ίσως ο έρωτας να είναι μια αίσθηση του «πάντα», υποκείμενος, βέβαια, στους νόμους του παροντικού (χωρίς όμως να το συνειδητοποιούν οι ερωτευμένοι), γι’ αυτό και η πιο δυνατή υπόσχεση τους είναι το «για πάντα».

Μάλλον ο έρωτας απαντά στον τεράστιο, παρανοϊκό φόβο του τέλους.

Στο πλημμυρισμένο από απειλητικές σκιές κόσμο του νουάρ τι δουλειά μπορεί να έχει η Μίνι Μάους;

Συμβολίζει την «επιτυχία», όπως μας την υποσχέθηκε το αμερικανικό μοντέλο, του ανθρώπου που πιάνει την καλή.

Επίσης (λόγω της μάσκας), υπάρχει για να φέρει επί σκηνής την έννοια του πεπρωμένου, όχι της μοίρας που γράφεται από το θεό, αλλά όλων αυτών των δυνάμεων, των έξω από τη συνείδησή μας, που αυτοσχεδιάζουν σε μια παλέτα άγνωστη σε μας.

Γιατί το σκοτάδι είναι απαραίτητο συστατικό του κόσμου μας;

Το σκοτάδι είναι ο τόπος του μυστικού. Και το μυστικό είναι η αίσθηση του προσωπικού. Η στιγμή που κλείνουμε τα μάτια και είμαστε μόνοι στη θάλασσα της πολύ δικιάς μας πραγματικότητας. Αυτής που δεν εξηγείται, δεν αποκαλύπτεται. Ένα σύνολο αισθήσεων, βιωμάτων, αναμνήσεων, επιθυμιών, φόβων. Το ξέρω ότι καταλαβαίνετε τι εννοώ. Είναι η κρυφή δεξαμενή της δράσης μας. Αν την αρνηθούμε ή τη φωτίσουμε με το ζόρι, με έναν τρόπο χάνεται η ιδιωτικότητά μας. Η δύναμή μας. Σαν τον Σαμσών, που έχασε τα μαλλιά του και απέμεινε κοινός, ενώ ήταν θαυμαστά υπερδύναμος. Και χάνεται επίσης η δυνατότητα διαπραγμάτευσης που έχουμε με το γύρω. Δεν έχει απολύτως κανένα νόημα να παίξουμε σκάκι, αν μπορείς να διαβάσεις τη σκέψη μου. Δεν έχει νόημα να παίξουμε χαρτιά, αν ξέρεις εξ αρχής τα φύλλα μου.

Και γιατί θεωρείτε έγκλημα την εξάλειψη του πραγματικού κόσμου; Το κυνήγι της ουτοπίας πιστεύετε ότι είναι η προετοιμασία του τέλειου εγκλήματος;

Ο πραγματικός κόσμος δεν αποτελείται μόνο από περιοχές που μπορούμε να κατανοήσουμε και να ελέγξουμε. Έχω διαρκώς την αίσθηση ότι κρύβουμε μετά μανίας όλες τις ακατανόητες ή σκοτεινές περιοχές πλευρές, εκμηδενίζοντάς τις, εξηγώντας τις. Δηλαδή, αν προσπαθήσουμε να περιγράψουμε ένα πρόσωπο, να αναλύσουμε τη συμπεριφορά του, τα βιώματά του, την ακριβή ανατομία του, τις σχέσεις του, να έχουμε φωτογραφίες, βίντεο και τα πλήρη στοιχεία του, έχουμε την αίσθηση ότι κάναμε το καθήκον μας απέναντι στο πραγματικό. Κι όμως είναι προφανές ότι για να γνωρίσεις κάποιον, πρέπει να τον κοιτάξεις στα μάτια, ενώ σε κοιτάζει κι αυτός, να ζήσεις έστω και στιγμές πλάι του, αφιερώνοντας την προσοχή σου, ακόμα και αν μετά ξεχάσεις τη μορφή, θα θυμάσαι σίγουρα μια πραγματική του φωτογραφία μέσα στο χρόνο. Απλουστεύοντας, υπάρχει διαφορά κλίμακας μεταξύ βιώματος και πληροφορίας. Ολόκληρος φετιχισμός κατανάλωσης πολλών και διαφορετικών βιωμάτων, για να γίνει η ζωή πλούσια. Τελικά, μοιάζει τουριστικά να πληροφορούμαστε για δρόμους ζωής, που θα μπορούσαμε να είχαμε πάρει, ενώ μένουμε μετέωροι και πολύ καλά πληροφορημένοι σε μια εικονική πραγματικότητα μη σχέσεων.

Τώρα όσο για την ουτοπία, θα ήθελα να αντιγράψω την άποψη του Σοπενάουερ για το τι καλύτερο μπορεί να συμβεί στην ανθρώπινη ζωή (πρέπει να διαβαστεί με κάποια δόση χιούμορ):

Ζωή ευτυχισμένη είναι αδύνατο να υπάρξει, το ανώτατο σημείο που δύναται ο άνθρωπος να φτάσει είναι η ηρωική ζωή, αυτός είναι ο κλήρος εκείνου που αδιάφορο μέσα σε ποιο στάδιο παλεύει με τις μεγαλύτερες δυσκολίες για το καλό όλων και στο τέλος θριαμβεύει, λαβαίνοντας κακή η και καθόλου αμοιβή. Ένας τέτοιος άνθρωπος σαν όλα έχουν τελειώσει απομένει εκεί ολόρθος μαρμαρωμένος, σε στάση ευγενική και με έκφραση μεγαλοψυχίας. Η μνήμη του διατηρείται και η θέλησή του που νεκρώθηκε στο διάστημα μιας ολόκληρης ζωής σβήνεται μέσα στη νιρβάνα.

INFO

Λίγα λόγια για την παράσταση:

Στην πλατεία μιας πόλης, ένας στρατιώτης βλέπει το Θάνατο να του γνέφει και φοβάται. Πάει στον βασιλιά και του λέει: «Ο Θάνατος μου έγνεψε, φεύγω όσο γίνεται μακρύτερα, φεύγω προς τη Σαμαρκάνδη. Ο βασιλιάς προσκαλεί το Θάνατο για να τον ρωτήσει γιατί τρόμαξε τον πολέμαρχό του. Και ο Θάνατος του λέει: “Παρεξήγηση. Δεν θέλησα να τον τρομάξω. Ήθελα μόνο να του θυμίσω πως έχουμε απόψε ραντεβού στη Σαμαρκάνδη”».

Όλα παραμένουν. Στοιβάζονται στον κενό φωτεινό χώρο. Παραμένουν και πληθαίνουν ήσυχα φωτιζόμενα. Κανένα μυστικό, ευτυχώς τίποτα κρυφό. Έλειψε το σκοτάδι. Χάθηκαν μαζί του και τα τέρατα. Τα έβαλαν σε δοχεία φορμόλης για μαθήματα ανατομίας νηπίων. Και το πηχτό έγινε επιτέλους διάφανο. Το τέλειο έγκλημα θα ήταν η εξάλειψη του πραγματικού κόσμου.

Η παράσταση χτίστηκε με αφορμή το φιλμ νουάρ και τη φιλοσοφία του. Αφηγείται μια απλή υπόθεση σε 14 σκηνές. Πρόκειται για την εξιστόρηση των κωμικοτραγικών καταστάσεων που οδήγησαν σε δύο αναπάντεχους θανάτους.

Ταυτότητα παράστασης:

Σκηνοθεσία: Κι όμΩς Κινείται

Κίνηση: Κι όμΩς Κινείται σε συνεργασία με τους χορευτές

Μουσική: Αντωνίου Κλέων, Ρέλλος Θοδωρής (mode plagal) / la μπάντα de la nada

Φως: Camilo Bentancor

Σκηνικός χώρος: κι όμως κινείται

Εικαστικός Σχεδιασμός: Αντζουλίδης Αντώνης

Κατασκευή Κοστουμιών: Μουζάκη Φανή & Μάνεση Αγελλική

Φωτογραφίες: Αποστολίδου Μυρτώ

Ερμηνεία: Bentancor Camilo, Καραχανίδης Τασος, Λινάρδου Αντιγόνη, Μαλκότσης Ερμής,Παρασκευοπούλου Ιωάννα, Σουγιουλτζή Χριστίνα, Αμέντας Γιώργος, Αντωνίου Κλέων, Ρέλλος Θοδωρής

Πρεμιέρα 9 Μαΐου 2016

Φρυνίχου

Φρυνίχου 14, Πλάκα

τηλέφωνα ταμείου: 2103222464 & 2103236732

Παραστάσεις

Δευτέρα & Τρίτη στις 21.15 έως 31 Μαΐου

Τιμές εισιτηρίων: 10 € γενική είσοδος

Διάρκεια Παράστασης: 90 λεπτά