Guernica: Η τέχνη ενάντια στον φασισμό

Η επιδρομή αυτή ήταν πρωτοφανής στη στρατιωτική ιστορία και ενέπνευσε ένα από τα διασημότερα αντιπολεμικά έργα ζωγραφικής στην ιστορία της τέχνης, τη Γκερνίκα του Πάμπλο Πικάσο. Το έργο ήταν παραγγελία της κυβέρνησης της Ισπανίας για μια έκθεση που θα γινόταν στο Παρίσι το 1937.

Ο ισπανικός εμφύλιος ενέπνευσε πλήθος μεγάλων καλλιτεχνών της εποχής, όπως οι Pablo Picasso, Julio Gonzalez, Χουάν Μιρό, Alexander Calder, Alberto Sánchez, και José Gutiérrez Solan. Ο Πάμπλο Πικάσο είχε ξεκινήσει να δημιουργεί μία σειρά από αντι – εθνικιστικές εικόνες το 1937 με τίτλο Dream και Lie of Franco. Σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης Fernando Martín, για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία του πολέμου, μία πόλη και ο άμαχος πληθυσμός της δέχθηκαν τόσο μεγάλη επίθεση από την τακτική του φόβου και τον μηχανισμό ελέγχου της πιο απάνθρωπης εξουσίας.

Ο ίδιος ο Πάμπλο Πικάσο έλεγε: Στη Γκερνίκα έχω εκφράσει με σαφήνεια τον αποτροπιασμό μου για τη στρατιωτική κάστα που έχει βυθίσει την Ισπανία σε έναν ωκεανό πόνου και θανάτου.

Η τοιχογραφία αυτή δημιουργήθηκε μέσα σε ένα μήνα και έμελλε να είναι μία από τις πιο διάσημες κραυγές της τέχνης εναντίον του πολέμου. Μία από τις δυνατότερες κραυγές όλων των εποχών. Πριν από το 1936, ούτε ο Πικάσο, ούτε ο Μιρό είχαν εκφράσει ανοιχτά τις πολιτικές πεποιθήσεις τους μέσω της τέχνης, ωστόσο οι εξελίξεις στην Ισπανία, τους ανάγκασαν να δραστηριοποιηθούν ενεργά, όπως και ο αποτροπιασμός τους για το καθεστώς του Φράνκο.Ο Πάμπλο Πικάσο προσχώρησε στο γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα το 1944 και ο Μιρό συνέχισε να εναντιώνεται στον Φράνκο τις επόμενες δεκαετίες.

Η Γκερνίκα δημιουργήθηκε με τον σκοπό την προπαγάνδα και εκείνη την εποχή πολλά έργα τέχνης έμοιαζαν με αφίσες, επηρεασμένα και από την αισθητική της Σοβιετικής Ένωσης. Η Γκουέρνικα παρουσιάστηκε για πρώτη φορά σε έκθεση στο Παρίσι και θα μπορούσε να είχε χαθεί ή καταστραφεί αν δεν είχε σταλεί στο Λονδίνο και αργότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλά από τα έργα εκείνης της περιόδου ήταν εφήμερα, σχεδιασμένα για να προκαλούν εντυπώσεις και στη συνέχεια να εξαφανίζονται.

Ο Πικάσο δεν ήθελε να επιτρέψει η ζωγραφική να ανθίσει στην Ισπανία μέχρι να αποκατασταθεί η Δημοκρατία στη χώρα και αυτή του η επιθυμία έκρυβε από πίσω έναν σημαντικό συμβολισμό. Η Γκουέρνικα πήρε ευρύτερες διαστάσεις με το πέρασμα των χρόνων. Ταυτίστηκε με τη μοίρα των αμάχων, ενώ από πολλούς κριτικούς τέχνης έχει γραφτεί ότι ο ασπρόμαυρος καμβάς του θυμίζει αρχαία τραγωδία.

Όλα αυτά τα έργα, με αποκορύφωμα τη Γκερνίκα, είναι κομμάτι της ιστορικής συλλογικής ιστορικής μνήμης και αντιπροσωπεύουν ένα μεγάλο κομμάτι της πάλης του ανθρώπου ενάντια στον φασισμό.