Γονείς, προσοχή! Ο «Joker» βλάπτει τους νέους

Μια νεαρή της καλής κοινωνίας 16 χρόνων πηγαίνει ένα βράδυ σινεμά και βλέπει την ταινία «Η κυρία με τας καμελίας». Επιστρέφοντας σπίτι της επαναλαμβάνει τους διαλόγους κάποιων δραματικών σκηνών. Οι γονείς της πανικοβάλλονται, καλούν επειγόντως τον γιατρό κι αυτός διαπιστώνει ψυχασθένεια! Το γεγονός συνέβη το 1919 στον Πειραιά. Η «Κυρία με τας καμελίας» αλλά και οι υπόλοιπες κυρίες και κύριοι της οθόνης μπαίνουν από τότε στο στόχαστρο των «ειδικών». Στον κινηματογράφο βλέπουν από δω και πέρα τις αιτίες όλων των κακών που μαστίζουν την κοινωνία και κύρια της παιδικής εγκληματικότητας. Κοινωνικά, οικονομικά ή πολιτικά αίτια δεν υπάρχουν. Η μετατροπή του κινηματογράφου σε αποδιοπομπαίο τράγο είναι η εύκολη λύση.

Ανερυθρίαστες παρειές και η Λεγεώνα των Ξένων

Οι εφημερίδες και τα περιοδικά του μεσοπολέμου βρίθουν δημοσιευμάτων που καταγγέλλουν την εγκληματική επίδραση του κινηματογράφου στα παιδιά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αντιλήψεις του πρώην διευθυντή Ασφαλείας Αθηνών Α. Κουτσουμάρη για την επίδραση του κινηματογράφου «στην αύξησι της εγκληματικότητος των νέων», όπως καταγράφηκαν σε ένα άρθρο του στο περιοδικό «Το Παιδί» το 1933, όταν πλέον είχε εγκαταλείψει το σώμα και ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου. «Ενθυμούμαι όταν στα 1923 λίγες μέρες μετά την εγκατάστασι της αστυνομίας πόλεων, περαστικός από τον Πειραιά, έτυχε μια μέρα να βρεθώ απ’ έξω από ένα λαϊκό κινηματογράφο, που είναι κοντά στο Πασαλιμάνι. Είδα εκατοντάδες παιδιά να συνωστίζονται για να μπούνε μέσα και θέλησα από περιέργεια να ιδώ τι είδους ταινία επαίζετο, που προκαλούσε τόσο το ενδιαφέρον των νέων. Και τι νομίζετε είδα; Επαίζετο μια ταινία “ακατάλληλη”, όπως εγράφετο στο πρόγραμμα, “διά δεσποινίδας”, με σκηνάς όμως ικανάς να φέρουν το ερύθημα στο πρόσωπο, όχι νέων σαν αυτούς, αλλά και των πλέον φαυλοβίων ακόμη. Ενώπιον ενός αποχαυνωμένου κοινού, κατά τα 3/4 από νέους, προεβάλλοντο με πάσαν λεπτομέρειαν σκηναί αναπαραγωγής του ανθρωπίνου γένους. Και κανένα από τα παιδιά αυτά δεν ικανοποιείτο με το να ιδή το έργο μία μόνο φορά. Κι αυτό ήταν το παράπονο του διευθυντού του Κινηματογράφου, ο οποίος περίμενε, όπως μου έλεγε, με την εγκατάστασι του νέου Σώματος της αστυνομίας, να ληφθή κανένα μέτρο ώστε να μη επιτρέπεται να βλέπη κανείς περισσότερον από μία φορά το έργο με το ίδιο εισιτήριο».

Ας έρθουμε τώρα στα πραγματικά περιστατικά όπως εμφανίστηκαν στον Τύπο της εποχής και κατά περίεργη σύμπτωση όλα μέσα στη διετία 1932-33. Την άνοιξη του 1932 η μεγάλης κυκλοφορίας εφημερίδα «Ακρόπολις» δημοσιεύει πρωτοσέλιδο άρθρο με τίτλο «Υποπτοι εξαφανίσεις νέων εις τον Πειραιά – Εφυγαδεύθησαν εις το Μαρόκον». Τίποτε το αξιοπερίεργο μέχρι εδώ. Ο υπέρτιτλος όμως δίνει την ξεχωριστή διάσταση στο θέμα: οι δύο νέοι είναι «θύματα της οθόνης». Οι δύο έφηβοι, ο 17χρονος Χρήστος Μπαφέρας –μαθητής της Δημόσιας Εμπορικής Σχολής Πειραιώς και γόνος καλής οικογενείας– και ο 19χρονος Νικόλαος Κεκάκος –όχι και τόσο άμεμπτου ηθικής, σύμφωνα με τα γραφόμενα του Τύπου–, μια ωραία μέρα εξαφανίζονται. Οι γονείς του πρώτου καταφεύγουν στην αστυνομία και καταγγέλλουν ότι ο γιος τους, παρασυρμένος από τον δεύτερο, πρέπει να βρίσκεται στην Αφρική όπου κατατάχτηκε στη Λεγεώνα των Ξένων.

Και πώς εμπλέκεται ο κινηματογράφος σε όλα αυτά; Το εξηγεί ο ευφάνταστος ρεπόρτερ της εφημερίδας: «Εις την περιπλοκήν του δράματος έχει επιδράσει πολύ και ο κινηματογράφος. Τα φιλμ με τον αποικιακόν στρατόν εις το Μαρόκον και τους θερμούς έρωτας των μελαχροινών γυναικών είχαν κινήσει, φαίνεται, την όρεξιν των δύο νέων».

Θα πάμε στη ζούγκλα με τον Ταρζάν και με την Τζέιν

Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάιο του 1933, εξαφανίζονται άλλοι δύο νέοι. Κι εδώ υπόλογος ο κινηματογράφος! Τι είχε συμβεί; Εξι μαθητές του γυμνασίου, ανάμεσά τους και οι εξαφανισθέντες, ο 15άχρονος Τάκης Λεκάκης και ο 17χρονος Ιωάννης Καραμάλης, είχαν αποκτήσει από πολύ νωρίς κακές συνήθειες: προτιμούσαν αντί να πηγαίνουν στο σχολείο να κρύβουν τα σχολικά βιβλία των και να μεταβαίνουν σε λαϊκούς κινηματογράφους όπου περνούσαν ολόκληρη σχεδόν τη μέρα τους. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εποχής «Φανατικοί θαυμασταί των κάου μπόυς και των γενναίων αστέρων της οθόνης, εξώδευαν και τον τελευταίον οβολόν των διά να αποθαυμάζουν τα κατορθώματά των. Ωρας πολλάς διέθετον επίσης και εις την ανάγνωσιν λαϊκών μυθιστορημάτων τα οποία μαζί με τας κινηματογραφικάς ταινίας εξήπτον τας παιδικάς των φαντασίας. […] τα περιπετειώδη αυτά αναγνώσματα και αι συναρπαστικαί ταινίαι τους εφούσκωσαν το μυαλό τους και οι έξι αυτοί γυμνασιόπαιδες έλαβον προ τριμήνου μίαν μεγάλην απόφασιν. Να ζήσουν και αυτοί την ζωήν των ηρώων της οθόνης και να ζωντανεύσουν τους θρύλους που είχαν διαβάση εις τα βιβλία. Απεφάσισαν, όπως ομολογεί ο αρχηγός της παρέας αυτής, Καράντζας, να φύγουν για την Αφρική. Εκεί θα επεδίδοντο εις την ανεύρεσιν χρυσού, ακολούθως δε θα προχωρούσαν εις τα ενδότερα της ηπείρου, εις τας αγρίας περιοχάς της οποίας –εις την ζούγκλαν δηλαδή– θα κυνηγούσαν άγρια θηρία. Και απ’ εκεί θα έκαναν –πλούσιοι πλέον– τον γύρο του κόσμου».

Τελικά, το φιλόδοξο σχέδιο των έξι νεαρών ναυάγησε γιατί ο ένας από αυτούς που είχε υποσχεθεί να εξοικονομήσει τα αναγκαία για το ταξίδι χρήματα δεν τα έφερε. Οι δύο της παρέας, ο Λεκάκης και ο Καραμάνης, παρά ταύτα, αποφάσισαν να υλοποιήσουν το σχέδιό τους. Εφτασαν στην Αφρική; Δυστυχώς όχι. Τους εντόπισαν τέσσερις μέρες αργότερα στο λιμάνι των Χανίων και τους γύρισαν πίσω.

To Twitter για τον #Joker

@AntilianKotzai

 Τουλάχιστον επιτρέπεται να δουν το #Τζόκερ οι ενήλικοι. Σκεφτείτε ότι το ντοκιμαντέρ των Ελβετών για την #Novartis δεν μπορεί να το δει ούτε ανήλικας ούτε ενήλικας. Αυτή η κυβέρνηση είναι επικίνδυνη για τη Δημοκρατία.

@adiasistos

Κύριε Χρυσοχοΐδη @chrisochoidis η 17χρονη γειτόνισσά μου βλέπει αυτή τη στιγμή το τζόκερ! Σημειωτέον το πρωί δεν την είδα στην εκκλησία! Κάντε κάτι. Προστατέψτε μας!

@nkas73

Μπαίνουν σε ένα σινεμά ο Χρυσοχοΐδης, ο γιος του και ακολουθεί ο Μπογδάνος με το κινητό στο χέρι.

@islandlayer13

Αυτό το «έτσι είναι ο νόμος» είναι ίδιο με το «τι γύρευε ο δεκαπεντάχρονος στα Εξάρχεια» #τζόκερ

@FragileAlex

Ρεπόρτερ του #skai_xeftiles νόμιζε πώς η διαφημιστική ταμπέλα της ταινίας «Ενήλικοι στην αίθουσα» είναι σήμανση για το #Τζόκερ! Η μαλακία έχει χτυπήσει κόκκινο…

@jeannedarkoula

– Μαμά, μπορώ να πάω να δω το Τζόκερ;

–Φασίστας μόνο να μη γίνεις, παιδί μου.

@MOTOSPORTINK

Τα παιδιά μου θέλουν να παν σινεμά να δουν τον Τζόκερ. ΔΕΝ ΕΚΑΝΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΓΩ, ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΕΣ ΕΚΑΝΑ.

@aeshulos

Το να βλέπεις #τζόκερ τραυματίζει τον εφηβικό σου ψυχισμό. Το να βλέπεις να σκοτώνουν τον Ζακ στο ξύλο είναι παραδειγματισμός.

@kafraki6

Πάντως δεν είδα να γίνεται καμιά καταγγελία ούτε κανένα μπάτσο να μπουκάρει στις παραστάσεις του Σεφερλή που είναι γεμάτες φασισμό, ρατσισμό κι ομοφοβία.

Κι αν η κότα δεν γέννησε το αυγό, γέννησε την έρευνα

Από το γενικό παραλήρημα εναντίον του κινηματογράφου δεν ξεφεύγει ούτε η βραχύβια προοδευτική εφημερίδα της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου, ο «Δημοκρατικός Τύπος», της οποίας υπεύθυνος της καλλιτεχνικής σελίδας είναι ο ποιητής Μιχάλης Κατσαρός. Σε ανυπόγραφο άρθρο με τίτλο «Ο κινηματογράφος και οι νέοι μας» ούτε λίγο ούτε πολύ ζητάει να απαγορευτούν οι ταινίες με πρωταγωνιστές τους Τζέιμς Κάγκνεϊ και Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, «τους άσσους του πιστολιού και του εγκλήματος στην οθόνη».

Παράλληλα οι εφημερίδες συνεχίζουν, όπως την περίοδο του μεσοπολέμου, να δημοσιεύουν ιστορίες παραστρατησάντων νέων εξαιτίας του κινηματογράφου. Σταχυολογούμε μία, αυτήν του Μιχάλη Αποστόλου, μαθητή του 9ου Γυμνασίου της Αθήνας, ο οποίος τον Ιούνιο του 1950 αποπειράθηκε να εκβιάσει τον διευθυντή ενός ιδιωτικού λυκείου. Αυτό που ξεχωρίζει είναι η καθ’ υπαγόρευση ομολογία του μικρού στο πρότυπο των αντικομμουνιστικών αποκηρύξεων της εποχής. Σύμφωνα με το δημοσίευμα της «Ακρόπολης», «ο νεαρός μαθητής που εξεβίασε τον λυκειάρχη λέγει ότι έπεσε θύμα των αστυνομικών φιλμ».

Τον Σεπτέμβριο του 1951 ο διευθυντής της Αστυνομίας Πειραιά κ. Βρανόπουλος κάλεσε στο γραφείο του τους υπεύθυνους των κινηματογραφικών επιχειρήσεων για να τους συστήσει όχι μόνο την αυστηρή εφαρμογή της διάταξης που απαγορεύει την είσοδο των ανηλίκων στα ακατάλληλα έργα αλλά να πάρουν και οι ίδιοι το ψαλίδι και να κόβουν τις ταινίες, θεωρώντας προφανώς ελλιπές το έργο των λογοκριτικών επιτροπών! «Εν συνεχεία ο κ. Βρανόπουλος συνέστησεν εις τους επιχειρηματίας των κινηματογράφων όπως απαλείψουν από τας ταινίας πάσαν εικόνα ή διάλογον ή παράστασιν προσβάλλουσαν την θρησκείαν, τα ήθη και έθιμα και την δημοσίαν αιδώ, αντικαθιστώντες ταύτα δι’ ηθικών και πατριωτικών τοιούτων, συντελούντες ούτω εις το έργον της αφυπνίσεως της εθνικής συνειδήσεως».

Το επιστέγασμα όλων των αποκρουστικών επιθέσεων κατά του κινηματογράφου μέχρι τη δεκαετία του ’70 πρέπει να θεωρηθεί η έρευνα του εκπαιδευτικού συμβούλου του υπουργείου Παιδείας Ιωάννη Κιτσαρά, η οποία δημοσιεύεται στο περιοδικό «Επίκαιρα» στις 3 Μαΐου 1974, τρεις μήνες προτού πέσει η χούντα. Η έρευνα έχει τίτλο «Κινηματογράφος και νεότης» και χρειάστηκε δέκα χρόνια για να ολοκληρωθεί. Στο εισαγωγικό σημείωμα, που το υπογράφει η δημοσιογράφος Αγγελική Δαμίγου, συμπυκνώνεται όλη η βλακεία των 80 περίπου χρόνων επικρίσεων κατά του κινηματογράφου.

«Πόσο Τέχνη είναι η Εβδομη Τέχνη; Και πόσο διαπαιδαγωγή; Από την εποχή που οι αδελφοί Λυμιέρ δημιούργησαν το πρωτόγονο κινηματοσκόπιό τους ως τις μέρες μας, με το “Τελευταίο ταγκό στο Παρίσι” και τον “Εξορκιστή”, τα ερωτήματα πηγαίνουν κι έρχονται καθημερινά, αλλά απάντηση δεν παίρνουν. Μέσα σ’ αυτή τη θολή ατμόσφαιρα, πλανάται ένα ακόμη πρόβλημα, του τύπου “Η κόττα γέννησε τ’ αυγό ή τ’ αυγό την κόττα”; Αν πάρουμε σαν δεδομένο ότι το έγκλημα, η διαστροφή και ανηθικότητα έχουν πάρει την επάνω βόλτα στην εποχή μας, να ποιο είναι το πρόβλημα: ευθύνεται γι’ αυτό ο κινηματογράφος, που μας σερβίρει τόννους ολόκληρους γκαγκστερισμού και ερωτισμού, ανηθικότητος και ανοστιάς; Ή απλώς ακολουθεί, σαν καθρέφτης της εποχής του, παρουσιάζοντας στο πανί τον κόσμο έτσι όπως είναι, σαδιστικά ίσως, αλλ’ οπωσδήποτε ρεαλιστικά, χωρίς καλλωπισμούς και ωραία, μεγάλα λόγια;

Είτε το ένα συμβαίνει, είτε το άλλο (μπορεί και τα δύο μαζί), γεγονός είναι ότι ο κινηματογράφος στάζει φαρμάκι στην ψυχή των νέων μας. Δεν υπάρχει λόγος να σταθεί κανένας στα στοιχεία της έρευνας, παρά μόνο σε ένα. Στις απαντήσεις στο ερώτημα αν ο κινηματογράφος διαπαιδαγωγεί τη νεολαία.

Από τους 4.000 νέους, οι 520 απάντησαν ότι ο κινηματογράφος είναι διδάσκαλος της ανηθικότητος. Οι 484, διδάσκαλος του εγκλήματος. Οι 460, διδάσκαλος του κακού. Οι 424, διδάσκαλος της αθλιότητος. Οι 396, διδάσκαλος της ιδεολογικής διαστροφής. Οι 368, διδάσκαλος του αντικοινωνισμού. Οι 352, διδάσκαλος της αναρχίας. Οι 340, διδάσκαλος της καλαισθησίας. Οι 336, διδάσκαλος της κοινωνικότητος. Και οι 320, διδάσκαλος του ανθρωπισμού».

– Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Docville της εφημερίδας Documento