Η ιστορία του Γιοβάν, του αξιαγάπητου ρεμπέτη

Ο Γιοβάν είναι ένας μικροκαμωμένος ρεμπέτης με καπέλο και μουστάκι που τραγουδάει την Αχάριστη, πειράζει τους περαστικούς και στο τέλος κάθε παράστασης χαιρετάει τους θεατές.

Η κουκλοπαίκτρια Αννέτα Στεφανοπούλου δημιούργησε τον ρεμπέτη Γιοβάν στην προσπάθεια της να ανακαλύψει καλύτερα την τέχνη της. Η κούκλα αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο. «Με τη φροντίδα της λεπτομέρειας, ο χαρακτήρας γίνεται ζωντανός», υποστηρίζει.

Οι κουκλοπαίκτες στην Ελλάδα είναι μία κοινότητα ανθρώπων που συνεργάζονται στενά μεταξύ τους και δείχνουν αλληλεγγύη και υποστήριξη ο ένας στον άλλον. Η ομάδα κουκλοθεάτρου Bufos δημιουργήθηκε το καλοκαίρι του 2011. «Ο Μπούφος έφτιαξε τον Γιοβάν και τον φρόντισε με πολύ αγάπη και έμφαση στη λεπτομέρεια. Η παρουσία της κούκλας στον δρόμο δημιούργησε μεγάλη δυναμική. Με στήριξαν πολύ οι αγαπημένοι μου άνθρωποι, οι φίλοι και συνεργάτες μου. Δεν ήθελα να φτιάξω μία προσωπική ομάδα. Με ενδιέφερε περισσότερο να ανακαλύψω την κουκλοθεατρική τέχνη».

Ο Γιοβάν στους δρόμους της Αθήνας

Η Αννέτα έχει παίξει σε παραστάσεις, έχει παρακολουθήσει σεμινάρια και έχει κατασκευάσει πολλές κούκλες. Ο Γιοβάν όμως είναι το πιο προσωπικό της δημιούργημα. «Γεννήθηκε από την επιθυμία μου να αναπτύξω μία συστηματική σχέση με την τέχνη της εμψύχωσης, να δω τι γκελ μπορεί να κάνει έξω από τον προστατευμένο χώρο του θεάτρου και να αναπτύξω μία καθημερινότητα στην τεχνική του κουκλοθεάτρου. Ο  Γιοβάν δεν έκανε πολλές πρόβες και βγήκε αμέσως στον δρόμο. Με αυτόν τον τρόπο, έκανα μία μεγάλη βουτιά και ξεκίνησα να παίζω από το 2011 στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου».

Ο δρόμος και η επικοινωνία με τον κόσμο έπλασαν την προσωπικότητα της κούκλας. «Την τρίτη μέρα του έβαλα μουστάκι και έφτιαξα το μπουζούκι του. Ήταν προορισμένος για να γίνει ρεμπέτης. Με γοητεύει πολύ το κομμάτι της εμψύχωσης: η αναπνοή της κούκλας, το πώς θα κάνει παύση, το πώς θα εκφραστεί. Ο κόσμος έβλεπε ότι ο Γιοβάν είναι «ζωντανός». Ποτέ δεν ένοιωσα ότι κινώ αυτή την κούκλα, αλλά περισσότερο ότι ακολουθώ τη δική της διαδρομή. Τα ρεμπέτικα τραγούδια ήταν απλώς η αφορμή για να επικοινωνήσει με τους ανθρώπους. Όταν περνούσε το σκουπιδιάρικο έλεγε ευχαριστώ και ο σκουπιδιάρης σχολίαζε ότι είναι ο μόνος που τον χαιρετάει σε αυτήν την πόλη. Όταν ακουγόταν ένας δυνατός θόρυβος τρόμαζε ή σχολίαζε αυτούς που έκαναν τζόκινγκ με φωσφοριζέ ρούχα. Είναι πρόκληση να εντάξεις κάτι μέσα στο αληθινό, στο εδώ και τώρα».

Η παράσταση σύντομα άρχισε να φιλοξενείται και σε καφενεία. Η δομή της απέκτησε συγκεκριμένη μορφή μέσα από την τριβή. «Ο Γιοβάν τραγουδάει ρεμπέτικα, φτιάχνει τον καφέ του, εκνευρίζεται με το ραδιόφωνο και στο τέλος παίζει ένα ροκ κομμάτι και επιτίθεται σε εμάς τους κουκλοπαίκτες. Είναι μία δομημένη παραγωγή με χώρο για αυτοσχεδιασμό την οποία φροντίσαμε με κάθε λεπτομέρεια. Κάποια στιγμή μας ανακάλυψε ο Δημήτρης Μυστακίδης και στη συνέχεια η Ελένη Τσαλιγοπούλου».

Οι εμπειρίες από το κουκλοθέατρο στο δρόμο ήταν αρκετά σκληρές. «Το δύσκολο ξεκινάει από τη στιγμή που μπαίνεις στο μετρό με τα πράγματα και αρχίζουν να σε αγριοκοιτάνε. Αν πας κάπου να παίξεις οι σταθεροί πωλητές αρχίζουν να αισθάνονται απειλή, ενώ στην πραγματικότητα τους φέρνεις και εσύ κίνηση. Αυτό μου θυμίζει τη νοοτροπία «ας ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα». Μια φορά ένας κύριος μου φώναζε «θα φύγεις τώρα από εδώ» και μια άλλη φορά με κλέψανε και δεν αντέδρασε κανένας. Επίσης, το να είσαι γυναίκα συνοδεύεται από στερεοτυπικές αντιδράσεις και σχόλια. Η αλήθεια είναι ότι τελικά ανακάλυψα ότι δεν είμαι τόσο… μάγκας για να τα αντέξω όλα αυτά».

Το ταξίδι στην Κορέα

Ο Γιοβάν έχει ταξιδέψει σε πολλά φεστιβάλ του εξωτερικού από την Ευρώπη μέχρι την Κορέα. «Η κούκλα βρέθηκε το 2015 στη Γαλλία σε ένα μεγάλο φεστιβάλ κουκλοθέατρου. Τον Ιούλιο πήγαμε στην Κορέα, το πιο μακρινό μέρος που έχουμε φτάσει. Εκεί όλοι είναι μαγκωμένοι και τυπικοί, αλλά στο τέλος συγκινήθηκαν και έκαναν αγκαλιές με τον Γιοβάν. Η κούκλα δεν έχει φιοριτούρα, σοβαροφάνεια και στυλιζαρισμένη πόζα. Μετά την παράσταση γνωρίζει τον κόσμο, τον χαϊδεύει και τον προσεγγίζει. Μία φίλη μου έχει πει ότι βγάζει σε όλους τον καλύτερο τους εαυτό. Οι κούκλες εξάλλου δεν φοβούνται να χάσουν κάτι, να σχολιαστούν αρνητικά, ούτε να πεθάνουν. Όλοι αυτή την ελευθερία δεν ονειρευόμαστε;».

Κουκλοθέατρο: Μία αυθεντική μορφή λαϊκής τέχνης

Παγκοσμίως το κουκλοθέατρο άργησε πολύ να μελετηθεί και αυτό ίσως θωράκισε τη λαϊκότητα και την αμεσότητά του. «Το πρώτο θεωρητικό κείμενο γράφτηκε στις αρχές του 19ου αιώνα. Αυτό ίσως το άφησε πίσω στην εξέλιξη του, παράλληλα όμως προστάτευσε την ουσία του. Η μορφή που επικράτησε και γνώρισε ο κόσμος έχει αμεσότητα και έλλειψη σοβαροφάνειας. Πιστεύω ότι το  κουκλοθέατρο απέφυγε τον ελιτισμό τουλάχιστον στο Νότο. Στη Δυτική Ευρώπη έχει μπει κανονικά στα μεγάλα θέατρα, ειδικά στη Γαλλία που υπάρχει και πανεπιστήμιο. Στην Ελλάδα η παράδοση με τους πολέμους και τη φτώχεια, ευνόησε περισσότερο τον Καραγκιόζη και τον Φασουλή».

Η Αννέτα κατασκευάζει κούκλες, πειραματίζεται με τα υλικά και της αρέσει να πλάθει χαρακτήρες. «Από παιδάκι ζωγράφιζα και έφτιαχνα πράγματα. Για να δημιουργήσεις μία κούκλα περνάς από πολλές τέχνες. Γλυπτική, κομμωτική, ραπτική, πριόνισμα ξύλου. Εγώ αγαπάω το αφρολέξ για το ρεαλιστικό αποτέλεσμα που βγάζει, τις γκριμάτσες και το τρέμουλο. Έχω δουλέψει με ξύλο, χαρτοπολτό, ύφασμα, πέτρες και σύρμα. Όταν πάω διακοπές μαζεύω υλικά στην παραλία».

– Το άρθρο είναι από το αρχείο του Docville της εφημερίδας Documento