Γιατί μας ενδιαφέρει η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ;

Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ προκάλεσε μια πρωτόγνωρη σε διάρκεια και μαζικότητα διαμαρτυρία στις Ηνωμένες Πολιτείες ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις και την αστυνομική βία. Προκάλεσε, όμως, και κάτι άλλο, εξίσου πρωτόγνωρο: ένα διεθνές κύμα συμπαράστασης στους Αμερικανούς διαδηλωτές. Σε πάρα πολλές πόλεις και σε διαφορετικές χώρες σε όλο τον κόσμο έγιναν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας για τη δολοφονία, τα συνθήματα «Black Lives Matter» και «Ι Can’t Breathe» υιοθετήθηκαν από εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους εκτός των ΗΠΑ, το πρόσωπο του Τζ. Φλόιντ ζωγραφίστηκε σε τοίχους από το Βερολίνο μέχρι την Παλαιστίνη, δεκάδες φωτογραφίες από τις διαδηλώσεις έγιναν viral και έφτασαν στις οθόνες των κινητών εκατομμυρίων ανθρώπων. Πρώτη φορά μια «εσωτερική» υπόθεση των ΗΠΑ έχει τόσο μεγάλη, διεθνή απήχηση. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Υπήρξε μια εποχή, όχι πάρα πολύ μακρινή, κατά την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες για τους περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο, αντιπροσώπευαν τη «γη της επαγγελίας», τη «χώρα των ευκαιριών» και ήταν ταυτισμένες με τη δημοκρατία και την ελευθερία. Ηδη από τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες και σταδιακά η εικόνα αυτή άρχισε να ξεθωριάζει. Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου στις ανεπτυγμένες χώρες επέτρεψε να γεφυρωθεί το χάσμα που τις χώριζε από τη «χώρα της αφθονίας». Ηταν, όμως, η ιμπεριαλιστική, νεοαποικιοκρατική πολιτική των ΗΠΑ που αμαύρωσε την ιδανική εικόνα την οποία οι Αμερικανοί είχαν κατασκευάσει για τον εαυτό τους. Οι στρατιωτικές επεμβάσεις, η ενορχήστρωση πραξικοπημάτων, η υποστήριξη σε δικτατορίες προκάλεσαν την παγκόσμια κατακραυγή και δημιούργησαν ένα ισχυρό ρεύμα αντιαμερικανισμού σε πάρα πολλές χώρες.

Η αμερικανική μυθολογία δέχτηκε ένα συντριπτικό πλήγμα στον πόλεμο του Βιετνάμ και το αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ προκάλεσε τη συμπαράσταση των κινημάτων σε άλλες χώρες. Από τότε μέχρι τις μέρες μας η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ συχνά προκάλεσε διεθνή κινήματα διαμαρτυρίας, αρκεί να θυμηθούμε τους βομβαρδισμούς στη Γιουγκοσλαβία ή την ωμή στρατιωτική εισβολή στο Ιράκ. Ποτέ, όμως, μέχρι σήμερα η εσωτερική πολιτική της αμερικανικής κυβέρνησης δεν είχε προκαλέσει τόσο σφοδρές διεθνείς αντιδράσεις.

Ο βασικός λόγος αφορά την ωμότητα της δολοφονίας του Φλόιντ. Η εικόνα του Φλόιντ να ξεψυχά κάτω από το γόνατο του αστυνομικού κυκλοφόρησε με αστραπιαία ταχύτητα στο διαδίκτυο ως αδιάψευστο τεκμήριο της αστυνομικής βίας που δολοφονεί άοπλους πολίτες. Η αστυνομική βία τείνει να γίνει η κανονικότητα του νεοφιλελεύθερου κράτους – και αυτό δεν αφορά μόνο τις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τη Γαλλία μέχρι τη Χιλή, το κράτος καταφεύγει όλο και πιο συχνά στη χρήση ωμής βίας για την αντιμετώπιση διαδηλωτών ή απεργών αλλά και απλά «ύποπτων» πολιτών (όπως έχει συμβεί στην Ελλάδα επανειλημμένα τους τελευταίους μήνες). Στο πρόσωπο του Φλόιντ, χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο βρήκαν την ευκαιρία να διαμαρτυρηθούν για την αστυνομική βία που ενδημεί στις χώρες τους. Ενας άλλος λόγος αφορά τον ρατσισμό. Οι φυλετικές διακρίσεις αποτελούν συστημικό χαρακτηριστικό της αμερικανικής κοινωνίας και αυτό εξηγεί τις διαστάσεις που πήραν οι αντιδράσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά και εκτός των ΗΠΑ, καθώς οι δυτικές κοινωνίες γίνονται πολυπολιτισμικές, με την ένταξη των μεταναστών αυξάνεται η ευαισθητοποίηση σε ζητήματα ρατσισμού και ξενοφοβίας. Πλέον ένα μεγάλο τμήμα τους αντιλαμβάνεται ότι ο ρατσισμός είναι μια εγκληματική ιδεολογία που οδηγεί σε αποτρόπαιες πράξεις. Στο πρόσωπο του Φλόιντ, οι άνθρωποι στην Ελλάδα, τη Γαλλία, την Ιταλία ή την Αυστραλία δεν είδαν μόνο έναν Αφροαμερικανό στη Μινεάπολη αλλά και τον γείτονά τους ή τον μικροκαταστηματάρχη της συνοικίας τους.

Ταυτόχρονα σε κάποιες χώρες, όπως στη Βρετανία ή το Βέλγιο, οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας αφορούσαν το ίδιο το παρελθόν τους, μια ιστορία συνυφασμένη με την αποικιοκρατία και το δουλεμπόριο. Τέλος, όπως συχνά συμβαίνει, τα μαζικά κινήματα διαμαρτυρίας και οι δίκαιες εξεγέρσεις γεννούν τη διεθνή αλληλεγγύη. Το γεγονός ότι για πάρα πολλές μέρες σε δεκάδες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών εκατοντάδες χιλιάδες Αφροαμερικανοί και λευκοί, άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας διαμαρτύρονταν με όποιο τρόπο μπορούσαν κατά του ρατσισμού και της αστυνομικής βίας δημιούργησε ένα παγκόσμιο «γεγονός» και προκάλεσε ένα διεθνές κύμα αλληλεγγύης.

Εκτός από χειρονομία αλληλεγγύης, οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας σε όλο τον κόσμο, αποτελούν και μια ηχηρή αποδοκιμασία του αμερικανικού μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης και της κυβέρνησης Τραμπ. Η δολοφονία του Φλόιντ ήλθε να ξαναθυμίσει με τον πιο σκληρό τρόπο ότι το κοινωνικό μοντέλο των Ηνωμένων Πολιτειών είναι αποτυχημένο. Είναι ένα κοινωνικό μοντέλο θεμελιωμένο τις φυλετικές διακρίσεις και «εμποτισμένο» από τη βία, που δημιουργεί τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και εγκλωβίζει ένα όλο και μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού στη φτώχεια και τη δυστυχία. Οι ευθύνες των πολιτικών ελίτ της χώρας για αυτήν την κατάσταση είναι τεράστιες και το γεγονός ότι ο Ντ. Τραμπ είναι πρόεδρος των ΗΠΑ είναι η τρανότερη απόδειξη της αποτυχίας τους.

Ο Πολυμέρης Βόγλης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr