ΠΦ

Παναγιώτης Φρούντζος

Γιάννης Ψυχοπαίδης: «Ο ποιητικός λόγος ήταν ο πιο ριζοσπαστικός τη δεκαετία του ’60»

Ενας ζωγράφος συναντάει την ποίηση και απεικονίζει μορφές και έννοιες που είναι συνυφασμένες με τον έμμετρο λόγο.

ψυχοπαιδης2

Συναντηθήκαµε µε τον Γιάννη Ψυχοπαίδη στο αίθριο του τέταρτου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο Κέντρο Πολιτισµού Ιδρυµα Σταύρος Νιάρχος καθώς ολοκληρώνονταν οι προετοιµασίες για τα εγκαίνια της έκθεσής του «Ποιητικά. Η ζωγραφική συναντάει την ποίηση». Ο χώρος κυριαρχείται από µορφές Ελλήνων και ξένων ποιητών, αποτυπωµένες από έναν χρωστήρα στις αρτηρίες του οποίου κυλά ο έµµετρος λόγος. «Η ζωγραφική δεν πρέπει να υποταχθεί στον λόγο αλλά να τον αφουγκραστεί και να αφεθεί να εκφράσει τον ψίθυρο που δέχεται από τον ποιητικό ρυθµό. Προσπαθώ να µεταφέρω το αίσθηµα αυτού που διαβάζω, αυτού που µου γεννάει εσωτερικά» λέει ο κ. Ψυχοπαίδης. Κι έτσι ξεκινάει η συζήτησή µας.

Τι σας δένει τόσο βαθιά µε την ποίηση αλλά και µε τους ποιητές; Γιατί το δέσιµό σας είναι τόσο µε τις λέξεις τους όσο και µε τους ίδιους.

Ηταν κάτι που είχα τη µεγάλη τύχη να ζήσω από µικρός. Γεννήθηκα σε ένα σπίτι όπου οι γονείς µου αγαπούσαν τα βιβλία και τους χρωστάω µεγάλη ευγνωµοσύνη γι’ αυτό. Μεγαλώσαµε µέσα στα βιβλία χωρίς να µας επιβάλλουν να τα διαβάσουµε ή να µας τονίζουν τη σηµασία τους. Ηταν µια φυσική κατάσταση. Κατεβάζαµε από τις βιβλιοθήκες αυτά που ανακαλύπταµε χωρίς από πριν να έχουµε κάποιον µπούσουλα να µας κατευθύνει. Αλλά δεν είναι µόνο αυτό. Η δική µας γενιά, αυτή που µεγάλωσε στα χρόνια του ’60, ήταν συνδεµένη µε την ποίηση και τους ποιητές τους ίδιους. Ο ρόλος της ποίησης –και του λόγου γενικότερα– ήταν καθοριστικός για το πώς µεγαλώσαµε, αποκτήσαµε συνείδηση, βρήκαµε τον εαυτό µας µέσα στους στίχους. Σε µια εποχή που δεν υπήρχαν η τηλεόραση και η εξάπλωση των τεχνολογικών µέσων το βιβλίο είχε µεγάλη σηµασία στο πώς διαµορφώνονταν οι ιδεολογικές, αισθητικές και ηθικές απόψεις.

Μιλώντας και µε άλλους ανθρώπους της δικής σας γενιάς όλοι αναφέρουν ότι η βιωµατική τους σχέση ήταν µε τον έµµετρο λόγο, την ποίηση και όχι µε την πρόζα. Για ποιον λόγο συνέβη αυτό;

Οφείλει να δει κανείς τι συνέβη εκείνα τα χρόνια. Στην ουσία εµείς κληρονοµήσαµε µια σχέση µε την έκφραση η οποία προσέβλεπε στην αναζήτηση µιας ταυτότητας. Αυτό ήταν το συστατικό στοιχείο µιας κοινωνίας ολόκληρης την εποχή που έβγαινε από τον πόλεµο, την Κατοχή, τον Εµφύλιο αναζητώντας ένα καινούργιο στίγµα σε όλα τα επίπεδα της έκφρασης σε ατοµικό και συλλογικό επίπεδο. Ας δούµε την περίπτωση της κληρονοµιάς της γενιάς του ’30, η οποία όχι µόνο δεν χάθηκε αλλά µέσα από τον πόλεµο ήταν παρούσα, δηµιουργική και ζωντανή. Και όλοι αυτοί οι άνθρωποι, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Εµπειρίκος, οι οποίοι ήταν παρόντες και έγραφαν, υπήρξαν φάρος για τους νέους ανθρώπους που αναζητούσαν ένα καινούργιο στίγµα ζωής. Ο ποιητικός λόγος ήταν ο πιο ριζοσπαστικός εκείνα τα χρόνια. Η ποίηση έδωσε το στίγµα της και µε τον ελλειπτικό, µε τον αινιγµατικό, µε τον ριζοσπαστικό λόγο, µε την καινούργια αντίληψη ενός κόσµου, µε τις ανατροπές στην αισθητική και την έκφραση ήταν πολύ µπροστά σε αυτή την πορεία της αυτογνωσίας. Από τη µια µεριά ήταν η ποίηση και από την άλλη η εικόνα, ο κινηµατογράφος, ο οποίος είχε την τύχη να εκφραστεί τα ίδια χρόνια από σηµαντικούς και µεγάλους δηµιουργούς. Η γενιά του ’60 κληρονόµησε κάτι το οποίο ίσως είχε γεννηθεί πριν από τον πόλεµο, όµως στην ουσία βρισκόταν στην άνθησή του µε τους µεγάλους αυτούς δηµιουργούς του λόγου και της εικόνας σε µια δεκαετία που στην πραγµατικότητα κράτησε επτά χρόνια.

Μιλάµε διαρκώς για τη γενιά του ’30. Στη δική µου σκέψη αυτή η γενιά υπηρέτησε τον ίδιο ρόλο µε τον Παπαρρηγόπουλο στην ελληνική ιστορία. Συνέδεσε την αρχαιότητα µε το παρόν της. Οµως πρέπει να περιµένουµε µέχρι τα τέλη των 50s, αρχές 60s, όταν ο Μίκης Θεοδωράκης επέλεξε ποιήµατα εκείνης της γενιάς να τα ντύσει µε λαϊκές φόρµες ώστε για πρώτη φορά ο λαϊκός κόσµος να έρθει σε επαφή µε την ποίησή τους. Φαίνεται λοιπόν ότι είναι µια γενιά που δεν απευθύνεται στον κόσµο.

∆εν απευθύνεται;

Οχι χωρίς τη µελοποίησή τους.

Αυτό είναι αλήθεια. Αλλά δεν πρέπει να υποτιµάµε το γεγονός ότι έχουµε µεγάλες πνευµατικές παρουσίες οι οποίες µπορεί να µην απευθύνονται σε ευρύ κοινό, απευθύνονται όµως –κι εκεί λειτουργούν πραγµατικά σαν ένα πολύ σταθερό θεµέλιο– σε αυτήν τη γενιά που είχε και πνευµατικές ανησυχίες, διάβαζε λογοτεχνία, διάβαζε ποίηση προτού ακόµη ο Μίκης αρχίζει να εκφράζει µέσα από τη µουσική όλο αυτό το εύρος της έκφρασης. ∆ιαβάζαµε Εµπειρίκο, Εγγονόπουλο, Λειβαδίτη, Καβάφη –ο οποίος για µας ήταν καινούργια αποκάλυψη–, τους υπερρεαλιστές αλλά και όλες τις µορφές της ποιητικής γενιάς του ’30 που ήδη είχαν ρίξει ρίζες βαθιά στη δική µας ταυτότητα.

Αυτό που περιγράφετε µοιάζει σαν µια πορεία προς την αυτογνωσία…

Φυσικά, αλλά και κάτι το οποίο ξαναγυρνάει ως πρωτοπορία. Είναι πολύ ενδιαφέρον. Και αυτό συνέβη πανευρωπαϊκά. Ηδη από τα τέλη του 19ου αιώνα. ∆είτε πώς οι καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας αντιλαµβάνονταν το θέατρο, την όπερα, τον χορό, τη µουσική, τις εικαστικές τέχνες σαν ενιαίο όλο. Αυτό το αίτηµα της πρωτοπορίας, το συνολικό έργο τέχνης, µε µια έννοια το συναντάµε αποκλειστικά στην Ελλάδα µε τόσο απόλυτο και λαϊκό τρόπο, διάχυτο στην κοινωνία. Τότε βλέπουµε τον Μίκη Θεοδωράκη να δουλεύει µε ποιητές της γενιάς του ’30, τον Χατζηκυριάκο-Γκίκα να σκηνογραφεί τη Ραλλού Μάνου… Μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών συµπλέουν µε κοινά οράµατα.

Οµως η πνευµατική άνθηση του ’60 δεν φαίνεται να συγχρονίζεται µε την υλική πραγµατικότητα.

Εχουµε και κάτι που ξεκινάει από το 1950-60 και προτού προλάβει να ολοκληρωθεί έρχεται η δικτατορία και κόβει βίαια αυτή την πορεία. Γι’ αυτό µιλάµε για τη µικρή δεκαετία του’60 η οποία ξεχειλίζει και απλώνεται ακόµη και µετά τη βίαιη αποκοπή της από τη ζωντανή της συνέχεια.

Καταφεύγετε συχνότερα στα ποιήµατα κάποιας συγκεκριµένης γενιάς;

Οχι. Καθώς όµως µεγαλώσαµε µε τους ποιητές του ’30, αγαπήσαµε την ποίηση στο σύνολό της. Είναι αυτοί που µας έδωσαν την ευκαιρία να δούµε πέρα από τους ίδιους –κι αυτό είναι το µεγαλείο τους–, πέρα από την αγάπη και τον θαυµασµό για το έργο τους εκείνο που είναι σηµαντικό. Αυτό άλλωστε δεν συµβαίνει µε κάθε µεγάλο έργο τέχνης; Μεταδίδει στον αναγνώστη όχι απλώς την αγάπη για τον δηµιουργό του αλλά για το είδος συνολικά, για την ποίηση στο σύνολό της εν προκειµένω. Αυτό µας άνοιξε τους ορίζοντες στους ποιητές που ακολούθησαν, στη γενιά του ’70, οι οποίοι βρίσκονταν ηλικιακά κοντά µας.

Η αναδροµική έκθεσή σας στο Κέντρο Πολιτισµού Ιδρυµα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) ακολουθεί µια κάποια αλληλουχία;

Η σειρά των ποιητών στην έκθεση ακολουθεί ιστορικά µια γραµµή. Ας πούµε, ξεκινά από τον Οµηρο και τον Παρµενίδη προτού φτάσει στον Παλαµά και τον Καβάφη και περάσει στους άλλους ποιητές.

Ο Καβάφης του οικουµενικού ορίζοντα συνοµιλεί εικαστικά µε τους επιγόνους του, οι οποίοι ασφυκτιούν στην αποπνικτική ελληνικότητά τους.

Η ποίηση του Καβάφη είναι οικουµενική – αυτή είναι η ιδιότητα των µεγάλων έργων τέχνης: όσο πιο εντοπισµένα βρίσκεται η ταυτότητά τους σε έναν συγκεκριµένο χώρο τόσο πιο παγκόσµια είναι. Αυτή η ποίηση αναφέρεται σε κάτι που τους υπερβαίνει και ξεπερνά την εντοπιότητα. Ακριβώς επειδή είναι τόσο χαρακτηρισµένα από την εντοπιότητα µπορούν να την ξεπεράσουν. Φαίνεται παράδοξο αλλά περί αυτού πρόκειται. Και αν µε τον όρο επίγονοι αναφέρεστε στον Σεφέρη, η ποίησή του αναφέρεται τόσο στον ελληνικό ιστορικό χώρο όσο και γενικότερα στη µοίρα των λαών. Ολος ο 20ός αιώνας αποτυπώνεται στη σεφερική ποίηση σαν ένας λυγµός και ένα ερώτηµα για κάτι προδιαγεγραµµένο από τη µοίρα που αφορά την ελληνική ταυτότητα και σαν αναζήτηση του έρωτα για ζωή που υπερβαίνει τον αρνητισµό.

INF0

Η έκθεση λειτουργεί καθημερινά 09.00-22.00.

Εως τις 12 Ιανουαρίου 2020 στο αίθριο του 4ου ορόφου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος

Πρωτοφανές κύμα οργής για τον Καραμανλή και τα χειροκροτήματα της ντροπής: «Για γερά στομάχια η ομιλία του» – Χιλιάδες αναρτήσεις

Καραμανλής

Πρωτοφανές κύμα οργής για τον Καραμανλή και τα χειροκροτήματα της ντροπής: «Για γερά στομάχια η ομιλία του» – Χιλιάδες αναρτήσεις

Δεν ξέρουμε τι ήταν χειρότερο, τα όσα είπε ο Καραμανλής ή τα χειροκροτήματα από τους…

Α. Μπίνης: Παραιτήθηκε ο πρόεδρος του οργανισμού διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων

240327221854 athanasios mpinis 270324 1024x574 1

Α. Μπίνης: Παραιτήθηκε ο πρόεδρος του οργανισμού διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων

Σύμφωνα με πηγές από το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, η παραίτηση του Αθανάσιου Μπίνη σχετίζεται…

Άγρια κόντρα Φαραντούρη με Πορτοσάλτε στο ΣΚΑΪ: «Να δείχνετε περισσότερο σεβασμό» (video)

profile player 960x540 26

Άγρια κόντρα Φαραντούρη με Πορτοσάλτε στο ΣΚΑΪ: «Να δείχνετε περισσότερο σεβασμό» (video)

Μετωπική κόντρα μεταξύ του Νικόλα Φαραντούρη και του Άρη Πορτοσάλτε στην πρωινή εκπομπή του ΣΚΑΪ

«Θερμή» υποδοχή Μητσοτάκη από ακτιβίστρια στον Καναδά – «Θα έπρεπε να ντρέπεστε, 14.000 παιδιά είναι νεκρά στη Γάζα» (Video)

Screenshot 2 15

«Θερμή» υποδοχή Μητσοτάκη από ακτιβίστρια στον Καναδά – «Θα έπρεπε να ντρέπεστε, 14.000 παιδιά είναι νεκρά στη Γάζα» (Video)

«Θα έπρεπε να ντρέπεστε. Πώς κοιτάζετε τον εαυτό σας στον καθρέφτη».

Συγκλονίζει το βίντεο της Ξυπόλια: «Αφαίρεσα ένα ολόκληρο κομμάτι απ’ την πλάτη μου – Να φοράτε αντηλιακό» λέει το μοντέλο

221115164838 mariagapi 305110527 473772367946558 5755461261693762487 n

Συγκλονίζει το βίντεο της Ξυπόλια: «Αφαίρεσα ένα ολόκληρο κομμάτι απ’ την πλάτη μου – Να φοράτε αντηλιακό» λέει το μοντέλο

Στο βίντεο που ανέβασε, το νεαρό μοντέλο δείχνει την τομή στην πλάτη της και τονίζει…