Για τη Μαριάννα Τόλη που πέθανε χθες βράδυ

Από το «Μάθημα σολφέζ» δεν θα μπορούσα να τη θυμάμαι, ήμουν μόνο τριών ετών τότε. Τη θυμάμαι όμως, και καλά κιόλας, από εκείνη τη διαφήμιση του «Αιγαίον» στα eighties. Η φιγούρα της θύμιζε Αγγλίδα, βγαλμένη από τα «Ανεμοδαρμένα ύψη» της Έμιλι Μπροντέ. Κι αυτή η φωνή της που έπιανε ψηλές οκτάβες τραγουδώντας το πιασάρικο «Τι-τι-ρι-τι-τι Αιγαίο», δηλαδή το «Two Ladies» από το «Cabaret» στα ελληνικά!

Αργότερα την ανακάλυψα σε άρθρα για την ελληνική ποπ – ροκ σκηνή των seventies. Για την ακρίβεια, των sixties! Ήταν το 1966 όταν στην ετικέτα «Zodiac» της Lyra, εποχής Πατσιφά, κυκλοφορούσε ένα δισκάκι 45 στροφών με τέσσερα ξένα τραγούδια: Ανάμεσα τους, το «He was a friend of mine» του Bob Dylan και το «Cocaine Blues» του Dave van Ronk, ενός από τους «πατέρες» του αμερικανικού folk rock. Λέγεται πως ο Πατσιφάς την θεωρούσε «θηλυκό Σαββόπουλο», έτσι την ονόμασε και γι’ αυτό της πρόσφερε δισκογραφικό βήμα στη νεαρότατη ηλικία που βρισκόταν! Λογικά, πάντως, με το «He was a friend of mine», η Τόλη που εκείνο το διάστημα ονομαζόταν Marianna, πρέπει να ήταν η πρώτη που τραγούδησε τραγούδι του Dylan στην ελληνική δισκογραφία (ο Σαββόπουλος ακολούθησε λίγο αργότερα ως εξελληνιστής, βέβαια, του Αμερικανού τροβαδούρου). Όσο για το «Cocaine Blues», θυμάμαι πως όταν το πρωτάκουσα, έσπαγα το κεφάλι μου να βρω ποια ήταν αυτή η Marianna που τόλμησε (κανονικά όμως) να ηχογραφήσει ένα τέτοιο κομμάτι στην Ελλάδα του ’66. Η ερμηνεία της παραμένει συγκλονιστική! 

Ακούστε την εδώ σε ολόκληρο το σπάνιο αυτό δισκάκι της, όπως έχει αναρτηθεί στο YouTube. Τύφλα νά’χε η συνονόματη της, Marianne Faithfull, στο ξεκίνημα της κι εκείνη τότε! Τη Marianna (Τόλη) συνόδευε στην κιθάρα ο συνθέτης και κιθαριστής Βασίλης Τενίδης, στενός συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι την επόμενη δεκαετία. Όταν το 2005 της είχα τηλεφωνήσει σχετικά με το ντοκιμαντέρ «Ζωντανοί στο Κύτταρο – Σκηνές Ροκ», μου είχε πει πως όλα τα τραγούδια του πρώτου της μικρού δίσκου ήταν επιλογές δικές της. «Θέλαμε να είμαστε παιδιά των λουλουδιών, γι’ αυτό κι εγώ που ήμουν 17 – 18 ετών τότε, ξεπατίκωνα τα τραγούδια της Joan Baez και της Melanie». Πολύ λυπάμαι που δεν κατάφερα να τη συναντήσω τα επόμενα χρόνια, θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον μια συζήτηση μαζί της για τα μουσικά πράγματα σε εκείνη τη φάση της ζωής της! Χωρίς να έχω ιδίαν γνώσιν, υποθέτω ακόμη πως τα χρόνια που η Μαριάννα Τόλη σπούδασε θέατρο και χορό στην Αμερική και στην Αγγλία ήταν το διάστημα από τα τέλη του ’60 μέχρι και τις αρχές του ’70 που επανεμφανίστηκε στα καλλιτεχνικά δρώμενα. 

Στα seventies, λοιπόν, η Μαριάννα Τόλη επανέρχεται με δύο ακόμη 45άρια, συνεργαζόμενη με τον Νίκο Ιγνατιάδη και τον Κώστα Κλάββα. Σε άλλο ύφος, περισσότερο pop, ηχογραφεί με τη φωνή της τα τραγούδια «Πάμε για δουλειά/ Πεθαίνω» και «Ζητάς/ Mamma». Το «Πάμε για δουλειά» που έγινε επιτυχία το 1974, ένα χρόνο αργότερα έδωσε τον τίτλο στον πρώτο της μεγάλο δίσκο, μέσα στον οποίο συμπεριλήφθηκαν και τα άλλα τρία τραγούδια. Καλλιτέχνιδα – κοσμοπολίτισσα θα ήταν ένας καλός χαρακτηρισμός ίσως, εφόσον η Μαριάννα Τόλη συνήθιζε να ηχογραφεί ξένα τραγούδια με τη φωνή της σε ελληνικούς δικούς της στίχους: Για παράδειγμα, το κομμάτι «Ζητάς», άλλη μεγάλη επιτυχία της στα seventies, ήταν η ελληνική βερσιόν του περίφημου «Viens, viens», του international hit της Marie Laforet (για την ιστορία να πούμε ότι το «Viens, viens είχε ηχογραφήσει και η Γιοβάννα στα γαλλικά όμως).

 Το ίδιο και το τραγούδι «Η τελετή» του 1976 που ήταν εξελληνισμός από την ίδια του hit της εποχής, «Shoes (Johnny & Louise)» της Reparata από το αμερικανικό girl group των sixties, Reparata and the Delrons. Αν μη τι άλλο, η Τόλη την έψαχνε πολύ με το ξένο ποπ ρεπερτόριο των χρόνων της. Σε εκείνο το 45άρι δισκάκι συνεργάστηκε με τον Τζικ Νακασιάν, συνυπογράφοντας μαζί του το «Χαίρε χαίρετε», το τραγούδι στην άλλη όψη της «Τελετής».

Το 1977 είναι η χρονιά της συμμετοχής της Ελλάδας στην Eurovision με το θρυλικό «Μάθημα σολφέζ» του Γιώργου Χατζηνάσιου: Ο Πασχάλης, η Μαριάννα Τόλη, ο Robert Williams και η Μπέσσυ Αργυράκη είναι οι τέσσερις νέοι ποπ τραγουδιστές (ο Πασχάλης και ο Williams με σοβαρή προϋπηρεσία στο είδος, ο ένας με τους Olympians και ο άλλος με τους Poll) που στέλνονται στο Λονδίνο και εξασφαλίζουν για τη χώρα μας την 5η θέση, την καλύτερη δηλαδή θέση που είχε κατακτήσει η Ελλάδα στο διαγωνισμό. Για την ιστορία πάλι να πούμε ότι την προηγούμενη χρονιά η Ελλάδα είχε πιάσει πάτο μάλλον για πολιτικούς λόγους, αφού το τραγούδι «Παναγιά μου – Παναγιά μου» ήταν μια παραγγελία του Μάνου Χατζιδάκι στη Μαρίζα Κωχ με σκοπό την καταγγελία της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο. Με το «Μάθημα σολφέζ», ωστόσο, ένα αντικειμενικά όμορφο ποπ τραγούδι, η καριέρα και η δημοφιλία της Μαριάννας Τόλη εκτινάσσονται στα ύψη! Την περιμένει η τηλεόραση!

Το 1978 η Μαριάννα Τόλη παρουσιάζει κάθε δεύτερο Σάββατο στην ΥΕΝΕΔ τη μουσικοθεατρική εκπομπή «Μουσικές μεταμφιέσεις», ξεδιπλώνοντας το υποκριτικό της ταλέντο. Εκεί συνήθιζε να αναπαριστά αποσπάσματα από τα πιο διάσημα μιούζικαλ, μιμούμενη τις πρωταγωνίστριες τους. Το μιούζικαλ ήταν ένα είδος που της πήγαινε, λόγω συνδυασμού ερμηνευτικής τέχνης, που το πίστεψε και το υπηρέτησε με πάθος. Μεταξύ πολλών μιούζικαλ, έπαιξε στα «Ίρμα», «Chicago», «Sweet Charity» και στην «Εβίτα» δίπλα στην Αλίκη Βουγιουκλάκη.

Στα eighties εμφανίζεται σε πολλές διαφημίσεις, όπως του «Αιγαίον» και των καλλυντικών «Suzy Q». Στα μέσα της δεκαετίας μαζί με τον ηθοποιό Βασίλη Τσιβιλίκα παρουσιάζουν δύο φορές την εβδομάδα το δραματοποιημένο τηλεπαιχνίδι «Ο φίλος μας ο ΚΟΚ» που είχε εκπαιδευτικό χαρακτήρα, εν προκειμένω την εξοικείωση των παιδιών με τους κανόνες οδικής κυκλοφορίας. Τα παιδιά ήταν η άλλη μεγάλη αγάπη της Τόλη που την έκανε εργασία προς όφελος παιδιών και μεγάλων: Από το 2001 έως το 2003 διατέλεσε διευθύντρια στο Παιδικό Στέκι του Εθνικού Θεάτρου, ανεβάζοντας παιδικά έργα σε δικές της μεταφράσεις και στίχους στα τραγούδια τους. 

Το 1986 η Μαριάννα Τόλη συμμετέχει στο κάστινγκ μιας από τις λιγότερο γνωστές ταινίες του Μιχάλη Κακογιάννη, την, εμπνευσμένη από το πραξικόπημα του Πινοσέτ στη Χιλή, «Γλυκιά πατρίδα». Δώδεκα χρόνια μετά θα την ξαναδούμε στον κινηματογράφο, στην ταινία «Τα ρόδινα ακρογιάλια» του Ευθύμη Χατζή δίπλα στον Στέφανο Ιατρίδη, την Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους και τον Δημήτρη Πουλικάκο. 

Από το 2015 η Μαριάννα Τόλη ανέλαβε ιδίοις εξόδοις την ανακαίνιση του Θεάτρου Κατερίνας Βασιλάκου. Σ’ αυτή τη σκηνή της Αθήνας παίζονται ακόμη παραστάσεις, ενώ λειτουργούσε και η δική της παιδική σκηνή με παιδικά έργα, βασισμένα σε κλασικά λογοτεχνήματα τα περισσότερα, που διασκεύαζε και σκηνοθετούσε η ίδια. Εδώ και μία διετία τουλάχιστον ξέραμε επίσης πως η Μαριάννα Τόλη έδινε γενναία μάχη με τον καρκίνο. Η καλή της εξωτερική εμφάνιση κι αυτή η παρατεταμένη εφηβεία που τη χαρακτήριζε, δεν προϊδέαζαν κανέναν – πέραν των δικών της ανθρώπων – για το αναπόφευκτο τέλος. Δεν τη γνώρισα ποτέ προσωπικά, μόνο μια τηλεφωνική συνομιλία είχα μαζί της, όπως λέω πιο πάνω. Οι μαρτυρίες μιλούν για μια γυναίκα – τεράστια αγκαλιά, για μια νεράιδα σαν κι αυτή των παραμυθιών της…

Ο επίλογος ανήκει στη δημοσιογράφο Σεμίνα Διγενή, όπως τον έγραψε εν θερμώ χθες βράδυ και συγκίνησε τα social media: «Έφυγε ένα σπάνιο πλάσμα. Από τους καλύτερους ανθρώπους που έχω γνωρίσει στη ζωή μου. Η πολύτιμη φίλη μου. Η χαρούμενη γειτόνισά μου. Η έντιμη και υποδειγματκή συνεργάτις επί χρόνια. Η πιο τρυφερή, η πιο ειλικρινής, η πιο αισιόδοξη, η πιο ευγενική κι η πιο γενναιόδωρη. Η αγαπημένη μου Μαριάννα Τόλη ταξιδεύει στους υπέροχους παραδείσους, που ονειρευόταν και που μετέφερε ολοζώντανους στα παραμύθια που ανέβαζε στη σκηνή. Αυτή τη φορά η “Πεντάμορφη” δεν τα κατάφερε με το “Τέρας”… Καληνύχτα αγάπη μου, θα σ αγαπάω και θα σε σκέφτομαι πάντα».