Για την αθάνατη (κυριολεκτικά) Αλίκη Βουγιουκλάκη (video)

Γράφει ο Αντώνης Μποσκοΐτης

Ήταν το ίδιο συναίσθημα που είχε κυριεύσει σύσσωμο τον ελληνικό λαό – ένας λαός που θρηνούσε την απώλεια της Εθνικής του Σταρ, κάνοντας παράλληλα τη μεγάλη ζωή με το χρήμα να ρέει άφθονο, την ιδιωτική τηλεόραση να αποβλακώνει και το life style να επελαύνει θριαμβικά. 

Ο ΑΝΤ1 τό’χε ξεσκίσει το θέμα…Η Αλίκη, βλέπεις, ήταν κολλητή του Κυριακού – μακαρίτης κι αυτός σήμερα – ως ηγερία της εν Ελλάδι δεξιάς, όλο πλούσια σε λάμψη, νάζι και συγκινητικές αναμοχλεύσεις του παρελθόντος της, μα σίγουρα φτωχή σε πνευματικότητα. Δεν περίμενε κανείς, βέβαια, πνευματικότητα ιδιαίτερη από μία Εθνική Σταρ που πρόσφερε απλόχερα την ξενοιασιά σε γενιές και γενιές Ελλήνων. Το ρόλο αυτό τον κρατούσαν άλλες συναδέλφισσές της, δε νομίζω δηλαδή να θέλησε ποτέ η Αλίκη να χαρακτηριστεί πνευματική ταγός. Ούτε καν όταν έπαιζε την ”Αντιγόνη” του Σοφοκλή με σκηνοθέτη τον Μίνωα Βολανάκη. Την είχα δει εκείνη την παράσταση στο Κατράκειο Θέατρο της Νίκαιας. Η Αλίκη μπροστά και δίπλα της ο θίασος βγαίνουν να χαιρετίσουν. Το χειροκρότημα είναι θερμό. Ξαναβγαίνουν. Χειροκρότημα. Βγαίνουν και τρίτη φορά. Ένας τύπος με μούσι και μπερέ, όψιμος κουλτουριάρης, την κράζει δυνατά: ”Τράβα μέσα! Δεν είσαι καν η Αλίκη, είσαι το Αλικάκι και θες να γίνεις Αντιγόνη;’‘ Μια γυναίκα του φωνάζει: ”Η προσπάθεια δεν μετράει, κύριε;”, ευτυχώς όμως το χειροκρότημα του κοινού σκεπάζει τελείως τη στιχομυθία τους. Στο τέλος – τέλος περνάω από μπροστά της, ψήνομαι να τη χαιρετίσω, μα προτιμώ να σφίξω το χέρι του Μίκη Θεοδωράκη, που έχει γράψει τη μουσική της παράστασης και βρίσκεται επίσης εκεί. Ενδεικτικό είναι ωστόσο πως η μορφή της Βουγιουκλάκη δεν ξεχνιέται, παρόλο που επρόκειτο για μια μικρόσωμη εντυπωσιακή γυναίκα. Πέρναγες από δίπλα της και ήσουν σίγουρος πως η εν λόγω γυναίκα είχε καταπιεί ολόκληρο προβολέα, όπως εύστοχα έγραψε αυτές τις μέρες ο ηθοποιός Μάνος Καρατζογιάννης.

Τα επόμενα χρόνια γνώρισα κι ακόμη γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που την ήξεραν προσωπικά. Η χαρά της ήταν, λέει, να μαζεύει φίλους στο σπίτι και να τους τηγανίζει με τα χεράκια της τους ωραιότερους κεφτέδες. Είχε μια τάση υπέρμετρης συντροφικότητας η Αλίκη, που γι’ άλλους οφειλόταν στην απέραντη μοναξιά της και γι’ άλλους απλά στον αλέγρο χαρακτήρα της.

Το δυστύχημα μ’ αυτή τη γυναίκα είναι ότι ποτέ δεν θέλησε να ρισκάρει καλλιτεχνικά. Μια – δυο φορές το επιχείρησε μόνο στο θέατρο και στον κινηματογράφο (στο ”Καίσαρ και Κλεοπάτρα” και στο ”Ταξίδι” αντίστοιχα), μα όταν είδε πως το βλέμμα του κοινού πήγαινε να στραφεί αλλού, επέστρεφε στην ασφάλεια της. Μια ασφάλεια ως απόρροια της ανασφάλειας της, θα έλεγε κανείς σήμερα με μια πρόχειρη ψυχαναλυτική εκτίμηση. Δανείζομαι λόγια του ηθοποιού Γιώργου Κωνσταντίνου από συνέντευξη που μου είχε δώσει πριν μερικούς μήνες: Η Αλίκη ήταν η ”μαθήτρια”, ήθελε να κάνει τη μαθήτρια και το αφελέστατο κοριτσάκι που του συμβαίνουν οι έρωτες. Όταν ξαφνικά βγήκε να κάνει την Κλεοπάτρα δεν άρεσε στον κόσμο. Έχασε τον μπούσουλα, όπως τον έχασα κι εγώ. Όταν της φορέσαμε πάλι την ποδιά, δεν είχαμε πού να βάλουμε τον κόσμο!

Αυτό ακριβώς ήταν η Αλίκη. Όταν ”έχανε το μπούσουλα”, επέστρεφε στο δικό της ρεπερτόριο: απαραιτήτως ό,τι είχε ωραία επίπλωση, καμιά εικοσπενταριά τουαλέτες να αλλάζει, μπόλικο μπιζού, κάλτσα δικτυωτή, αγνό ερωτισμό και πάνω απ’ όλα τραγούδι: Χατζιδάκις, Λοΐζος, Ζαμπέτας, Ξαρχάκος, Κραουνάκης, Μικρούτσικος, Θεοδωράκης. Μια κωλοπετσωμένη ξανθιά, (που ήταν μελαχρινή αλλά έκανε δήλωση), από εθνικόφρον σπίτι, ωραιοτάτη (που λένε), έκτακτη ηθοποιός (Μαρίκα μου), του Εθνικού (μεγάλη δουλειά τότε), γκόμενα του διαδόχου (μετά συγχωρήσεως), δουλευταρού, επιχειρηματίας, απολιτίκ (ναι, καλά!) και άλλα ων ούκ εστι αριθμός.

Παρόλα αυτά, ας μην είμαστε μίζεροι. Είναι μικροψυχία να μην αναγνωρίζει κανείς τη λάμψη μιας Εθνικής Σταρ. Κοίτα να δεις που έχουμε 2018 και ήδη πέρασαν 22 χρόνια από τον οδυνηρό θάνατο της. Το ενδιαφέρον γι’ αυτήν όχι μόνο δεν σβήνει, αλλά αναζωπυρώνεται, με ιστορίες που αγγίζουν έως και τους αστικούς μύθους: Από την επεισοδιακή σχέση της με τον Παπαμιχαήλ ή με τον Μπονάτσο μέχρι το ότι έπινε αίμα βρεφών για να διατηρείται νέα – κι όμως, αυτή η κοτσάνα είχε ακουστεί από τον αστρολόγο Άντονι Αθανασίου σε εκπομπή του Τράγκα, τότε που ο καθένας είχε βήμα στην τηλεόραση να αρλουμπολογεί ασυστόλως κι οι άλλοι στο πάνελ να τον κοιτάνε σαν Θεό…

Αλίκη Βουγιουκλάκη δεν θα ξαναβγεί για τα επόμενα 100 χρόνια, τουλάχιστον με τα δεδομένα της εποχής της που όρισε η ίδια. Καλύτερα δε θα μπορούσε να τη σκιαγραφήσει η Λίνα Νικολακοπούλου με τον παρακάτω περιεκτικό στίχο της: Οι Έλληνες το νόστιμο το λένε και κουκλάκι, πληρώσαμε και πρόστιμο, Αλίκη Βουγιουκλάκη. 

Τραγουδώντας Χατζιδάκι

Το πιο όμορφο τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι που τραγούδησε ποτέ η Αλίκη Βουγιουκλάκη δεν ήταν το ”Γκρίζο γατί”, ούτε η ”Θάλασσα πλατιά”. Το πρώτο ταυτίστηκε μια ζωή με το κινηματογραφικό ”Ξύλο βγήκε απ’ τον Παράδεισο” (1959) του Αλέκου Σακελλάριου. Το δεύτερο, πάλι, το τραγούδησαν οι πάντες, από τη Μούσχουρη και την Πασπαλά μέχρι τον Μιχάλη Χατζηγιάννη. 

Η ”Περιπέτεια στη Νότιο Καρολίνα” γράφτηκε από τον Χατζιδάκι, σε μουσική και σε στίχους δικούς του, αποκλειστικά για τη νεανική σκερτσόζικη φωνή της Βουγιουκλάκη. Αν τα λέω σωστά, διότι δεν έχω και το δισκάκι στα χέρια μου, ήταν στη β’ πλευρά από το σαρανταπενταράκι βινύλιο με το ”Γκρίζο γατί (Νιάου βρε γατούλα)” στην α’ πλευρά. Το 1961 αυτό, διότι η πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού ”Γκρίζο γατί” στη δισκογραφία ανήκε στη Τζένη Βάνου σε ενορχήστρωση Γιώργου Κατσαρού ένα χρόνο πριν. Συνηθιζόταν ένα τραγούδι από ταινία να πέρναγε στη δισκογραφία με τη φωνή κάποιου κανονικού τραγουδιστή και όχι του ηθοποιού. Κλασικό παράδειγμα το ”Αγάπη πού ‘γινες δίκοπο μαχαίρι” που όλοι γνωρίζουν με τη Μελίνα Μερκούρη από τη θρυλική ”Στέλλα”, παραβλέποντας όμως πως στη δισκογραφία πέρασε την ίδια χρονιά με τη Ζωζώ Σαπουντζάκη υπό τη διεύθυνση του ίδιου του Χατζιδάκι. Τέλος πάντων, η ”Περιπέτεια στη Νότιο Καρολίνα” δε θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα από την Αλίκη ή για την ακρίβεια δεν θα υπήρχε, αν δεν υπήρχε κι αυτή. Ένα καθαρόαιμο παλιακό ποπ τραγούδι για μια νέα κοπέλα που βίωσε μια δυνατή ερωτική εμπειρία στη Νότιο Καρολίνα των ΗΠΑ, μα που ασφυκτιά στην Αθήνα με τους ψυχρούς άντρες γύρω της. Αρκετά πρωτοποριακό το στιχούργημα του Μάνου Χατζιδάκι για την αναζήτηση μιας ερωτικής ελευθεριότητας, σχεδόν μία δεκαετία πριν το ξέσπασμα της περιβόητης σεξουαλικής επανάστασης. Στην ερμηνεία αυτή δεν ψάχνεις την τέλεια φωνή. Ούτε, φαντάζομαι, ο Χατζιδάκις είχε ιδιαίτερες ερμηνευτικές απαιτήσεις από την Αλίκη: ”Ο μαέστρος νομίζει πως είμαι η Μαρία Κάλλας” είχε σχολιάσει η Βουγιουκλάκη για έναν άλλο συνθέτη, τον Νίκο Μαμαγκάκη, όταν εκείνος την πίεσε κατά την ηχογράφηση του ”Η αγάπη θέλει δύο” από την ταινία ”Η αρχόντισσα και ο αλήτης”…Η περιπέτεια στη Νότια Καρολίνα δεν είναι δραματική, μολονότι πραγματεύεται ένα οδυνηρό θέμα, την ερωτική απουσία. Είναι ένα τρισχαριτωμένο γαϊτανάκι που σέρνει το χορό για μια νεανική παρέα σκληρών αγοριών και αθώων κοριτσιών του καιρού εκείνου.