«Για κάθε άτομο που στρέφεται εναντίον των τρανς υπάρχουν πολύ περισσότερα που θα τους στηρίξουν»

Ο Θανάσης Παγάνης, πρόεδρος της οργάνωσης Colour Youth που από την ίδρυσή της, το 2011, μάχεται για τα δικαιώματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, μιλάει στο Hot Doc για το πρόσφατο νομοσχέδιο, την τρανσφοβία στην ελληνική κοινωνία, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα τρανς άτομα και τα όνειρά τους για το μέλλον.

Πώς κρίνετε το πρόσφατο νομοσχέδιο (σ.σ.: νόμος 2191/2017 για την
αλλαγή ταυτότητας φύλου);

Η θέσπιση μιας διαδικασίας για νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου ήταν η πιο βασική διεκδίκηση της τρανς κοινότητας εδώ και χρόνια. Το παρόν νομοσχέδιο αποτελεί σημαντική νίκη γι’ αυτήν. Το πιο σημαντικό στοιχείο του νομοσχεδίου είναι η κατάργηση των όποιων ιατρικών ή ψυχιατρικών προϋποθέσεων για την αλλαγή των επίσημων εγγράφων των τρανς ατόμων. Οι μέχρι τώρα προϋποθέσεις για ψυχιατρική παρακολούθηση, ορμονοθεραπεία και επεμβάσεις στείρωσης αποτελούσαν παράλογες και απάνθρωπες απαιτήσεις, υπέρ της κατάργησης των οποίων είχε γνωμοδοτήσει και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ωστόσο, η προβλεπόμενη διαδικασία απέχει πολύ από το να είναι γρήγορη, διάφανη, βασισμένη στον αυτοπροσδιορισμό και προσβάσιμη για όλα τα τρανς άτομα. Η ανάμειξη των δικαστηρίων αυξάνει σημαντικά τον χρόνο και το κόστος της διαδικασίας, γεγονός το οποίο αποκλείει πολλά τρανς άτομα, καθώς η τρανς κοινότητα αντιμετωπίζει έντονες διακρίσεις και αποκλεισμούς στον χώρο της εργασίας, ενώ παράλληλα καταργείται η όποια έννοια του αυτοπροσδιορισμού καθώς την τελική απόφαση για το φύλο των τρανς ανθρώπων θα λαμβάνει ο/η δικαστής με αμφίβολα κριτήρια όπως η εξωτερική εμφάνιση. Επιπλέον, το νομοσχέδιο αποκλείει ρητά από τη διαδικασία και άλλες ομάδες, όπως τα έγγαμα άτομα –θα καλούνται να επιλέξουν ανάμεσα στην κατοχύρωση του φύλου τους και την οικογένειά τους–, οι πρόσφυγες και μετανάστ(ρι)ες, τα non-binary και ίντερσεξ άτομα και τα ανήλικα άτομα κάτω των 15 χρόνων. Ειδικά όσον αφορά τα ανήλικα άτομα 15-17 χρόνων, για να αλλάξουν τα έγγραφά τους θα πρέπει –πέραν της συγκατάθεσης των γονέων/κηδεμόνων τους– να έχουν γνωμάτευση από μια διεπιστημονική επιτροπή. Η πρόβλεψη αυτή, με πρόσχημα την προστασία των τρανς εφήβων, βάζει ακόμη περισσότερα εμπόδια στη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου μιας ήδη ευάλωτης ομάδας και έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις προτάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης για πλήρη αποϊατρικοποίηση της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου.

Τι προβλήματα αντιμετωπίζει ένα τρανς άτομο από την εφηβική ήδη ηλικία;

Τα τρανς παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με την τρανσφοβία, τη βία και τις διακρίσεις από πολύ νωρίς στη ζωή τους. Ξεκινώντας ήδη από το σχολείο, αντιμετωπίζουν τρανσφοβικές συμπεριφορές από συμμαθητές αλλά και καθηγητές, οι οποίες μπορεί να εκφράζονται άμεσα –με την υποστήριξη απόψεων όπως ότι τα τρανς άτομα είναι άρρωστα ή ανώμαλα και την άρνηση σεβασμού της ταυτότητας του παιδιού– αλλά και έμμεσα, με την προαγωγή cis-σεξιστικών αντιλήψεων, όπως ότι υπάρχουν μόνο δύο φύλα, ότι το φύλο ενός ατόμου ταυτίζεται πάντοτε με το φύλο που του αποδίδεται κατά τη γέννηση. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο οι τρανσφοβικές λεκτικές αλλά και σωματικές επιθέσεις βρίσκουν πρόσφορο έδαφος και μάλιστα τις περισσότερες φορές δεν τιμωρούνται από το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό του σχολείου. Πολλά παιδιά μπορεί να δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις σχολικές απαιτήσεις ή και να ωθούνται να σταματήσουν το σχολείο, γεγονός που μειώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό τις πιθανότητές τους για επαγγελματική αποκατάσταση στο μέλλον. Εξω από το σχολείο, τα τρανς παιδιά πάρα πολύ συχνά βιώνουν και την απόρριψη από την οικογένειά τους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την άσκηση σωματικής ή και ψυχολογικής βίας, τον μη σεβασμό της ταυτότητάς τους, τις προσπάθειες «θεραπείας» της ταυτότητας φύλου τους με τη συνεργασία «επαγγελματιών» υγείας και ψυχικής υγείας και την εκδίωξή τους από την οικογενειακή στέγη.

Θα μας πείτε λίγα πράγματα για την Colour Youth;

Είναι μια οργάνωση από και για νέα ΛΟΑΤΚΙ άτομα. Δημιουργήθηκε το 2011 από μια ομάδα νέων ατόμων που ήθελαν να δώσουν φωνή στη ΛΟΑΤΚΙ νεολαία. Σκοπός μας είναι να ευαισθητοποιήσουμε την κοινωνία για τις διεκδικήσεις της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, να ασκήσουμε πολιτική πίεση για τον εκσυγχρονισμό του νομικού πλαισίου που αφορά την ταυτότητα φύλου, τον σεξουαλικό προσανατολισμό και τα χαρακτηριστικά φύλου και να δημιουργήσουμε μια δυνατή κοινότητα νέων, η οποία θα λειτουργεί ως καταφύγιο για κάθε νέο ΛΟΑΤΚΙ άνθρωπο. Στην προσπάθεια να πετύχουμε τον σκοπό μας προσφέρουμε ένα σύνολο υπηρεσιών σε νέα ΛΟΑΤΚΙ άτομα, όπως εβδομαδιαίες ανοιχτές συναντήσεις με στόχο την εκπαίδευση και κοινωνικοποίηση των ατόμων, καταγραφή περιστατικών βίας και διακρίσεων με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα/έκφραση φύλου, καθώς και νομική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε άτομα που έχουν υποστεί βία ή διακρίσεις, όπως βιωματικές ομάδες με εποπτεία ψυχολόγου για ζητήματα ταυτότητας φύλου, σεξουαλικού προσανατολισμού και για ΛΟΑΤΚΙ γυναίκες.

Τι θα απαντούσατε σε όσους στρέφονται εναντίον των τρανς ατόμων και εν γένει της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας;

Η αλήθεια είναι ότι δυσκολεύομαι να απαντήσω κάτι σε όσους επιλέγουν να γυρνάνε την πλάτη στους συνανθρώπους τους και να αδιαφορούν για την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, ειδικά κοινωνικών ομάδων όπως οι τρανς άνθρωποι που βάλλονται καθημερινά από τη βία και τις διακρίσεις. Προτιμώ, λοιπόν, να απευθυνθώ στα τρανς άτομα που θα διαβάσουν αυτό το κείμενο και να τους πω πως το ότι υπάρχουν και έχουν τη δύναμη να είναι ο εαυτός τους και να δίνουν το καθένα ξεχωριστά τη δική του μάχη απέναντι στην τρανσφοβία, το μίσος και την άγνοια είναι το πιο σημαντικό και ότι για κάθε άτομο που στρέφεται εναντίον τους υπάρχουν πολύ περισσότερα που θα τους στηρίξουν και θα είναι δίπλα τους. 

* Περιοδικό #139, «Και ο Θεός έπλασε τους τρανς», 05/11/2017