«ΦΥΛΑΚΕΣ Α.Ε.»: Το κυβερνητικό σχέδιο για σωφρονιστικές μπίζνες

Με το νομοσχέδιο για την πολιτική προστασία (άρθρο 185) που συζητιέται στη Βουλή εισάγεται, για πρώτη φορά στη χώρα μας, ο θεσμός της ιδιωτικής φυλακής. Πρόκειται για μια τεκτονική «μεταρρύθμιση» στην αντεγκληματική πολιτική καθώς συνδυάζει την αυταρχική εμμονή για «νόμο και τάξη» με την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα. Η «τομή» αυτή αποτελεί το πρώτο βήμα για μια πιο τολμηρή μελλοντικά ιδιωτικοποίηση του σωφρονιστικού συστήματος στο σύνολό του. Παράλληλα, υπακούει στο βασικό νεοφιλελεύθερο πρόταγμα για τον ρόλο του κράτους ως απλού ρυθμιστή της αγοράς, με την απόσυρσή του από θεμελιώδεις λειτουργίες (υγεία, παιδεία, ασφάλεια).

Η έλλειψη πόρων του κράτους και η δυσχέρεια των δημόσιων επενδύσεων μαζί με το υψηλό κόστος λειτουργίας και την περιορισμένη αποδοτικότητα προβάλλονται συνήθως ως βασικοί λόγοι που συνηγορούν στην εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στις φυλακές. Παράλληλα, υπέρ της ιδιωτικοποίησης προτάσσονται λόγοι όπως η ταχύτητα στην κατασκευή, η μείωση του κόστους λειτουργίας κ.ά. Συνήθως, βέβαια, αναφέρεται η ύπαρξη κρατικής εποπτείας και ελέγχου των ιδιωτικών φυλακών.

Το μοντέλο των ιδιωτικών φυλακών γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στις ΗΠΑ και περιορισμένα στην Ευρώπη, κυρίως στη Μεγάλη Βρετανία. Η ιδιωτική φυλακή αναπτύσσεται ως μια εξόχως επικερδής επιχειρηματική δραστηριότητα όπου ο πελάτης (κράτος) είναι εξασφαλισμένος και το ρίσκο μηδενικό. Αφορά τόσο την κράτηση «εγκληματιών» όσο και, σε μεγάλο βαθμό, «παράνομων» μεταναστών. Η ιδιωτικοποίηση των φυλακών λαμβάνει διεθνώς πολλές μορφές: την κατασκευή των κτιριακών εγκαταστάσεων, την ενοικίαση, τη συντήρηση, την υποστήριξη της λειτουργίας, την παροχή υπηρεσιών (π.χ. υγείας, σίτισης), τη φύλαξη, την παροχή εργαζομένων ή συνδυασμούς αυτών ή, τέλος, το σύνολό τους.

Ωστόσο, το μοντέλο των ιδιωτικών φυλακών εμφάνισε σημαντικά προβλήματα καθώς το μόνο που ενδιέφερε τους «επιχειρηματίες» ήταν να μετράνε κεφάλια και δολάρια. Σοβαρές ενδείξεις κατάχρησης και αμέλειας από πλευράς των ιδιωτών, περισσότερη βία (μεταξύ κρατουμένων αλλά και κατά του προσωπικού), λιγότερη ιατρική φροντίδα, καμιά έγνοια για την επανένταξη των κρατουμένων. Το κυριότερο όμως είναι ότι, όπως αποδείχθηκε, το κόστος του σωφρονιστικού συστήματος, αντί να μειωθεί, αυξήθηκε, με αποτέλεσμα η δήθεν εξοικονόμηση δημόσιων πόρων, δηλαδή το ισχυρότερο επιχείρημα υπέρ των ιδιωτικών φυλακών, να καταρρεύσει.

Διαπιστώθηκε, εξάλλου, ότι οι «εργολάβοι» των φυλακών επιζητούσαν και τελικώς επιτύγχαναν τη σκλήρυνση της αντεγκληματικής πολιτικής ώστε να αυξάνονται οι κρατούμενοι και έτσι τα έσοδά τους. Η διαφθορά φούντωσε ενώ το λόμπι των εταιρειών βρήκε στήριξη από πολιτικούς με το πρόσχημα της αυστηρής τιμωρίας των εγκλημάτων και της μηδενική ανοχής. Ετσι, η ανάπτυξη μιας «βιομηχανίας» με σκοπό τη μείωση των δημόσιων δαπανών εξελίχθηκε σε κατασπατάληση δημόσιων πόρων και διάβρωση της δημοκρατίας μέσω της επιρροής των ιδιωτικών συμφερόντων στην αντεγκληματική πολιτική. Παράλληλα, η επιδίωξη κερδοφορίας των εταιρειών και το σύστημα των συμβολαίων «με το κεφάλι» οδήγησαν τις ΗΠΑ στον μεγαλύτερο αναλογικά αριθμό κρατουμένων παγκοσμίως.

Ωστόσο, η σημαντικότερη ένσταση στην ιδιωτικοποίηση των φυλακών έχει να κάνει με την εμπορευματοποίηση της ποινικής δικαιοσύνης, καθώς -ας μην το ξεχνάμε- η έκτιση των ποινών αποτελεί στάδιο (απονομής) της δικαιοσύνης. Η ιδιωτικοποίηση της ποινικής δικαιοσύνης γεννά σοβαρές ενστάσεις για το κράτος δικαίου και τη δημοκρατία καθώς εκχωρείται σε ιδιώτες μέρος του σκληρού πυρήνα του κράτους, ενώ στη διαμόρφωση της αντεγκληματικής πολιτικής παρεμβαίνουν ιδιωτικά συμφέροντα. Παράλληλα, επανέρχεται η ιδιωτική ποινή, ενώ μέχρι τώρα ξέραμε ότι η ποινή είναι μια δημόσια υπόθεση και η αντεγκληματική πολιτική, στο σύνολό της, είναι μια δημόσια πολιτική δικαιοσύνης.

Οι κυβερνητικές επιλογές, για μεταφορά της αντεγκληματικής πολιτικής στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και ιδιωτικοποίηση των φυλακών, αποτελούν ένα μείγμα αυταρχισμού και νεοφιλελευθερισμού. Οι ενστάσεις αυτές μαζί με την έλλειψη οικονομικής αποδοτικότητας καθιστούν την ιδιωτική φυλακή μια πανάκριβη μπίζνα με κόστος για τις ζωές, τα δικαιώματα και, τελικά, την τσέπη των πολιτών.

*Ο Ευτύχης Φυτράκης είναι διδάκτωρ Νομικής -τέως γενικός γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής

Πηγή: Η Εφημερίδα των Συντακτών

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr