Το φάντασμα του Τραμπ πάνω από τα Βαλκάνια

Αλλαγή σελίδας σε μια σύγκρουση δεκαετιών που ταλανίζει τα δυτικά Βαλκάνια; Η υπογραφή της διμερούς συμφωνίας Βελιγραδίου-Πρίστινας, που έγινε στην Ουάσιγκτον στις 4 Σεπτεμβρίου 2020 υπό την παρουσία του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, οδηγεί μεν στην κανονικοποίηση των οικονομικών σχέσεων των δύο πλευρών, αλλά απέχει ακόμη πολύ από το να μιλάμε για “αλλαγή σελίδας”. Το πρόβλημα του Κοσόβου, το οποίο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το “Κυπριακό” των δυτικών Βαλκανίων, έχει ένα ιστορικό βάθος δεκαετιών, αν όχι αιώνων.

Αποτελεί “γόρδιο δεσμό” διότι σε αυτό εμπλέκονται γεωπολιτικά και άλλα συμφέροντα πολλών δυνάμεων, καθώς και τα συμφέροντα τοπικών βαλκανικών εθνικισμών και πολιτικών ομάδων κι ελίτ, που έχουν κτίσει καριέρες πάνω του, χρησιμοποιώντας εργαλειακά τη συναισθηματική φόρτιση που αυτό δημιουργεί, ειδικά στη σερβική πλευρά. Ως εκ τούτου αποτελεί ένα δύσκολο ζήτημα που δεν μπορεί να επιλυθεί εύκολα, όσες διεθνείς πιέσεις και να εφαρμόζονται με τη γνωστή τακτική του “καρότου και του μαστιγίου”. Παρότι δυσεπίλυτο είναι όμως κι ένα ζήτημα που δεν έχει την πολυτέλεια να παραμένει άλυτο και να κακοφορμίζει σε μια τόσο ευαίσθητη γεωπολιτικά περιοχή, όπως τα δυτικά Βαλκάνια.

Με συνταγή Τραμπ: “Η οικονομία μας φέρνει πιο κοντά”

Η συμφωνία της Ουάσιγκτον για την εξομάλυνση των σχέσεων Σερβίας-Κοσόβου αποτελεί ένα πρώτο βήμα, αρκετά σημαντικό και αποφασιστικό, για την διευθέτηση ενός μεγάλου προβλήματος στα δυτικά Βαλκάνια. Για “ιστορική συμφωνία” και “σημαντική εξέλιξη” έκανε λόγο ο πρόεδρος Τραμπ προσθέτοντας πως οι δύο ηγέτες (Σερβίας και Κοσόβου) επέδειξαν «τεράστια γενναιότητα». 

Προηγήθηκαν πολύμηνες διαβουλεύσεις και μυστικές διαπραγματεύσεις, με παρέμβαση του αμερικανικού παράγοντα και με την Ε.Ε. περισσότερο στο ρόλο του παρατηρητή και του συμβούλου, αν και αυτή είναι που θα κληθεί στο τέλος να “πληρώσει το λογαριασμό’. Έτσι, έπειτα από δύο μέρες εντατικών συζητήσεων στον Λευκό Οίκο, Βελιγράδι και Πρίστινα συμφώνησαν τελικά να εξομαλύνουν τις οικονομικές τους σχέσεις, υπό καθεστώς αφόρητων πιέσεων αλλά και του δέλεαρ παροχής πολιτικής και οικονομικής βοήθειας. “Η οικονομία μπορεί να φέρει κοντά τους ανθρώπους”, δήλωσε ο Τραμπ, που θέλει να προβάλει προεκλογικά ένα θετικό έργο στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, εμφανιζόμενος ως “νονός” μιας συμφωνίας εξομάλυνσης των σχέσεων δύο βαλκανικών χωρών, που θεωρούνται ακήρυχτοι εχθροί. 

Έμμεση αναγνώριση του Κοσόβου από τη Σερβία;

Η συμφωνία που υπέγραψαν ο πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και ο πρωθυπουργός του Κοσόβου Αβντάχ Χότι, περιλαμβάνει 16 σημεία εξομάλυνσης και κανονικοποίησης των οικονομικών σχέσεων των δύο χωρών, κάτι που συνιστά ένα πρώτο, αν και έμμεσο, βήμα και για την αναγνώριση του Κοσόβου ως ανεξάρτητου κράτους από τη Σερβία. Ως γνωστόν το Βελιγράδι αρνείται να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία του Κοσόβου, που αποσχίστηκε από τη Σερβία το 1999 και ανακήρυξε την ανεξαρτησία του το 2008 και ήδη αναγνωρίστηκε από εκατό χώρες (και από όλες τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. εκτός από την Ελλάδα, την Κύπρο, τη Ρουμανία, την Ισπανία και τη Σλοβακία). 

Στο εσωτερικό της Σερβίας η μεγάλη πλειοψηφία της κοινής γνώμης είναι εναντίον μιας τέτοιας αναγνώρισης, αν και πληθαίνουν οι φωνές πως κάτι τέτοιο είναι τελικά αναπόφευκτο, καθώς θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την εισδοχή της Σερβίας στην Ε.Ε. Ο Βούτστις όμως, που κέρδισε πριν από δύο μήνες τις “κορωνοεκλογές” στη Σερβία, και έχει την απόλυτη πλειοψηφία του 61% της σερβικής βουλής, θεωρεί πως έχει πλέον “λυμένα τα χέρια” του για κάτι τέτοιο σε βάθος χρόνου και πως το όποιο πολιτικό κόστος θα είναι “διαχειρίσιμο”. Σε κάθε περίπτωση το πολιτικό ρίσκο είναι μεγάλο, αλλά και το δέλεαρ του ξεμπλοκαρίσματος των σχέσεων της Σερβίας με τη Δύση, είναι ακόμη μεγαλύτερο.

Το περιεχόμενο της Συμφωνίας Βελιγραδίου-Πρίστινας

Σύμφωνα λοιπόν με το έγγραφο που υπεγράφη στην Ουάσιγκτον στις 4 Σεπτεμβρίου η Σερβία (Βελιγράδι) και το Κοσσυφοπέδιο (Πρίστινα) συμφωνούν να προωθήσουν την οικονομική εξομάλυνση των σχέσεων κάνοντας, μεταξύ άλλων, και τα εξής: Να εφαρμόσουν τη συμφωνία μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας για τον αυτοκινητόδρομο και τον σιδηρόδρομο, η οποία υπεγράφη στις 14 Φεβρουαρίου 2020. Να δεσμευτούν για μια κοινή μελέτη σκοπιμότητας σχετικά με επιλογές για τη σύνδεση της σιδηροδρομικής υποδομής Βελιγραδίου-Πρίστινας με ένα λιμάνι βαθέων υδάτων στην Αδριατική (Δυρράχιο).

Συμφώνησαν να συνεργαστούν με τη Διεθνή Εταιρεία Χρηματοοικονομικής Ανάπτυξης των ΗΠΑ (EXIM) για ένα μνημόνιο συμφωνίας για τη λειτουργία της Εθνική Οδου Mira, της σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Πρίστινα και Μέρνταρ, της σιδηροδρομικής σύνδεσης μεταξύ Νις και Πρίστινας, την παροχή χρηματοδότησης για τη στήριξη των απαραίτητων δανείων για μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), για πρόσθετα διμερή έργα, για την παρουσία μόνιμης αντιπροσωπείας της Διεθνούς Εταιρείας Χρηματοοικονομικής Ανάπτυξης των ΗΠΑ (EXIM) στο Βελιγράδι, Σερβία.

Ένταξη του Κοσόβου στη βαλκανική “μίνιο Σένγκεν”

Και οι δύο πλευρές συμφώνησαν να δημιουργήσουν και να λειτουργήσουν μια κοινή εγκατάσταση στη συνοριακή διάβαση Merdare. Και οι δύο πλευρές θα ενταχθούν και θα χρησιμοποιήσουν πλήρως τα οφέλη της «Ζώνης Μίνι-Σένγκεν» που ανακοίνωσε η Σερβία, η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία τον Οκτώβριο του 2019. Επίσης και οι δύο χώρες θα αναγνωρίζουν αμοιβαία τα διπλώματα και τα επαγγελματικά πιστοποιητικά. 

Και οι δύο πλευρές θα συμφωνήσουν να συνεργαστούν με το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και άλλους σχετικούς κυβερνητικούς οργανισμούς των ΗΠΑ για την ανάπτυξη μελέτης σκοπιμότητας για την κοινή χρήση της τεχνητής λίμνης Gazivoda / Ujma ως πηγής υδροδότησης και ενέργειας, και θα διαφοροποιήσουν τις πηγές ενεργειακού εφοδιασμού τους. Και τα δύο μέρη θα απαγορεύσουν τη χρήση εξοπλισμού 5G που παραδίδεται από μη επαληθευμένο πωλητή (σ.σ. Κίνα;) στα δίκτυα κινητής επικοινωνίας τους. Στη συνέχεια, όταν υπάρχει ήδη τέτοιος εξοπλισμός, και τα δύο μέρη θα δεσμευτούν για την απομάκρυνσή του και άλλες προσπάθειες διαμεσολάβησης για να το πράξουν εγκαίρως.

Αντιτρομοκρατική συνεργασία, προώθηση θρησκευτικών ελευθεριών και αποποινικοποιηση της ομοφυλοφιλίας 

Και οι δύο πλευρές θα αυξήσουν την εποπτεία των επιβατών στην εναέρια κυκλοφορία, ανταλλάσσοντας πληροφορίες μεταξύ τους στο πλαίσιο ευρύτερης αμερικανικής συνεργασίας στα Βαλκάνια. Τα συμβαλλόμενα μέρη θα δεσμευτούν να βελτιώσουν την τεχνολογία για την καταπολέμηση παράνομων δραστηριοτήτων, να εφαρμόσουν και να λειτουργήσουν τα συστήματα παρακολούθησης και πληροφοριών PISCES, APIS, ATS-G και SRTF, που παρέχονται από τις ΗΠΑ. Και οι δύο πλευρές έχουν δεσμευτεί για την προστασία και την προώθηση των θρησκευτικών ελευθεριών, συμπεριλαμβανομένης της διαθρησκευτικής επικοινωνίας, της προστασίας των θρησκευτικών χώρων και της επιβολής δικαστικών αποφάσεων που σχετίζονται με τη Σερβική Ορθόδοξη Εκκλησία. Τα δύο μέρη δεσμεύονται να συνεχίσουν την επιστροφή της περιουσίας των Εβραίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος.

Και οι δύο πλευρές έχουν δεσμευτεί να επιταχύνουν τις προσπάθειες εντοπισμού και αναγνώρισης των λειψάνων αγνοουμένων. Και οι δύο πλευρές έχουν δεσμευτεί να εντοπίσουν και να εφαρμόσουν μακροπρόθεσμες λύσεις για πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένους. Και οι δύο πλευρές θα συνεργαστούν με 69 χώρες, που ποινικοποιούν την ομοφυλοφιλία, προκειμένου να επηρεάσουν αυτές τις χώρες για να αποποινικοποιήσουν την ομοφυλοφιλία. Και οι δύο πλευρές δεσμεύονται να ταξινομήσουν πλήρως τη Χεζμπολάχ ως τρομοκρατική οργάνωση και να εφαρμόσουν πλήρως μέτρα εντός των δικαιοδοσιών τους για τον περιορισμό των επιχειρήσεων και των χρηματοοικονομικών της δραστηριοτήτων.

Μεταφορά της σερβικής πρεσβείας στην Ιερουσαλήμ

Το Κοσσυφοπέδιο (Πρίστινα) θα συμφωνήσει να εφαρμόσει ένα έτος μορατόριουμ για την ένταξη του σε διεθνείς οργανισμούς. Η Σερβία (Βελιγράδι) θα συμφωνήσει να αποφύγει επίσημα ή ανεπίσημα να απαιτήσει από οποιαδήποτε χώρα ή διεθνή οργανισμό να μην αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο (Πρίστινα) ως ανεξάρτητο κράτος. Και οι δύο αυτές συμφωνίες τίθενται σε ισχύ αμέσως.

Τέλος το Κοσσυφοπέδιο (Πρίστινα) και το Ισραήλ συμφωνούν να αναγνωρίζουν ο ένας τον άλλον, αναφέρεται στο έγγραφο που υπέγραψε η πλευρά της Πρίστινα. Η Σερβία (Βελιγράδι) από την πλευρά της συμφωνεί να ανοίξει εμπορική και κρατική εκπροσώπηση στην Ιερουσαλήμ στις 20 Σεπτεμβρίου 2020 και να μεταφέρει την πρεσβεία της στην Ιερουσαλήμ μέχρι τον Ιούλιο του 2021, γράφει στο έγγραφο που υπέγραψε ο πρόεδρος Βούτσιτς.

Και τώρα η σκυτάλη στις Βρυξέλλες

Ο τέταρτος γύρος διαλόγου μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινας θα πραγματοποιηθεί το Σαββατοκύριακο 5 και 6 Σεπτεμβρίου 2020 στις Βρυξέλλες σε επίπεδο εμπειρογνωμόνων και προγραμματίζεται συνεδρίαση υψηλού επιπέδου για τη Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου 2020, κατά την οποία οι ηγέτες των δύο πλευρών, παρουσία του Ζοσέ Μπορέλ και του Ειδικού Εντεταλμένου της ΕΕ Μίροσλαβ Λάιτσακ, θα ανοίξουν τρία νέα θέματα: τα ζητήματα των αγνοουμένων, των εκτοπισμένων και των οικονομικών σχέσεων. 

“Στο πλαίσιο μιας συνολικής συμφωνίας για την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ Κοσσυφοπεδίου και Σερβίας, η συνεδρίαση υψηλού επιπέδου τη Δευτέρα θα ασχοληθεί με τις κοινοτικές ρυθμίσεις και θα επιλύσει αμοιβαίες χρηματοοικονομικές απαιτήσεις και περιουσιακά στοιχεία”, ανακοίνωσε ο εκπρόσωπος της Ε.Ε. Πίτερ Στάνο. Ο Στάνο επιβεβαίωσε ότι τη Δευτέρα 7 Σεπτεμβρίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Ε.Ε. Ζοζέ Μπόρελ και ο Ειδικός Εκπρόσωπος της ΕΕ Μίροσλαβ Λάιτσακ, θα φιλοξενήσουν τον Πρόεδρο της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς και τον Πρωθυπουργό του Κοσσυφοπεδίου Αβντάχ Χότι σε έναν νέο γύρο πολιτικού διαλόγου υψηλού επιπέδου μεταξύ Βελιγραδίου και Πρίστινα.

“Οι προσδοκίες μας από αυτήν τη συνάντηση στις Βρυξέλλες είναι ότι οι εταίροι θα συνεχίσουν τις συνομιλίες τους. Αυτή είναι η τρίτη συνάντηση υψηλού επιπέδου. Ελπίζουμε ότι θα συνεχίσουμε αυτόν τον θετικό δυναμισμό και θα σημειώσουμε πρόοδο στην επίλυση ανοιχτών προβλημάτων και στην προσέγγιση λύσεων σε όλα τα ανοιχτά ζητήματα μέσω μιας πιθανής τελικής νομικά δεσμευτικής συμφωνίας για την εξομάλυνση των σχέσεων “, δήλωσε ο Στάνο.

Ντάτσιτς: “Το πολιτικό ζήτημα παραμένει ακόμη ανοικτό”

Από την πλευρά του ο Ίβιτσα Ντάτσιτς, υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας και αρχηγός του συμπολιτευόμενου σοσιαλιστικού κόμματος (SPS) δήλωσε πως “οι ΗΠΑ δεν πίεσαν αρκετά τους Αλβανούς. Το πολιτικό ζήτημα παραμένει ακόμη ανοικτό, δηλαδή του τελικού Status του Κοσόβου”. Απλά θεωρείται πως έγινε ένα σημαντικό βήμα σταθεροποίησης και εξομάλυνσης, και φυσικά προώθησης των αμερικανικών οικονομικών και γεωπολιτικών συμφερόντων στα Βαλκάνια. Ο πρόεδρος Βούτσιτς, που θεωρεί τον Τραμπ πιο κοντά στις σερβικές θέσεις σε σύγκριση με τους προηγούμενους (Δημοκρατικούς) προέδρους, έσπευσε να αξιοποιήσει την προεκλογική συγκυρία, διότι θεωρεί πως μια επικράτηση του Μπάιντεν στις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές δεν θα είναι και τόσο επωφελής για τα σερβικά συμφέροντα. 

Πηγή: tvxs.gr