Φάκελος ΛΟΑΤΚΙ και εργασία: Εκεί που δεν μπορείς να είσαι ο εαυτός σου

«Από τη στιγμή που έβαλα στην προϋπηρεσία μου τις ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις, έχω παρατηρήσει ότι έχει δυσκολέψει ο εργασιακός μου βίος και δεν έχω πρόσβαση σε θέσεις για τις οποίες πληρώ τα προσόντα. ‘Καλύφθηκε η θέση από άτομο με περισσότερα τυπικά προσόντα’ σου απαντάνε για να μην παραδεχτούν ότι κάνουν διάκριση πριν καν την πρόσληψη».

Τα λόγια αυτά ανήκουν στον Τζωρτζ Κουνάνης. Είναι πολιτικός επιστήμον@ και εκ των διαχειριστ@ της Ομάδας ΛΟΑΤΚΙ+ Εργασιακής Υποστήριξης. Η προσωπική του εμπειρία συμπυκνώνει τα εμπόδια που συναντούν οι ΛΟΑΤΚΙ+ στην προσπάθειά τους να μπουν στην αγορά εργασίας.

Ο Νίκος Δρυδάκης, πρωτοβάθμιος καθηγητής Οικονομικών και διευθυντής του Κέντρου των Πλουραλιστικών Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Anglia Ruskin της Αγγλίας, όπως και λέκτορας των Οικονομικών της Ανάπτυξης, Μεγέθυνσης, Ανισότητας, Φτώχειας και Εκμετάλλευσης στο Πανεπιστήμιο του Cambridge της Αγγλίας, πραγματοποίησε ένα πείραμα.

Από τον Δεκέμβριο του 2006 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2007 έστειλε σε 1.714 ελληνικές επιχειρήσεις που προσέφεραν εργασία τα βιογραφικά δύο υποτιθέμενων εργαζομένων. Στο ένα ο εργαζόμενος σημείωνε ότι έχει εργαστεί εθελοντικά σε μια γκέι οργάνωση.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι γκέι αντιμετωπίζουν 26% λιγότερες πιθανότητες να κληθούν για συνέντευξη απ’ ό,τι οι στρέιτ και άρα ξοδεύουν περισσότερο χρόνο και ενέργεια για μια θέση στην αγορά εργασίας. Μάλιστα, μολονότι έρευνες από τις ΗΠΑ και την Αγγλία δείχνουν ότι νέοι μη ειδικευμένοι γκέι άνδρες προτιμώνται στις θεωρούμενες gay friendly εργασίες, όπως στις πωλήσεις και τις καφετέριες, στην έρευνα του Ν. Δρυδάκη οι γκέι δέχονται στατιστικά σημαντικές διακρίσεις και στους τέσσερις κλάδους. Στις δουλειές γραφείου, οι γκέι έχουν 30% λιγότερες πιθανότητες να κληθούν για συνέντευξη, στις πωλήσεις 28%, στη βιομηχανία 24% και στα εστιατόρια και στις καφετέριες 21%.

«Το πείραμα με τα βιογραφικά επαναλήφθηκε τρεις φορές για gay άνδρες (2006 – 2007, 2013 – 2014, 2018 – 2019) και μια φορά για lesbian γυναίκες (2007 – 2008). Η ύπαρξη αναφοράς στο βιογραφικό υποψηφίων σχετική με τη συμμετοχή τους σε ΛΟΑΤΚΙ+ οργανώσεις μειώνει την πρόσβασή τους σε πρόσκληση για συνέντευξη» επισημαίνει στην ΑΥΓΗ ο Ν. Δρυδάκης.

«Ακόμη κι αν υπάρξει πρόσκληση σε συνέντευξη, αυτή είναι από εργασία που προσφέρει χαμηλότερο μισθό – σε σχέση με τους μισθούς που αντιμετωπίζουν υποψήφιοι που δεν δηλώνουν συμμετοχή σε ΛΟΑΤΚΙ+ οργάνωση» προσθέτει.

Παράλληλα, τονίζει, «η όποια πρόσκληση ‘ΛΟΑΤΚΙ+ υποψηφίων’ έρχεται σε αργότερο χρόνο. Πρώτα καλούνται για συνέντευξη οι ‘μη ΛΟΑΤΚΙ+’ και μετά οι ΄ΛΟΑΤΚΙ+’.

Τα αποτελέσματα των πειραμάτων αυτών συμφωνούν με άλλες μελέτες μου -που δείχνουν πως gay / bisexual άνδρες αντιμετωπίζουν υψηλότερα ποσοστά ανεργίας και χαμηλότερους μισθούς-, αλλά και με την τάση στη διεθνή βιβλιογραφία, όπου περιλαμβάνονται και τα τρανς άτομα».

Όπως δείχνουν τα στοιχεία, δεν είναι καθόλου εύκολο ένα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο να βρει μια δουλειά. Είναι ένα θέμα που μένει στην αφάνεια και τις ημέρες ορατότητας, όπως αυτές του Pride. Η ΑΥΓΗ της Κυριακής ανοίγει την κουβέντα για το ζήτημα και παραθέτει μαρτυρίες από το γραφείο, το παπάκι για διανομή, την αίθουσα διδασκαλίας, το πεζοδρόμιο και κάθε εργασιακό χώρο που γίνεται πεδίο καταπίεσης. Μιλάει με τον άνθρωπο που βιώνει την προσβολή εν ώρα εργασίας αλλά κι εκείνον που είναι έτοιμος να στείλει το βιογραφικό του ξέροντας ότι το μόνο μελανό σημείο σ’ αυτό είναι ότι τόλμησε να είναι ο εαυτός τοΤο κοινωνικό στίγμα της διαφορετικότητας

 

Το κοινωνικό στίγμα της διαφορετικότητας

«Ή θα κάνεις την πουτάνα για να πληρώσεις το νοίκι σου και το ρεύμα ή θα κάτσεις να κλαις». Τα λόγια της Ραφαέλας Μουζακίτη έχουν πίσω τους μια διαδρομή 37 χρόνων. Τα περπάτησε μ’ ένα ζευγάρι γοβάκια. Με ήχο διαπεραστικό. Που έβγαινε απ’ τα τακούνια της πάνω στις πλάκες του πεζοδρομίου όπου περίμενε. Τις γνώρισε κίτρινες και χλωμές. Στο χρώμα του φωτισμού της Αθήνας το βράδυ. Ζούσε τη νύχτα. Κι ανέπνεε μονάχα στη σκιά της.

«Ή θα κάνεις την πουτάνα για να πληρώσεις το νοίκι σου και το ρεύμα ή θα κάτσεις να κλαις». Η Ραφαέλα ήταν σεξεργάτρια. Το βράδυ της ξεκινούσε στις 11 και τελείωνε στις 6. Τα πουλιά κελαηδούσαν, εκείνη όμως δεν είχε φωνή. Παρά μόνο κουράγιο για να κρατήσει τα τελευταία της βήματα για τον γυρισμό. Για την τελευταία ευθεία προς το κρεβάτι.

Ξυπνούσε μεσημέρι στις 3 κι έβγαινε το σούρουπο για να μην την προσέξουν. Για να μην τη δείχνουν στον δρόμο και σκουντάνε ο ένας τον άλλο μπροστά στη θέα της, «κοίτα η τρανς». Για να πάρει ένα ρημάδι πακέτο τσιγάρα.

Δεν έκανε το επάγγελμα που ήθελε.  Έκανε το επάγγελμα που την ανάγκασαν τα στερεότυπα. «Χωρίς να έχεις στήριγμα πουθενά αλλού, οι επιλογές σου είναι μετρημένες.  Ή θα κάνεις την πουτάνα για να πληρώσεις το νοίκι σου και το ρεύμα ή θα φύγεις στο εξωτερικό ή θ’ αυτοκτονήσεις». Προτίμησε το δάκρυ και όχι το αίμα. «Ήμουνα όμορφο παιδί, έβγαζα λεφτά, μπορούσα να κάνω αυτά που θέλω». Ποιες ώρες όμως; Το σούρουπο άρχιζε αργά, η βάρδια νωρίς.

Προσπάθησε να ξεφύγει. Πήγε σε τυροπιτάδικο. Την έδιωξαν. Πήγε σε φούρνο. Την κοίταξαν με απορία και μόνο που το τόλμησε. Μόνο ένας μαγαζάτορας με ρούχα έδειξε να τη συμπονά. «Κορίτσι μου, και να ήθελα να σε πάρω, τρελός είμαι; Θα μου το κλείσεις το κατάστημα».

Το έλεγε για εκείνους που θα κοίταζαν αδιάκριτα απ’ τη γυάλινη βιτρίνα και θα κορόιδευαν τον άνθρωπο πίσω από τις κούκλες. Που θα έβλεπαν σαν μολυσμένα τα ρούχα που άγγιξε προηγουμένως. Που θα έβλεπαν στην απόφαση του ίδιου του μαγαζάτορα κάτι το ύποπτο και θα τον εξοστράκιζαν.  Ήταν δύσκολο ν’ αντέξει το βουητό του κόσμου.  Έκλεισε την πόρτα στη Ραφάελα για μην κλείσουν τη δική του εκείνοι που έχουν μάθει να μισούν.

Το α-κανονικό παιδάκι

«Καλά, αυτή κάνει μάθημα σε παιδιά;». Η φράση και όλη η βία που εμπεριέχει αντήχησε στους τοίχους του φροντιστηρίου. Το «εναλλακτικό look» της Φωτεινής είχε «σοκάρει» μία επισκέπτρια, που θεώρησε αποδεκτό να τη μειώσει ανοιχτά μπροστά σε όλους.

Ήταν στον ίδιο χώρο όπου η Φωτεινή είχε δεχτεί παλαιότερα σεξουαλική παρενόχληση από το αφεντικό («εσένα πότε θα σε γ@@ήσω;»), επειδή ο τελευταίος πίστευε ότι τα άτομα που έλκονται από ανθρώπους του ίδιου φύλου -έτσι είχε στο μυαλό του τη Φωτεινή, λόγω της εμφάνισής της- δεν έχουν αναστολές και μπορούν να ανεχτούν τα πάντα.

Η Φωτεινή, non-binary και pansexual, έχει «μάθει» -μπορείς να άραγε να συνηθίσεις ποτέ τις κακοποιητικές συμπεριφορές;- να είναι η διαφορετική που «τρομάζει» εργοδότες, συναδέλφους και γονείς.

Όταν δούλευε παλαιότερα σε περιοδικό μεγάλου δημοσιογραφικού οργανισμού, πριν καν ακόμα αποφασίσει ότι αυτοπροσδιορίζεται ως non-binary (ταυτότητα που βρίσκεται έξω από τα όρια του δυαδικού φύλου), η προϊστάμενη την υποτιμούσε επειδή δεν ήταν αρκετά «θηλυκή».

«Μία φορά τον μήνα δίναμε ιδέες για θέματα, οι δικές μου δεν ακούγονταν ποτέ. Κάποια στιγμή που πρότεινα κάτι, η μάνατζερ μου είπε κατάμουτρα ότι ‘δεν μετράει η γνώμη μου γιατί δεν ήμουν κανονικό παιδάκι’ -μου συνέστησε μάλιστα να πάω σε ψυχολόγο» περιγράφει τη χειρότερη στιγμή στην επταετή τραυματική εμπειρία εκείνης της δουλειάς.

Μέχρι πρόσφατα η non-binary ταυτότητα δεν γινόταν δεκτή ούτε εντός της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας: «Κάποια στιγμή που μαζεύαμε χρήματα στη δουλειά για να στειρώσουμε έναν γάτο, ένας gay συνάδελφος μου επιτέθηκε θυμωμένος επειδή ‘οι λεσβίες θέλετε να κόψετε τα @@@χίδια όλων των αντρών’ και ζήτησε τα λεφτά του πίσω!».

Σεξισμός σε αφθονία

Η ζωή στο γραφείο δεν είναι καλύτερη. Κάτω από αυτό βλέπεις τη σφιγμένη στάση του σώματος της Ε.Σ., το οποίο καλύπτει έως τον αστράγαλο ένα μακρύ παντελόνι. Εργάζεται επί 17 χρόνια στον χώρο της τεχνολογίας, ο οποίος είναι ανδροκρατούμενος, με άτομα που θέλουν να επιδεικνύουν τη straight ταυτότητά τους. «Για να την παλέψω τόσον καιρό έχω αναγκαστεί να έχω επιθετικό στυλάκι, βαρύ πεπόνι και συνοφρυωμένο ύφος. Δεν βάζω φουστάνι για να μην με βλέπουν σαν κοριτσάκι και για να με παίρνουν στα σοβαρά».

Λόγω του φύλου της συχνά παρακάμπτεται και υποτιμάται. «Άντρες συνάδελφοι ήθελαν ‘εργαλεία’ και με προσπερνούσαν ενώ τα είχα. Πρέπει να προσπαθώ συνεχώς παραπάνω. Να αποδεικνύω διαρκώς ότι ξέρω κι ότι είμαι σε καλύτερο επίπεδο ακόμη κι από άπειρους συναδέλφους».

Οι φράσεις που ακούει καθημερινά βρίθουν από σεξισμό. Οι κουβέντες για «βυζιά» και «κώλους» ανταλλάσσονται με συνέπεια μεγαλύτερη από «καλημέρα» και «καληνύχτα» σε ταχύτητες παρτίδας πινγκ – πονγκ. Με δεδομένο ότι ο σεξισμός πάει πάντα αγκαζέ με την ομοφοβία, πιστεύει ότι η θέση της θα γινόταν ακόμη δυσκολότερη αν γνώριζαν για εκείνη πως είναι λεσβία. Δεν το κρύβει, όπως τονίζει, απ’ την άλλη όμως δεν το αποκαλύπτει και ταυτόχρονα με τη χειραψία της σε μια γνωριμία.

Στο παρελθόν, όταν εργαζόταν σε άλλη εταιρεία, ένας από τους συναδέλφους της άρχισε να φωνάζει «καλός gay είναι ο νεκρός gay». Τότε έπιασε την υπεύθυνη και της είπε ότι είναι ομοφυλόφιλη χαρακτηρίζοντας τη συμπεριφορά απαράδεκτη. Ακολούθησε σύσταση στον εργαζόμενο που φώναξε το ομοφοβικό σχόλιο, «όμως η στάση όλων των συναδέλφων μου άλλαξε άρδην.  Ήταν πλέον πολύ παγωμένοι μαζί μου μέχρι που άλλαξα τμήμα».

Η ζωή στο γραφείο δεν είναι καλύτερη. Πάνω από αυτό διακρίνεις την έκπληξη στο πρόσωπο του Α.Ζ. Δικηγόρος στο επάγγελμα, μιλάει στο τηλέφωνο με πελάτη του που του εξηγεί γιατί γνωστός του αποφάσισε τελικά να μην τον επιλέξει για τη νομική του εκπροσώπηση.

«Επρόκειτο για εν δυνάμει εντολέα που βρισκόταν σε αντιδικία με τη σύζυγό του.  Όπως μου μετέφερε ο πελάτης, ενώ ο γνωστός του αναγνώριζε ότι δούλευα καλά και είχα μεγάλη εξειδίκευση, δεν ήθελε να συνεργαστεί μαζί μου επειδή είμαι gay και το δικαστήριο μπορούσε να σκεφτεί ότι και ο ίδιος είναι gay και να χάσει την επιμέλεια. Θεωρούσε ακόμη ότι ως gay δεν μπορώ να καταλάβω τι σημαίνει γονεϊκότητα. Ο ίδιος δεν με πήρε ποτέ να μου τα πει».

Η διπλή ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+

Τα άτομα διαφορετικού σεξουαλικού προσανατολισμού παρουσιάζονται στις μελέτες ως λιγότερο ικανοποιημένα από τις συνθήκες εργασίας τους, αλλά και σε ιεραρχικά χαμηλότερες θέσεις εργασίας, ανεξάρτητα από τα προσόντα που διαθέτουν

«Οι άνθρωποι στις διάφορες δουλειές που έχω αλλάξει δεν δέχονται αυτό που είμαι, είμαι απλά η ‘περίεργη’, δεν είμαι ούτε μαζί με τα κορίτσια ούτε μαζί με τα αγόρια, κάτι που με φέρνει πάντα σε άβολη θέση» λέει η Φωτεινή.

Το να μην σε αφήνουν, επί της ουσίας, να εκφράζεσαι ή να συμμετέχεις στην καθημερινότητα της δουλειάς, επειδή είσαι διαφορετικ@, σίγουρα είναι κάτι που πληγώνει τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα. «Από ένα σημείο και μετά δεν προσπαθείς ούτε να πάρεις προαγωγή ούτε να εξελιχθείς, απλά κρύβεσαι και προσποιείσαι διαρκώς».

Σύμφωνα με μελέτη του Νίκου Δρυδάκη (Drydakis, 2015), την περίοδο 2008-2009, στην Αθήνα, οι gay άνδρες ήταν κατά 17,5% λιγότερο ικανοποιημένοι από την εργασία τους σε σχέση με ίσους παραγωγικά straight άνδρες. Την ίδια περίοδο lesbian γυναίκες ήταν κατά 16,6% λιγότερο ικανοποιημένες από την εργασία τους σε σχέση με ίσες παραγωγικά straight γυναίκες.

«Στον βαθμό που gay άνδρες και lesbian γυναίκες (και προφανώς κάθε άτομο που ανήκει στη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα) αντιμετωπίζουν χαμηλότερους μισθούς, χαμηλότερα ποσοστά ανέλιξης και μεγαλύτερα ποσοστά εξευτελισμού / εκφοβισμού σε σχέση με τα straight άτομα, είναι λογικό να είναι λιγότερο ικανοποιημένοι/ες από την εργασία τους» τονίζει στην «Α» ο Ν. Δρυδάκης.

Τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα είναι πολλές φορές αναγκασμένα να κάνουν «διπλή ζωή» για να αποφύγουν τις διακρίσεις και το αρνητικό κλίμα: εκτός εργασίας σηματοδοτούνται ως ΛΟΑΤΚΙ+ και στο εργασιακό περιβάλλον ως straight.

«Οι περισσότεροι φίλοι και γνωστοί μου, κατά 85%, εφαρμόζουν το δόγμα ‘δεν μιλώ, κάνω τη ζωή μου εκτός του εργασιακού μου χώρου’, προκείμενου ν’ αποφύγουν δυσάρεστες εκπλήξεις» μας λέει ο Διονύσης Καντιώτος, προϊστάμενος υποδοχής σε ξενοδοχείο. Εκεί έχει ευτυχώς την «πολυτέλεια» να μην κρύβει τον σεξουαλικό του προσανατολισμό.

«Πώς μπορείς άραγε να είσαι μια ολόκληρη προσωπικότητα στον εργασιακό σου χώρο, όταν το μισό σου κομμάτι το αφήνεις απ’ έξω -να σκέφτεσαι διαρκώς μην τυχόν και κοιτάξεις καποι@, μην σε δει ο διπλανός, μη σε καταλάβουν;» αναρωτιέται.

Σύμφωνα με το Ηuman Rights Campaign Foundation, το 46% των ΛΟΑΤΚΙ+ δεν αποκαλύπτουν τη σεξουαλική τους ταυτότητα στον χώρο της εργασίας, ενώ το 28% την κρατούν κρυφή από όλους στον κοινωνικό τους περίγυρο.

Αυτονόητες, καθημερινές «συνήθειες» για τον περισσότερο κόσμο, το να είσαι απλά ο εαυτός σου, μοιάζουν απαγορευμένες για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα στους χώρους δουλειάς.

Διότι, λέει η Φωτεινή, «όταν φαίνεσαι περίεργη στους συναδέλφους σου, δεν σε συμπεριλαμβάνουν στις παρέες τους, δεν νιώθουν άνετοι μαζί σου, κάποιοι φοβούνται να πουν κάτι που δεν είναι politically correct. Αυτό έχει συνέπειες επαγγελματικά καθώς, μαζί με τις παρενοχλήσεις, σε κάνει να μην προσπαθείς για τίποτα. Τελικά το εσωτερικεύεις και ίσως νιώθεις τύψεις που δεν έχεις αρκετή δύναμη να το αντιμετωπίσεις».

 

Ένα ΦΕΚ που άλλαξε ζωές

Η αλλαγή φύλου, οι χαμένες προϋπηρεσίες, τα καθημερινά προβλήματα, ο διαχωρισμός είναι μερικά από τα προβλήματα που δεν λύνονται απλώς με μια νομοθετική ρύθμιση, εξομολογούνται στην ΑΥΓΗ της Κυριακής οι άνθρωποι που κατάφεραν να βγουν από την κοινωνική “αορατότητα”

 

Το περασμένο Σάββατο η Ραφαέλα ανέβασε στον λογαριασμό της μια φωτογραφία όπου βρίσκεται σε κατάστημα. Πίσω της βρισκόταν ένας τοίχος καλυμμένος από ράφια γεμάτα το καθένα με κουτιά από λάμπες, περισσότερων και λιγότερων Watt. Η ίδια χαμογελούσε και ευχαριστούσε τον κόσμο για τις ευχές που λάμβανε. Ο χώρος που φαινόταν πίσω της ήταν απ’ το μαγαζί που βρήκε τη νέα της εργασία. Μια νέα αρχή, μετά από 37 χρόνια δουλειάς στον δρόμο, ήταν γεγονός.

Χρειάστηκε πρώτα η έκδοση ενός νέου ΦΕΚ το καλοκαίρι. Στην Υπουργική Απόφαση που εκδόθηκε στις 24 Ιουνίου του 2021 προβλεπόταν ότι τα τρανς πρόσωπα θα συμπεριλαμβάνονταν κι εκείνα πλέον στις ευάλωτες ομάδες για τις οποίες εκπονούνται προγράμματα απασχόλησης ανέργων. Πίσω βέβαια από αυτή την απλή φαινομενικά προσθήκη κρύβεται ένας μακρύς και επίπονος αγώνας από το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) και την πρόεδρό του Μαρίνα Γαλανού. «Τους ευχαριστώ απ’ την καρδιά μου» λέει σήμερα η Ραφαέλα βλέποντας τα κρεμασμένα στην ντουλάπα της γοβάκια.

«Το πρώτο ένσημο στη ζωή μου μπήκε την εβδομάδα που πέρασε. Μετά από 55 χρόνια.  Όχι γιατί δεν ήθελα να έχω ένσημα. Δεν διάλεξα εγώ να μην έχω ιατρική περίθαλψη και φάρμακα, να μην έχω μια σύνταξη για τώρα που θα μεγαλώσω. Το διάλεξαν άλλοι για μένα». Το δικαίωμα στην ασφάλιση της το αρνήθηκαν ακόμη και οι ιδιωτικές εταιρείες την περίοδο που έβγαζε περισσότερα λεφτά και προσπάθησε να βρει εκεί διέξοδο. Για όλους η θέση της τρανς ήταν στο πεζοδρόμιο – και μακριά απ’ την πόρτα τους.

Σήμερα όμως αισθάνεται ανακουφισμένη. Το παρελθόν ανήκει στο παρελθόν. «Ξυπνάω και χαίρομαι που θα ξυπνήσω.  Έχει αλλάξει η διάθεσή μου. Νιώθω πιο ήρεμη. Δεν έχω να ετοιμαστώ για τη δουλειά μ’ ένα ‘ωχ’. Για μια παράσταση, να κάνω κάτι που δεν ήταν η επιλογή μου, με ανθρώπους που επίσης δεν είχα επιλέξει». Ο κόσμος την έχει αγκαλιάσει. «Με εκπλήσσουν ο σεβασμός και η ευγένεια που μου δείχνουν» λέει. «Η μέρα με τη νύχτα». Και κυριολεκτικά, και μεταφορικά.

 

Το μαύρο μεροκάματο της κάλυψης

Ο Φίλιππος Χρυσανθίδης, από την άλλη, έκανε πάντα την ίδια δουλειά, 20 χρόνια διανομέας. Τα πρώτα 15 με την προηγούμενη ταυτότητά του. «Δύο μήνες από τότε που ξεκίνησα τις ορμόνες αναγκάστηκα να φύγω από τη δουλειά που ήμουν εκείνη την περίοδο. Δεν μπορούσα να τους πω ότι είχα αρχίσει τη διαδικασία της φυλομετάβασης, γιατί το περιβάλλον ήταν πολύ εχθρικό προς όλους τους εργαζόμενους, πόσο μάλλον για κάποιον που θα δήλωνε πλέον ανοιχτά τρανς. Μια φίλη μου λεσβία που πήγε να δουλέψει μετά από εμένα, άντεξε μόλις μία ημέρα».

Είχε περάσει δύσκολα και είναι σίγουρος ότι η τρανσοφοβία της εργοδότριας έπαιζε μεγάλο ρόλο. «Μου έσπαγε τα νεύρα με κάθε τρόπο, ασκούσε τεράστια ψυχολογική πίεση.  Όταν δεν είχε δουλειά, δεν με άφηνε να κάθομαι.  Έβγαλα κιρσούς στα ποδιά από την ορθοστασία. Με τον προηγούμενο, στρέιτ διανομέα δεν ήταν ίδια η μεταχείριση – γιατί άραγε;».

Μετά τη μετάβαση έψαξε διάφορες δουλειές. Η πρώτη κουβέντα ήταν θετική, αλλά κανείς δεν τον κάλεσε δεύτερη φορά στο τηλέφωνο, μολονότι είχε τεράστια εμπειρία στο αντικείμενο. Αποφάσισε στο εξής να κρύβει ότι τα έγγραφά του δεν «ταίριαζαν» με την ταυτότητα φύλου του.

«Έπρεπε οπωσδήποτε να βρω δουλειά γιατί είχα ξεμείνει. Στην επόμενη επιχείρηση εστίασης που έψαχνε διανομέα ζήτησα να δουλεύω ‘μαύρα’ (για να μην χρειαστεί να δώσω τα στοιχεία μου) λέγοντας ψέματα ότι είμαι στο ταμείο ανεργίας και έχω ανάγκη τα επιπλέον χρήματα. Αυτό κράτησε για 2,5 ολόκληρα χρόνια. Επί 2,5 χρόνια δεν είχα ένσημα και ιατρική περίθαλψη, δεν μπορούσα καν να πάρω τα φάρμακά μου για τον διαβήτη». Έκρυψε ένα μέρος του εαυτού του. «Εγώ ήμουν ο Φίλιππος, δεν ένιωθα κάτι άλλο. Απλώς δεν το αποκάλυπτα».

Το κόστος της φυλομετάβασης ήταν το μεγάλο αγκάθι -ξόδεψε περίπου 30.000 ευρώ-, καθώς στη χώρα μας οι επεμβάσεις θεωρούνται αισθητικής φύσεως και δεν αποζημιώνονται. Φαλλοπλαστική δεν μπορείς να κάνεις στην Ελλάδα, οπότε αναγκάστηκε να πάει στη Σερβία.

Οι επεμβάσεις (αφού πρώτα υποχρεώθηκε να βλέπει ψυχίατρο επί 2 χρόνια) ήταν από τις λίγες στιγμές λύτρωσης για τον Φίλιππο. «Ήταν να κάνει μία άλλη εγχείρηση ο πατέρας μου, ο οποίος τις φοβάται πολύ. Αυτό με παραξένευε γιατί για εμένα ήταν σαν εκδρομή, ήθελα αυτά τα χειρουργεία όσο τίποτε άλλο.  Όλοι οι τρανς άνθρωποι τα θέλουν. Είναι δύσκολο να μην είσαι ο εαυτός σου. Δεν μπορείς να το καταλάβεις αν δεν το ζεις».

Το στίγμα της μετάβασης

Μια πόρτα που ανοίγει ευκολότερα για εργασία είναι εκείνη των ΛΟΑΤΚΙ+ μπαρ και κλαμπ. Τη χτύπησε πριν λίγο καιρό η Βανέσα Βενέτη, γυναίκα τρανς, και την αποδέχτηκαν χωρίς δεύτερα βλέμματα και κουβέντες. Νωρίτερα είχε δει τη μία μετά την άλλη τις προσπάθειές της για δουλειά να προσκρούουν στα στερεότυπα.

Μετά τη φυλομεταβάση το βιογραφικό της δεν μετρούσε. Οι δεκαετίες δουλειάς στα μπαρ και στις καφετέριες παρακάμπτονταν από τους εργοδότες μόλις εκείνοι διαπίστωναν την αναντιστοιχία μεταξύ ονόματος και φωτογραφίας. Το παρελθόν ήταν σαν το κράτησε μαζί η πόλη από την οποία προσπάθησε να δραπετεύσει. Τα Γιάννενα, όπου αδυνατούσε να είναι ο εαυτός της, βρίσκονταν πίσω της, στην Αθήνα όμως είχε μπροστά της αδιέξοδο. «Η σεξουαλική εργασία δεν είναι απλώς ένα επάγγελμα. Είναι μονόδρομος. Πώς γίνεται μια χώρα που θέλει να αυτοαποκαλείται προοδευτική να επιτρέπει ως μοναδική λύση τη σεξεργασία;»

Η ίδια δεν τον περπάτησε αυτό τον μονόδρομο. Χρειάστηκε ωστόσο να υπομείνει διακρίσεις. «Θεωρούσαν ότι θα έπρεπε ν’ ανεχτώ συμπεριφορές που δεν ανέχεται μια ετεροφυλόφιλη. Για παράδειγμα, δεν μου έβγαζαν ποτέ εβδομαδιαίο πρόγραμμα». Χρειάστηκε επίσης να κάνει δύο και τρεις δουλειές ταυτόχρονα για να βγάζει αρκετά. Είναι όμως η εξαίρεση. Σχεδόν καμία και κανένας τρανς δεν δουλεύει σε εργοδότη. Μιλήσαμε με τις ελάχιστες και τους ελάχιστους.

Η καθημερινότητα είναι ο φόβος

Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης αυξήθηκαν τα φαινόμενα εργασιακού αποκλεισμού των ΛΟΑΤΚΙ+

 

Ενδεικτικά των συνθηκών αποκλεισμού των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων είναι τα συμπεράσματα από τις μελέτες του Ν. Δρυδάκη. Κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα τις περιόδους 2013 – 2014 και 2018 – 2019, οι συνθήκες εργασίας των gay ανδρών χειροτέρευσαν σε σχέση με εκείνες της προ της οικονομικής κρίσης περιόδου (2006 – 2007). Την περίοδο 2013 – 2014 gay άνδρες, αντιμετώπιζαν 9,3% περισσότερους αποκλεισμούς στην πρόσβαση σε εργασία σε σχέση με την περίοδο 2006 – 2007. Την περίοδο 2018 – 2019 αντιμετώπιζαν 11,1% περισσότερους αποκλεισμούς στην πρόσβαση σε εργασία σε σχέση με την περίοδο 2006 – 2007.

Παράλληλα, κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης οι εργοδότες διακατέχονταν από υψηλότερα ποσοστά μεροληπτικών πεποιθήσεων / στάσεων κατά των gay ανδρών σε σχέση με πριν από την οικονομική κρίση. Για παράδειγμα, την περίοδο 2018 – 2019 η μεροληπτική πεποίθηση των εργοδοτών πως «η ομοφυλοφιλία είναι αρνητικό χαρακτηριστικό στη ζωή των ανθρώπων» αυξήθηκε κατά 5,5% σε σχέση με την τάση της προ της οικονομικής κρίσης περιόδου (Drydakis, 2021a).

«Η αύξηση της ακροδεξιάς ρητορικής, του ακραίου εθνικισμού και της ρητορικής μίσους / ρατσισμού μπορεί να συνέβαλε στην αύξηση της ομοφοβίας που έφερε την αύξηση των αποκλεισμών των gay ανδρών από την αγορά εργασίας» επισημαίνει ο Ν. Δρυδάκης.

Μεταξύ των ΛΟΑΤΚΙ+, τα τρανς πρόσωπα αποτελούν την υποομάδα που αντιμετωπίζει πιο έντονα τις διακρίσεις στον εργασιακό χώρο. Σε πρόσφατη έρευνα, υπογραμμίζει το ΣΥΔ, εργοδότες που ρωτήθηκαν σχετικά με την πιθανότητα πρόσληψης, ανάμεσα σε όλες τις μειονότητες (Ρομά, ΑμεΑ, πρόσφυγες, πρώην φυλακισμένοι κ.ά.), οι απαντήσεις που συγκεντρώνουν τις λιγότερες θετικές αποκρίσεις αφορούν τα τρανς άτομα.

«Μολονότι υπάρχει το πολύ σημαντικό εργαλείο, ο Νόμος 4443/2016, και παρά τις ελλείψεις του, τον οποίο ενεργοποιεί συνήθως ο Συνήγορος του Πολίτη με άκρα εμπιστευτικότητα, πολύς κόσμος φοβάται να το αξιοποιήσει, τα εργαζόμενα άτομα δεν θέλουν να καταγγείλουν τα περιστατικά διακρίσεων, ενώ πολλές φορές δεν συνειδητοποιούν καν τη υπόρρητη διάκριση, την πατριαρχική, ομοφοβική / τρανσφοβική κουλτούρα, τα δήθεν ακίνδυνα σχόλια, την καθημερινή passive – aggressive λεκτική – ψυχολογική συμπεριφορά» σημειώνει στην ΑΥΓΗ ο Τζωρτζ Κουνάνης, πολιτικός επιστήμον@ και εκ των διαχειριστ@ της Oμάδας ΛΟΑΤΚΙ+ Εργασιακής Υποστήριξης.

Ο φόβος αυτός, σε συνδυασμό με την αύξηση της ρητορικής του μίσους, εγκλωβίζει τη συντριπτική πλειονότητα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων στη «διπλή ζωή».

Πρόσφατα, ο Διονύσης Καντιώτος «συνάντησε» έναν νεαρό gay που δουλεύει σε ταβέρνα στην ίδια περιοχή σε μια εφαρμογή με γνωριμίες. «Μόλις με κατάλαβε έσβησε το προφίλ του και εξαφανίστηκε. Προσπάθησα να του εξηγήσω ότι δεν έχω κανένα πρόβλημα, ότι δεν πρέπει να ντρέπεται γιατί δεν είναι κάτι κακό, αλλά επέμεινε ότι δεν πρέπει να μαθευτεί γιατί ‘ξέρεις τώρα πώς είναι μέσα στη δουλειά’».

Οι ΛΟΑΤΚΙ+ άνθρωποι ξέρουν, το ζουν καθημερινά, πόσο ψηλό παραμένει το τείχος του μισανθρωπισμού, των στερεοτύπων και της καταπίεσης ακόμα και μετά από δεκαετίες αγώνων για ορατότητα και ίσα δικαιώματα.

Ομάδα ΛΟΑΤΚΙ του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία: Καμιά υποχώρηση σε θέματα ισότητας

Ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία από την αρχή της κυβερνητικής του θητείας ασχολήθηκε ουσιαστικά με τα αιτήματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Οι εμβληματικοί νόμοι για το Σύμφωνο Συμβίωσης, τη Νομική Αναγνώριση Ταυτότητας Φύλου και την αναδοχή από ομόφυλα ζευγάρια άνοιξαν δρόμο για σημαντικές κοινωνικές αλλαγές. Ο δε Ν. 4443/2016 προβλέπει την ίση μεταχείριση στην εργασία απαγορεύοντας κάθε διάκριση για λόγους σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου. Επίσης, ορίζει τις έννοιες της άμεσης και έμμεσης διάκρισης, της παρενόχλησης, της διάκρισης λόγω σχέσης κ.ά.

Δυστυχώς, όμως, όσα προβλέπει ο νόμος δεν έγιναν πράξη. Οι διάχυτες προκαταλήψεις και αρνητικές αντιλήψεις για τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα καθιστούν την πρόσβαση στην εργασία από δύσκολη έως και αδύνατη, ιδιαιτέρως για τα τρανς άτομα.

Στο άρθρο 7 του Ν. 4443/2016 ορίζεται ότι δεν συνιστά διάκριση η λήψη θετικών και αντισταθμιστικών μέτρων για την άρση των διακρίσεων και ιδιαίτερα για την ισότιμη πρόσβαση ευάλωτων ομάδων πληθυσμού στην εργασία, συμπεριλαμβανομένων και των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Μάλιστα, αποτελεί εργαλείο της Πολιτείας ώστε να γίνει πράξη το άρθρο 22 του συντάγματος, που αναφέρει ότι: «H εργασία αποτελεί δικαίωμα και προστατεύεται από το κράτος…».

Με το παραπάνω νομικό οπλοστάσιο μπόρεσε η σημερινή κυβέρνηση να εισάγει τέτοια αντισταθμιστικά μέτρα. Ο ΟΑΕΔ, που αποτελεί τον κεντρικό επιχειρησιακό βραχίονα για την καταπολέμηση της ανεργίας, καθώς και των αποκλεισμών που υφίστανται ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, όπως τα τρανς άτομα, έχει υποχρέωση να αμβλύνει τις ανισότητες και να προωθήσει αντίστοιχα προγράμματα. Και καλώς το έπραξε έπειτα και από συστηματική προσπάθεια του Σωματείου Υποστήριξης Διεμφυλικών. Ευελπιστούμε να μπουν σ’ αυτό το πρόγραμμα όσοι περισσότεροι εργοδότες γίνεται.

Το κράτος βέβαια θα έπρεπε να έχει κάνει πολλά περισσότερα από το 2019 έως σήμερα προς την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Αντίθετα, το κυβερνών κόμμα καταψήφισε τη συνταγματική αναθεώρηση για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Παράλληλα, στελέχη της Ν.Δ. είτε προχωρούν σε μισαλλόδοξο λόγο, είτε καταψηφίζουν και απέχουν από σχετικές ψηφοφορίες ακόμη κι αν αυτές είναι προτάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όπως για παράδειγμα το πρόσφατο ψήφισμα που αφορά τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ΛΟΑΤΚΙ+ στην Ε.Ε.

Ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία έχει δεσμευτεί ότι για να προχωρήσουμε παραπέρα, θα πρέπει να μην γίνει καμιά υποχώρηση σε θέματα ισότητας και να παλέψουμε για μια Ελλάδα όπου όλοι οι άνθρωποι θα έχουν ίσα δικαιώματα.

Πηγή: Αυγή