Βόλτα στη… δεκαετία του ψέμματος: Fake news από το 2010 έως το 2019

Το 2010 φαίνεται πια πολύ μακρινό, όμως δεν είναι ο φυσικός χρόνος που έχει περάσει από τότε που δημιουργεί την απόσταση. Είναι ο πυκνός πολιτικός χρόνος που σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο προκάλεσε σχεδόν «κοσμογονικές» αλλαγές.

Μια «Αραβική Άνοιξη» που τελικά σήμανε μεγάλους και βαρείς «Χειμώνες», ο πολύχρονος «μικρός παγκόσμιος» πόλεμος στη Συρία που οδήγησε στον βίαιο εκτοπισμό εκατομμυρίων ανθρώπων και στην προσφυγική κρίση, οι δεκάδες λαϊκές εξεγέρσεις σε όλο τον πλανήτη, η κορύφωση της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που ξεκίνησε το 2007, η αρχή του «ξηλώματος» του ευρωπαϊκού οικοδομήματος μέσω του Brexit και, για την Ελλάδα η διάρρηξη πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών δεσμών με το ξέσπασμα και τη βίαιη προσαρμογή στις συνθήκες της οικονομικής κρίσης. 

Τα ειδησεογραφικά «highlights» της δεκαετίας είναι πολλά και θα χρειαζόταν ένα ξεχωριστό κείμενο για να απαριθμίσουμε μόνο ένα μέρος των εξελίξεων, καθώς και των συνεπειών που μπορεί να έχουν αυτά στη δεκαετία που ξεκινά τις επόμενες ημέρες.

Ωστόσο, εκτός από τα πραγματικά περιστατικά που διαμόρφωσαν τον κόσμο τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ένα ακόμη στοιχείο που διαπερνά πλέον οριζόντια σχεδόν κάθε μεγάλη διεθνή, εθνική, ακόμη και προσωπική εξέλιξη και αυτό δεν είναι άλλο από την έκθεση των πολιτών σε αμφιβόλου αξιοπιστίας πληροφορίες, ή ακόμη και σε καταφανή ψέμματα.

Η «έκρηξη» των social media που συντελέστηκε τα τελευταία χρόνια έφερε μαζί της και το πρόβλημα της μαζικής και ταχύτατης διασποράς πληροφοριών που πολύ συχνά είναι είτε λανθασμένες, είτε ψευδείς. Αρχικά υπήρχε η αίσθηση ότι ήταν φήμες που απλώς γιγαντόνωνταν μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αργότερα, μάθαμε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η «παραγωγή» και η διασπορά τους ήταν καλοσχεδιασμένες και με σαφείς πολιτικές στοχεύσεις κάθε φορά. 

Σε αυτό το πλαίσιο δε θα ήταν υπερβολή να υποστηρίζαμε ότι η δεκαετία που κλείνει, είναι μια δεκαετία στην οποία οι ψευδείς ειδήσεις είχαν εκρηκτική παρουσία και μετατράπηκαν από περιθωριακές φήμες, σε διαμορφώτριες της κοινής γνώμης. 

Με αφορμή λοιπόν το «κλείσιμο» της δεκαετίας, απαριθμούμε μερικά από τα σημαντικότερα fake news που είδαν το φως της δημοσιότητας. Κάποια είναι σοβαρά και χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια για να μπορέσει η πραγματικότητα να ανατρέψει τη ζημιά που είχαν ήδη κάνει. Άλλα ήταν λιγότερο σημαντικά, αλλά κατάφεραν να εμφανιστούν σχεδόν σε κάθε ανοιχτή οθόνη.

Για να μην τα πολυλογούμε λοιπόν, μια σύντομη ανασκόπηση στα μεγαλύτερα fake news της δεκαετίας 2010-2019

Η γέννηση του Μπάρακ Ομπάμα

Ένα πρωί του 2010, οι κάτοικοι του South Gate της Καλιφόρνια είδαν μια τεράστια γιγαντοαφίσα που καλούσε τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα να φέρει στη δημοσιότητα το πιστοποιητικό γέννησής του. Ήταν το αποκορύφωμα της φήμης που είχε διακινηθεί ότι ο Ομπάμα δεν είχε γεννηθεί σε αμερικανικό έδαφος, αλλά στην Κένυα της Αφρικής, γεγονός που αν ίσχυε θα μπορούσε να αμφισβητήσει τη δυνατότητά του να φέρει τον τίτλο του προέδρου όπως προβλέπει το άρθρο 2 του Συντάγματος των ΗΠΑ.

Η θεωρία της γέννησης του Μπάρακ Ομπάμα στην Κένυα υπήρχε από νωρίτερα, όμως χρησιμοποιήθηκε από αρκετούς πολιτικούς του αντιπάλους (ακόμη και εσωκομματικούς) προκειμένου να πλήξουν την πολιτκή του αξιοπιστία. 

Ήδη από το 2008 είχε δώσει στη δημοσιότητα ένα σύντομο πιστοποιητικό που αποδείκνυε ότι είχε γεννηθεί στη Χαβάη των ΗΠΑ, όμως αυτό δεν είχε μετριάσει τη διακίνηση της ψευδούς είδησης. Έτσι, το 2011, ύστερα από μεγάλη κινητοποίηση αμερικανικών υπηρεσιών, ο Μπάρακ Ομπάμα δημοσίευσε το ολοκληρωμένο πιστοποιητικό της γέννησής του στη Χαβάη.

Η αλήθεια ήταν πλέον εκεί έξω. Όμως είναι ζητούμενο το αν τελικά το «μικρόβιο» πέθανε. 

2012: Its (not) the end of the world as you know it

Παραμονή πρωτοχρονιάς του 2000 όλοι οι θείοι στα τραπέζια έκαναν και ένα αστείο για το επικείμενο τέλος του κόσμου που θα ερχόταν μαζί με το τέλος του 20ού αιώνα.

Επειδή όμως τίποτα σχετικό δεν έγινε, οι συνομωσιολόγοι και οι λοιποί παρατρεχάμενοι βρήκαν νέα ημερομηνία, πιο ψαγμένη ημερομηνία, για το τέλος του κόσμου. Η 21η Δεκεμβρίου του 2012 έδινε έτσι περίπου μια δεκαετία προετοιμασίας στο ανθρώπινο είδος να επιβιώσει και ταυτόχρονα 10 χρόνια ελεύθερης διακίνησης «πληροφοριών», «ειδήσεων» και θεωριών. 

Η ιστορία ήταν ότι οι αρχαία φυλή των Μάγιας είχαν ένα ημερολόγιο το οποίο έληγε στις 21 Δεκεμβρίου του 2012, ενώ κάποιες θεωρίες εκτιμούσαν ότι εκείνη την ημέρα η Γη θα συγκρουόταν με κάποιον άλλο πλανήτη, ενώ άλλες έκαναν λόγο για μια βίαιη αναστροφή της περιστροφής της Γης που θα την οδηγούσε στο τέλος της.

Για το θέμα χρειάστηκε να παρέμβει ακόμη και η NASA προκειμένουν να καθησυχάσει όσους φοβόντουσαν πως δε θα προλάβουν να χαρούν τα Χριστούγεννα του 2012.

 

Η Βασίλισσα πέθανε. Ζήτω η Βασίλισσα!

Το 2015 ο πλανήτης έμαθε με αρκετά άγαρμπο τρόπο ότι η Βρετανία, μια από τις τελευταίες μοναρχίες του κόσμου, προετοιμάζεται σε όλα τα επίπεδα για τον θάνατο της βασίλισσας Ελισάβετ Β’. 

Το θέμα όμως δεν είναι ότι όλος ο κρατικός μηχανισμός προετοιμάζεται για το δεδομένο του θανάτου, όμως ο τρόπος που αυτό έγινε γνωστό στο ευρύτερο κοινό. 

Ένα καλοκαιρινό πρωινό του Ιουνίου του 2015 λοιπόν, η Βρετανία, αλλά και ολόκληρος ο πλανήτης, «σείστηκαν» από την είδηση ότι η Βασίλισσα Ελισσάβετ ΙΙ είχε πεθάνει.

Αιτία ήταν ένα tweet στον προσωπικό λογαριασμό μιας δημοσιογράφου του BBC, το οποίο ανέφερε με λιτό τρόπο ότι η «Η Βασίλισσα Ελισάβετ πέθανε». Είναι περιττό να περιγράψουμε τον πανικό που ακολούθησε.

Όπως αποδείχτηκε, η δημοσιογράφος Ahmen Khawaja, πράγματι είδε τον συγκεκριμένο τίτλο σε ένα μόνιτορ του BBC, όμως η πραγματικότητα είναι ότι δεν ήξερε πως εκείνη την ώρα παρακολουθούσε μια από τις καθιερωμένες «πρόβες» του BBC για τον θάνατο της Βασίλισσας.

Η Khawaja, όπως και το BBC ζήτησαν επισήμως συγγνώμη για την παρεξήγηση, ενώ για το θέμα ενημερώθηκε, φυσικά, και το παλάτι.

Δημοψηφισματικές γιαγιάδες: Από το Γιοχάνεσμπουργκ και τη Πρετόρια στα Σεπόλια και τη Μενεμένη

Το 2015 πάντως στο δικά μας ημερολόγια σίγουρα δεν έχει μείνει σημαδεμένο με τον «παραλίγο» θάνατο της βασίλισσας (ευτυχώς αυτό είναι ένα από τα ελάχιστα πράγματα που έχουμε λύσει). Το 2015 είναι η χρονιά που πολιτικά αποτελεί το ορόσημο. Για πρώτη φορά από τη μεταπολίτευση τη διακυβέρνηση ανέλαβε ένα κόμμα διαφορετικό από τα άλλα δύο που εναλλάσσονταν στην εξουσία από το 1974 και μετά. Η σημαντική αυτή εξέλιξη έγινε τον Ιανουάριου του 2015, όμως λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του ίδιου έτους, η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ ανακοίνωσε τη διεξαγωγή ενός δημοψηφίσματος για να αποφασιστεί η στάση της στις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές της χώρας. 

Η εβδομάδα πριν το δημοψήφισμα, ήταν μια από τις πιο πολωμένες περιόδους των τελευταίων ετών στη χώρα με τους πολίτες να χωρίζονται με ρηγματώδη τρόπο σε δύο στρατόπεδα: εκείνο του ΝΑΙ και εκείνο του ΌΧΙ.

Ωστόσο δε μπορούμε να πούμε ότι χωρίστηκαν εξίσου και τα μεγαλύτερα ΜΜΕ και τα αντίστοιχα επιχειρηματικά συμφέροντα που εκπροσωπούσαν. Έτσι, η συντρηπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ στήριξαν ανοιχτά το ΝΑΙ στο δημοψήφισμα, προχωρώντας ακόμη και σε μικρές ή μεγαλύτερες παραποιήσεις της πραγματικότητας.

Πιο χαρακτηριστική ήταν η δημοσιοποίηση μιας φωτογραφίας όπου μια ηλικιωμένη γυναίκα προστατεύει με το σώμα της μια συνομίληκή της την ώρα που η τελευταία πραγματοποιεί συναλλαγή με το ΑΤΜ.

Μόνο που… η φωτογραφία των γιαγιάδων δεν ήταν από την «δημοψηφισματοχτυπημένη» Ελλάδα, αλλά από την αναπτυγμένη Νότια Αφρική.

Άλλωστε, την περίοδο εκείνη είχαν μόλις επιβληθεί και τα capital controls, οπότε το ρεπορτάζ ουράς ATM ήταν «must» σε όλα τα δελτία ειδήσεων.

Brexit: H καμπάνια του fake

Το 2016 ένα άλλο δημοψήφισμα προκαλεί (μέχρι και σήμερα) πολιτικό «σεισμό» σε όλη την Ευρώπη. 

Οι Βρετανοί ψηφίζουν με ισχυρή πλειοψηφία να αποχωρήσουν από την ΕΕ, σε μια κίνηση χωρίς κανένα προηγούμενο, που μέχρι και σήμερα δεν είναι σαφές το πώς θα υλοποιηθεί.

Η σκληρή προδημοψηφισματική περίοδος που προηγήθηκε όμως προκάλεσε έντονες αναταράξεις, βαθύ διχασμό ανάμεσα στους πολίτες, ενώ οι καμπάνια υπέρ του Brexit κατηγορήθηκε πολλές φορές ότι χρησιμοποιούσε ψευδείς ειδήσεις για να καθοδηγήσει το αποτέλεμα.

Όμως τίποτα δεν προμήνυε ότι η καμπάνια του Brexit θα τύπωνε ένα ψέμμα πάνω στο λεωφορείο που χρησιμοποιούσε για προπαγανδιστικούς λόγους.

Το διαβόητο κόκκινο λεωφορείο του Brexit έγραφε με μεγάλα γράμματα: «Στέλνουμε στην ΕΕ 350 εκατ. λίρες κάθε βδομάδα. Αντί για αυτό, ας χρηματοδοτήσουμε το NHS (Εθνικό Σύστημα Υγείας). Μάλιστα θεωρήθηκε τόσο επιτυχημένο που ακόμη και ο σημερινός πρωθυπουργός είχε φωτογραφηθεί μπροστά του.

Ο ισχυρισμός πάντως προκάλεσε έντονες αντιδράσεις, ακόμη και από την εθνική στατιστική αρχή της χώρας που τον διέψευσε. Όπως προέκυψε, το ποσό που έστελνε η Βρετανία στην ΕΕ ήταν 100 εκατομμύρια λίρες λιγότερο, δηλαδή 276 εκατομμύρια. Από αυτά, τα 115 εκατομμύρια επέστρεφαν μέσω της ΕΕ στη βρετανική οικονομία, αφού χρηματοδοτούσαν βρετανούς αγρότες, εταιρείες, πανεπιστήμια και έρευνες. 

Μετά την παρέμβαση της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας το λεωφορείο «ξαναβάφτηκε», ενώ ο εμπνευστής του Brexit, Nigel Farage, δήλωσε ότι αυτό ήταν ένα από τα μεγαλύτερα λάθη που έκανε η καμπάνια υπέρ της εξόδου από την ΕΕ.

«Σκοτώνοντας» τον Γαβρά…

Εν μέσω καύσωνα, καλοκαιρινής ραστώνης και ειδησεογραφικής ξηρασίας, στις 30 Αυγούστου του 2018, στα δημοσιογραφικά γραφεία «σκάει» η είδηση του θανάτου του μεγάλου έλληνα σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά. Πριν καλά καλά προλάβει να γραφτεί η είδηση, έρχεται το τηλεγράφημα του διεθνούς πρακτορείου ειδήσεων Associated Press, που επιβεβαιώνει την είδηση επικαλούμενο τη σχετική ανάρτηση της υπουργού Πολιτισμού, Μυρσίνης Ζορμπά.

Μέσα σε ελάχιστα λεπτά η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου. Τόσο χρειάστηκε μέχρι να διαπιστωθεί ότι η Μυρσίνη Ζορμπά δεν είχε λογαριασμό στο Twitter, και ότι η ανάρτηση είχε γίνει από ψεύτικο λογαριασμό ενός ιταλού φαρσέρ-δημοσιογράφου, ο οποίος τον είχε δημιουργήσει λίγες ημέρες νωρίτερα με αποκλειστικό σκοπό να κάνει τη συγκεκριμένη «πλάκα».

Ίσως ο φαρσέρ να γέλασε. Αν γέλασε πάντως, ήταν σίγουρα ο μόνος…

Barbie παπάτζα…

Το τέλος της δεκαετίας μας χάρισε ένα από τα πιο απολαυστικά (και ταυτόχρονα πιο ανησυχητικά) περιστατικά ψευδών ειδήσεων που κατάφεραν να παραπλανήσουν όχι μόνο τους πολίτες, αλλά και τα ίδια τα ΜΜΕ, οργανισμούς και μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις.

Η Ελένη Αντωνιάδου, μια νεαρή ελληνίδα ερευνήτρια κατάφερε όχι μόνο να γίνει αντικείμενο θαυμασμού στην Ελλάδα χάρη στο «παραμύθι» ότι δούλευε στη NASA εκπαιδεύοντας «αστροναύτες», αλλά να πείσει ακόμη και τον κολοσσό της Mattel να φτιάξει μια Barbie στα μέτρα της, ενώ έλαβε και βραβείο από την υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως. Στις συνεντεύξεις που έδωσε σε ΜΜΕ η νεαρή ερευνήτρια κατάφερε να φιλοτεχνήσει το ιδανικό προφίλ.

Η κ. Αντωνιάδου, θα μπορούσε να είναι ιδανικό παράδειγμα της γενιάς που μεγάλωσε μεταξύ 80’s και 90’s στην Ελλάδα του «ό,τι δηλώσεις είσαι». Μόνο που όταν η φούσκα «σκάει», τότε είναι πάντα πολύ δύσκολο να το μαζέψεις. Το θέμα έκλεισε πανηγυρικά πάντως, όταν μέσα από το Κουτί της Πανδώρας η NASA απάντησε επισήμως ότι η κ. Αντωνιάδου δεν έχει καμία σχέση με την Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία.

«Βρέχει φωτιά…» 

Η κλιματική αλλαγή ήταν ένα ακόμη θέμα που στη δεκαετία που φεύγει συζητήθηκε όσο ποτέ στο παρελθόν, ενώ φαίνεται ότι σε αυτή που έρχεται ενδέχεται να γίνει κυρίαρχο σε παγκόσμιο επίπεδο. 

Το καλοκαίρι του 2019 ο Αμαζόνιος, ένας από τους μεγαλύτερους «πνεύμονες» οξυγόνου στη Γη υπέστη τρομακτικές καταστροφές από πυρκαγιές. Όσο οι φωτιές μαίνονταν έκανε την επανεμφάνισή του στο διαδίκτυο ένα βίντεο που έδειχνε ένα ελικόπτερο να βάζει φωτιά σε ένα πυκνό δάσος, με τον ισχυρισμό ότι επρόκειτο για βίντεο ντοκουμέντο των εμπρησμών στον Αμαζόνιο. Το αν οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο ήταν πράγματι αποτέλεσμα εμπρησμών και αντικείμενο πλουτισμού για μεγάλες πολυεθνικές, ειδικά στον χώρο της διατροφής, είναι ένα σοβαρό ενδεχόμενο, ενώ υπάρχουν και αρκετά στοιχεία που συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως το fake σε αυτή την περίπτωση ήταν το κατά πόσον το βίντεο που παρουσιάστηκε αποτελούσε πράγματι «ντοκουμέντο» εμπρησμών.

Όπως αποδείχτηκε ύστερα από έρευνα του Associated Press, το εν λόγω βίντεο δεν είναι παραποιημένο, ωστόσο δεν απεικονίζει την πυρκαγιά στον Αμαζόνιο, αλλά τη φωτιά στον Καναδά τον Αύγουστο του 2018. 

Το ελικόπτερο εφάρμοζε μια καινοτόμο, αλλά όχι πρωτοφανή μέθοδο κατάσβεσης, κατά την οποία οι πυροσβεστικές υπηρεσίες, ουσιαστικά «πολεμούν τη φωτιά με φωτιά», οριοθετώντας τις δασικές πυρκαγιές και δημιουργώντας ζώνες που ελέγχονται ευκολότερα ώστε να κατασβεστούν. Μάλιστα το βίντεο που έγινε ανάρπαστο στο διαδίκτυο ως ντοκουμέντο «εμπρησμού», αρχικά το είχε αναρτήσει ο ίδιος ο ιδιοκτήτης της εταιρείας στην οποία ανήκε το συγκεκριμένο ελικόπτερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης της εταιρείας, ενώ αργότερα δήλωσε ότι ο ίδιος ήταν ο πιλότος του ελικοπτέρου εκείνη την ημέρα.

Φυσικά αυτή η εξήγηση δεν ήταν τόσο «πιασάρικη» για τα social media και η κοινή γνώμη έμεινε με την εντύπωση ότι έγινε μάρτυρας ενός οργανωμένου εμπρησμού, ενισχύοντας έτσι την πεποίθηση ότι η ενημέρωση που λαμβάνει μέσα από τα social media είναι έγκυρη. 

Ψέμματα, προπαγάνδα και παιχνίδια στις πλάτες των προσφύγων

Η δεκαετία χαρακτηρίστηκε μεταξύ των άλλων και από την τεράστια προσφυγική και μεταναστευτική κρίση που προκάλεσαν οι αλλεάλληλοι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στη Συρία, οι μαζικές διώξεις πληθυσμών από χώρες της Ασίας, οι άθλιες οικονομικές συνθήκες σε χώρες της Αφρικής και η μαζική φυγή μεταναστών από χώρες της κεντρικής και της Νότιας Αμερικής. 

Σε μια περίοδο που σε παγκόσμιο επίπεδο  και όχι μόνο στην Ευρώπη, όπως πολλοί πιστεύουν ομφαλοσκοπώντας, η διακίνηση ψευδών ειδήσεων σε βάρος των μεταναστών και των προσφύγων από μισαλλόδοξες και εθνικιστικές δυνάμεις μετατράπηκε σε ειδίκευση.

Τα όσα ακούστηκαν προεκλογικά από τον σημερινό πρόεδρο των ΗΠΑ δε χρειάζεται να επαναληφθούν ιδιαιτέρως αναλυτικά. Οι μετανάστες από την Κεντρική και Νότια Αμερική έπρεπε να αντιμετωπίσουν τη ρητορεία των υποστηρικτών του Τραμπ ότι η παρουσία τους στη χώρα αποτελεί απειλή, αποσιωπώντας τη τεράστια συνεισφορά των λατίνων στη δημιουργία του αμερικανικού «οικοδομήματος». Στην Ινδία, τις τελευταίες εβδομάδες γίνονται στους δρόμους σκληρές μάχες με πολλούς πολίτες να διαμαρτύρονται για έναν νόμο που δίνει τη δυνατότητα σε μη μουσουλμάνους μετανάστες από γειτονικές χώρες να αποκτήσουν εύκολα την ινδική ιθαγένεια, με ένα από τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούν να είναι η νοθεία της πολιτισμικής καθαρότητας της Ινδίας.

Στην Ευρώπη η ακροδεξιά κοντεύει να κυριαρχήσει πολιτικά βασιζόμενη ως επί το πλείστον σε ψευδείς ή παραποιημένες ειδήσεις που χαϊδεύουν τα πιο πρωτόγονα ένστικτα του ανθρώπου με τρόπο -τουλάχιστον- επικίνδυνο. Μόνο τους τελευταίους μήνες έχουν κάνει την εμφάνισή τους ψευδείς ισχυρισμοί όπως ότι μουσουλμάνοι μετανάστες στη Σουηδία ενοχλούνται από τα Χριστούγεννα και ξεστολίζουν χριστουγεννιάτικο δέντρο σε εμπορικό κέντρο, ότι αφαιρούν σταυρούς από εκκλησίες και ότι ζουν σε καλύτερες συνθήκες από τους ντόπιους πληθυσμούς. 

Οι ψευδείς αυτοί ισχυρισμοί διαμορφώνουν την κοινή γνώμη καθώς αναμεταδίδονται ταχύτατα από εύπιστους χρήστες του διαδκτύου που ήδη έχουν αδυναμία σε τέτοια θέματα, ενώ εξίσου κακή ζημιά κάνουν και οι παραποιημένες ειδήσεις, όπως αυτή που μετέδωσε η αγγλόφωνη υπηρεσία του ρωσικού πρακτορείου ειδήσεων Sputnik. Σύμφωνα με τον τίτλο και τις πρώτες παραγράφους του άρθρου «χιλιάδες διαδήλωσαν στη Γερμανία μετά από ερευνούμενο ομαδικό βιασμό από πρόσφυγες».

Στην αρχή του άρθρου επίσης υποστηρίζεται το εξής: «Περίπου 2.000 διαδηλωτές πλημμύρισαν τους δρόμους της φοιτητικής πόλης Freiburg στη νότια Γερμανία ύστερα από έναν ομαδικό βιασμό που φέρονται να έκαναν μετανάστες από τη Συρία μαζί με έναν Γερμανό πολίτη». 

Μόνο που ο αριθμός 2.000 είναι απολύτως παραπλανητικός, αφού λίγο παρακάτω εξηγείται ότι στη συγκέντρωση που κάλεσε το ξενοφοβικό ΑfD προσήλθαν μόλις 500 άτομα, ενώ οι υπόλοιποι… 1.500 συμμετείχαν σε διαδήλωση αντιφασιστικών οργανώσεων που διοργανώθηκε ακριβώς ως «απάντηση» στη ξενοφοβική διαδήλωση του AfD.

Αντίστοιχες τέτοιες «ειδήσεις» έχουν κατακλύσει τα ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια, δίνοντας ώθηση στις ακροδεξιές πολιτικές ομάδες που από το κοινωνικό περιθώριο της Ευρώπης, πλέον αρχίζουν να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

New Year’s resolution: Λιγότερα ψέμματα στα επερχόμενα ’20s…

Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η δεκαετία του ’20 θα είναι λιγότερο… ψεύτικη όσων αφορά την ενημέρωση.

Τα κέρδη που μπορεί κανείς να αποκομήσει από το να αναπαράγει μια ψευδή είδηση σε τεράστιες πληθυσμιακές μάζες είναι τεράστια. 

Ωστόσο, τα social media δεν είναι πλέον κάτι τόσο καινούριο όσο ήταν στις αρχές της δεκαετίας που τελειώνει τις επόμενες ημέρες. Πλέον περνούν στην ενηλικίωσή τους και οφείλουν να βρουν τρόπους να περιορίσουν τα ψέμματα ή να εκπαιδεύσουν τους χρήστες τους στο πώς να ενημερώνονται. Δυστυχώς όμως τα πρώτα δείγματα που έχουν δώσει πλατφόρμες όπως το facebook δεν είναι ελπιδοφόρα.

Η αυθαίρετη επιβολή fact checkers σε πολλές χώρες έχει δεχτεί σοβαρές επικρίσεις (όπως και στην Ελλάδα) σχετικά με την αξιοπιστία και την αντικειμενικότητα των ίδιων των οργανώσεων που ελέγχουν τις ειδήσεις και έχουν εκφραστεί φόβοι ότι τελικά αυτό που κάνουν αντί να εμποδίζουν την διασπορά ψευδών ειδήσεων, είναι να φιμώνουν τις απόψεις που δεν τους αρέσουν.

Και για να μη λέμε ότι οι μόνοι fact checkers του facebook που δέχονται κριτική για μεροληψία είναι τα Ellinika Hoaxes, αξίζει να πούμε ότι η αμερικανίδα γερουσιαστής Alexandria Ocasio Cortez ρώτησε προσωπικά τον Mark Zuckerberg του facebook γιατί έγινε fact checker στις ΗΠΑ η ιστοσελίδα The Daily Caller που, όπως είπε, έχει σχέσεις με ομάδες που υποστηρίζουν τη Λευκή Ανωτερότητα. 

2020’s λοιπόν με λιγότερα ψέμματα; Για να δούμε… Η ατμόσφαιρα πάντως δεν δείχνει να «ανοίγει» σύντομα…