Το Ex Silentio στο θέατρο Πόρτα – Συνέντευξη στο koutipandoras.gr

Με αφορμή το κοντσέρτο που δίνει το μουσικό σύνολο παλαιάς μουσικής Ex Silentio στο Θέατρο Πόρτα την Τρίτη 16 Δεκεμβρίου στις 21.15, μιλήσαμε με τον καλλιτεχνικό διευθυντή του συνόλου Δημήτρη Κούντουρα όχι μόνο για το περιεχόμενο της συναυλίας, αλλά και για τη διαφορετικότητα της μουσικής φόρμας στην Ανατολή και τη Δύση.

Συνέντευξη στους Παναγιώτη Φρούντζο, Κωνσταντίνο Καϊμάκη

Τι περιλαμβάνει το πρόγραμμα του κοντσέρτο που θα παρουσιάσετε την Τρίτη 16 Δεκεμβρίου στο θέατρο Πόρτα;

Το πρόγραμμα «Laborinthus» αντιπαραβάλλει δυτική πολυφωνική μουσική του Μεσαίωνα με ενόργανες μουσικές φόρμες (pesrev) της Ανατολής. Αναλυτικότερα, περιλαμβάνει κοσμική μουσική δύο πολύ σημαντικών συνθετών, ταυτόχρονα πολύ λίγο γνωστών στο ελληνικό κοινό, του Φλαμανδού Johannes Ciconia και του Γάλλου Guillaume de Machaut, καθώς και έργα από την παράδοση των σούφι και μουσική της παράδοσης της Πόλης. Τα όργανα που χρησιμοποιούμε είναι το ούτι, διάφορα είδη μεσαιωνικών φλάουτων με ράμφος και πλάγιου φλάουτου, καθώς και τοξωτά έγχορδα όργανα που χρησιμοποιούνταν την εποχή εκείνη, ενώ υπάρχει και μια ανδρική φωνή που ερμηνεύει τα τραγούδια. Με τη χρήση των οργάνων αυτών και με μια κατά το δυνατόν πλησιέστερη προσέγγιση στην προφορά των παλιών γαλλικών, επιδιώκουμε να μεταδώσουμε στον ακροατή μια ατμόσφαιρα κοντινή (ίδια δεν θα μπορούσε να είναι) σε αυτή της μεσαιωνικής αισθητικής.

Γιατί ονομάσατε το πρόγραμμα της συναυλίας «Laborinthus»;

Η έννοια του, ιδιαίτερα αγαπητού στο Μεσαίωνα, λαβύρινθου (laborinthus) παραπέμπει σε ένα χώρο παράδοξο και περίπλοκο. Ένα χώρο έξω από το χώρο και το χρόνο. Η φορά της κίνησης τελείται από έξω προς τα μέσα, ενώ κυριαρχεί η αγωνία και η επίμονη –ίσως μάταιη– αναζήτηση. Πρόκειται για την αναπαράσταση του χάους, αναπαράσταση που η ανθρώπινη διάνοια αναγάγει σε τάξη.

Πώς μπορούν να λειτουργήσουν αρμονικά σε ένα ενιαίο ηχητικό σύνολο οι μουσικές αντιστίξεις της Ανατολής και της Δύσης;

Οι στροφικές φόρμες και οι κανόνες (στη μεσαιωνική μουσική η φόρμα του κανόνα ονομάζονταν fuga) που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα προδίδουν τον τίτλο της συναυλίας. Η έννοια του λαβύρινθου βρίσκει μια αφηρημένη αντιστοιχία σε αυτές τις επίμονα επαναλαμβανόμενες μελωδίες.

Υπάρχουν τόσο στη μεσαιωνική Δύση όσο και στην Ανατολή στροφικές φόρμες στις οποίες η μουσική ακολουθεί την ποιητική φόρμα και όχι το αντίστροφο. Επίσης, η έντονα μελισματική χρήση της μελωδικής γραμμής με αυτοσχεδιαστικά στοιχεία δημιουργεί μια σχετική συνάφεια στους δύο αυτούς κόσμους.

Και αν στην αρχιτεκτονική η αντίθεση Δύσης – Ανατολής εκφράστηκε σαν διαμάχη της γραμμικότητας εναντίον της κυκλικότητας των κτιρίων, στο πεδίο της μουσικής πού διαφαίνεται η διαφορετικότητα των κοσμοθεωρήσεων;

Δύσκολο να απαντήσει κανείς. Σε μουσικό επίπεδο η Δύση πέρασε αρκετά νωρίς στην πολυφωνία, ενώ η Ανατολή έμεινε στη μονοφωνική μουσική. Η ανάπτυξη της δυτικής πολυφωνικής μουσικής βοήθησε στην εξέλιξη της μουσικής σημειογραφίας, η οποία με τη σειρά της δημιούργησε την ιδέα μιας μουσικής σύνθεσης ως μια στερεή και πολύ συγκεκριμένη μουσική κατασκευή.

Η μουσική της Δύσης επηρεάστηκε από τη συνάντησή της με τον ισλαμικό πολιτισμό μετά τις σταυροφορίες; Αντίστοιχες επιρροές από τη Δύση μπορείτε να ανιχνεύσετε και στη μουσική παράδοση της Ανατολής;

Σίγουρα υπήρξαν αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στους δύο κόσμους, αλλά σε πιο βαθμό και πόσο διακριτές είναι στις μέρες μας δεν είναι εύκολο να εντοπιστούν. Καταλυτική υπήρξε η συνύπαρξη των δύο πολιτισμών στην Ιβηρική χερσόνησο. Η τόσο συχνή ιδέα του αυλικού έρωτα στην ποίηση της εποχής ενδέχεται να εμπεριέχει επιρροές από την αραβική φιλολογία, ενώ οι τροβαδούροι που ταξίδεψαν στους Άγιους Τόπους ήρθαν σε επαφή με τον αραβικό πολιτισμό. Πολλά μουσικά όργανα ήρθαν από την Ανατολή, ενώ έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον το πολύ-πολιτισμικό καλλιτεχνικό πλαίσιο της αυλής του Αλφόνσου του Σοφού, βασιλιά της Καστίλλης και της Λεόν (13ος αιώνας), όπου συνυπήρχαν χριστιανοί, Εβραίοι και Άραβες μουσικοί.

INFO:

Τρίτες Παράλληλες/Μουσική στο Θέατρο Πόρτα 

Τρίτη 16 Δεκεμβρίου, 21.15, Είσοδος €10

Έργα των Johannes Ciconia, Guillaume de Machaut, Tatyos Efendi, Heinrich Isaak

Ιάσων Μαρμαράς – τραγούδι

Δημήτρης Κούντουρας – φλάουτο με ράμφος, τραβέρσο & μουσική διεύθυνση

Θύμιος Ατζακάς – ούτι

Ηλέκτρα Μηλιάδου, Δημήτρης Τίγκας – βιέλα & βιόλα ντα γκάμπα

Θέατρο Πόρτα, Μεσογείων 59, Αθήνα