Δίπλα στη Μαρίν Λεπέν που άνοιξε –διά της πολιτικής πατροκτονίας– τον δρόμο για την καιροσκοπική αναβάπτιση του γαλλικού εθνικισμού στην κολυμβήθρα του «συστήματος» εν ονόματι της αλλαγής του, ξεφύτρωσε τα τελευταία χρόνια μια φουρνιά από ακροδεξιούς ηγέτες στη γηραιά ήπειρο.
Ο Ούγγρος Βίκτορ Ορμπαν, τον οποίο όψιμα η Ευρωπαϊκή Ενωση θέλει να επαναφέρει στην τάξη, ο Πολωνός Γιάροσλαβ Κατζίνσκι και ο νέος (διάτων;) αστέρας, ο Ιταλός Ματέο Σαλβίνι, πάτησαν το σαπιοκάραβο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης, προσπέρασαν το ιδεολογικό κουφάρι της σοσιαλδημοκρατίας και δαιμονοποίησαν τους μετανάστες και το ισλάμ.
Αιχμαλώτισαν μάζες φτωχοποιημένων εργαζομένων και ανέργων και στίλβωσαν τα κλισέ για τα περασμένα μεγαλεία υψώνοντας λάβαρα κατά των γραφειοκρατών των Βρυξελλών και των κεφαλαιοκρατών του Βερολίνου.
Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού ο Ντόναλντ Τραμπ τρίβει τα χέρια του νομίζοντας ότι μια μισοδιαλυμένη Ευρώπη θα βγει από τη μέση ανοίγοντας τον δρόμο για να πουληθούν αμερικανικά προϊόντα στον υπόλοιπο πλανήτη. Η επικίνδυνη γεωπολιτική αφέλειά του απειλεί να φουντώσει την πυρκαγιά στη Μέση Ανατολή, να τινάξει εύθραυστες ισορροπίες στην Ασία και να ανεβάσει το θερμόμετρο στον πλανήτη – κυριολεκτικά, λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Η Νέμεση, ίσως διά της δικαστικής οδού με αφορμή το Russia-gate, αργεί αλλά θα έρθει. Τη χαμένη τιμή της κεντροαριστεράς ανέλαβαν να υπερασπιστούν πολιτικοί όπως ο Τζέρεμι Κόρμπιν των Βρετανών Εργατικών και ο Πέδρο Σάντσεθ των Ισπανών Σοσιαλιστών, την ώρα που κινήματα όπως οι Podemos θέλουν και δεν θέλουν να δοκιμαστούν στην κεντρική εξουσία κι ακόμη δεν έχουν αναλύσει επαρκώς τη δεξιά στροφή του ΣΥΡΙΖΑ στη χρεοκοπημένη Ελλάδα.
Η διαδικασία του Brexit μόνο να επιδεινώσει την κατάσταση μπορεί καθώς όλοι, υπέρμαχοι και πολέμιοι της εξόδου του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ, βρέθηκαν απροετοίμαστοι για κάθε ενδεχόμενο, δέσμιοι προκαταλήψεων, ψευδών ειδήσεων και μεγαλόστομων ρητορικών σχημάτων.
Αυτό που γκρεμίζεται μπροστά στα μάτια μας σε αργή κίνηση είναι η μεταπολεμική Ευρώπη με τον γαλλογερμανικό άξονα, την αμερικανική ασπίδα προστασίας, την αειφόρο ανάπτυξη, τις φαιδρές χριστιανοκεντρικές ψευδαισθήσεις των «πατέρων της Ευρώπης» όπως ο Ζαν Μονέ (1888-1979).
«Οι άνθρωποι δεν δέχονται την αλλαγή παρά μόνο όταν υπάρχει ανάγκη. Και δεν βλέπουν την ανάγκη παρά μόνο όταν υπάρχει κρίση» έγραψε ο κάποτε ο Μονέ. Σήμερα, στους χαλεπούς καιρούς της ανάγκης και της κρίσης, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ της μεταψυχροπολεμικής Ευρώπης εφαρμόζουν παλιές αποτυχημένες συνταγές και προβάλλουν «νέους ανθρώπους» σαν τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος βλέπει τη δημοφιλία του να κατρακυλάει ευθέως ανάλογα με την απογοήτευση όσων τον εξέλαβαν για σωτήρα.
Επτά μικροί Ντούτσε, επτά εθνικιστές απ’ τις λίμνες της Φινλανδίας μέχρι τις μεσογειακές ακτές της Ιταλίας, ξεδιπλώνουν το πολύχρωμο φάσμα του σημερινού ευρωπαϊκού εθνικισμού. Παρά τα κοινά στοιχεία ορισμένων λόγων και συνθημάτων, δεν μοιάζουν μεταξύ τους και δεν έχουν δείξει ακόμη –ευτυχώς– τι μπορούν να κάνουν όλοι μαζί – αν μπορέσουν ποτέ να κάνουν χωριό όλοι μαζί.
Ο μεταφασισμός, όρος που εισήγαγε ο λαμπρός Ιταλός ιστορικός Εντσο Τραβέρσο, είναι εδώ. Πολύχρωμος, ανερχόμενος, αλλά διασπασμένος και ακόμη αδύναμος.
Τζίμι Ακεσον 39 ετών, Σουηδία
Εξευγενισμένος αλλά με ρατσιστικό DNA
Με φάτσα μικρομεσαίου υπαλλήλου εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, ο Τζίμι Ακεσον ξεκίνησε νεαρός από τους Μεταρρυθμιστές, το μεγάλο κόμμα της σουηδικής κεντροδεξιάς, αλλά γρήγορα έγειρε στον εθνικισμό. Εγκατέλειψε την ολέθρια συνήθεια του τζόγου κάνοντας αποτοξίνωση, παράτησε και το πανεπιστήμιο και βάλθηκε να εξευγενίσει ένα τσούρμο νεοναζί, μεταφασίστες, ρατσιστές και μόνιμους κατοίκους του πολιτικού περιθωρίου. Τους στέγασε στους Σουηδούς Δημοκράτες και άλλαξε την εικόνα της ακροδεξιάς στα μάτια αρκετών ψηφοφόρων.
Στη δεκαετία του ’80 οι ακροδεξιοί μιλούσαν για DNA και γονίδια με επιχειρηματολογία ρατσιστική. Τώρα λένε ότι η μετανάστευση κοστίζει πολλά λεφτά και ότι οι μετανάστες δυσκολεύονται να προσαρμοστούν. Φουσκώνοντας τα στοιχεία για την εγκληματικότητα με δράστες μη Σουηδούς, διαγράφοντας απ’ τα κομματικά κατάστιχα τους αμετανόητους οπαδούς του ναζισμού, εκμεταλλευόμενος τα κενά του γηρασμένου «σουηδικού μοντέλου» της σοσιαλδημοκρατίας και των κοινωνικών παροχών, περιγράφοντας το ισλάμ σαν πολιτιστική απειλή, ο 39χρονος Ακεσον έγινε ο ηγέτης που έπεισε το 17,6% των ψηφισάντων στις τελευταίες εκλογές να τον εμπιστευτεί.
Σε μια πολύ πλούσια (ακόμη) χώρα, με λαμπρή παράδοση ανεκτικότητας και ένταξης μεταναστών, το παράδειγμά του δείχνει πόσο ισχυρό είναι το «μοντέλο» του ακροδεξιού με τις δήθεν αγαθές προθέσεις.
Αλεξάντερ Γκάουλαντ 77 ετών, Γερμανία
Οχι στη Συνθήκη του Σένγκεν, δημοψήφισμα για την ΕΕ
Ηταν το ναζιστικό καθεστώς (1933-1945) «μια κουτσουλιά σε πάνω από 1.000 χρόνια επιτυχούς γερμανικής ιστορίας»; Αυτό ισχυρίστηκε ο παππούς της γερμανικής ακροδεξιάς και νυν ηγέτης του κόμματος Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) Αλεξάντερ Γκάουλαντ, ξεσηκώνοντας κύμα διαμαρτυριών σε μια χώρα που, τουλάχιστον στον δημόσιο λόγο και τον δημόσιο χώρο της, διαπραγματεύεται με παρρησία το φοβερό παρελθόν της. Υπάρχει όμως και η άλλη, η σκοτεινή Γερμανία.
Την εκφράζουν η είσοδος του AfD στην Μπούντεσνταγκ με ποσοστό 12,6% και ο τετραπλός στόχος του: κλειστά σύνορα για τους μετανάστες, έξοδος από τη Συνθήκη του Σένγκεν, απαγόρευση της μπούργκας σε δημόσιους χώρους, δημοψήφισμα για την παραμονή ή την έξοδο της χώρας από την Ευρωπαϊκή Ενωση.
«Να ξέρει ότι η Γερμανία μπορεί να την απελάσει στην Ανατολία» δήλωσε ο 77χρονος Γκάουλαντ για την τουρκικής καταγωγής Αϊντάν Οζογιούζ, υπουργό Μετανάστευσης, Προσφύγων και Ενσωμάτωσης μέχρι τον περασμένο Μάρτιο.
Η υποδοχή περίπου 900.000 μεταναστών και προσφύγων πολέμου από τη Μέση Ανατολή το 2015 έδειξε, για λίγο, ένα ανθρωπιστικό πρόσωπο της καγκελάριου Ανγκελα Μέρκελ, αλλά και τα όριά του, προσφέροντας την ευκαιρία στη γερμανική ακροδεξιά να ορίσει μέρος της πολιτικής ατζέντας στην πιο πλούσια χώρα της Ευρώπης.
Βίκτορ Ορμπαν 55 ετών, Ουγγαρία
Ο,τι πιο κοντά σε δικτάτορα στην Ευρώπη
Πολύ νερό κύλησε κάτω από τις γέφυρες του Δούναβη στη Βουδαπέστη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν ο Βίκτορ Ορμπαν ήταν νεαρός αντικαθεστωτικός και μετά σπούδασε στη Βρετανία με υποτροφία του πολυεκατομμυριούχου Τζορτζ Σόρος.
Τώρα ο 55άχρονος Ορμπαν έχει δαιμονοποιήσει τον πρώην χορηγό του, ασκεί ασφυκτική λογοκρισία στα μίντια, έχει αλώσει τη Δικαιοσύνη και τους θεσμούς του κράτους με μια στρατιά πιστών του κόμματός του, του Φιντέζ, και εφαρμόζει τη στρατηγική επιλογή να αλώσει την Ευρωπαϊκή Ενωση εκ των έσω. Ως πρωθυπουργός τα τελευταία οκτώ χρόνια (από το 2010) ο Ορμπαν κατέστειλε την αντιπολίτευση, ποινικοποίησε τη βοήθεια σε πρόσφυγες και κατήγγειλε τη «μουσουλμανική εισβολή» αν και ο πληθυσμός των μουσουλμάνων στην Ουγγαρία είναι μόλις 0,4%.
Εχτισε κι ένα στάδιο 4.000 θέσεων στο χωριό όπου γεννήθηκε, σε απόσταση λίγων μέτρων από το πατρικό του. Στο στόχαστρό του βρίσκεται η ελίτ της ΕΕ, την οποία θεωρεί «χειρότερη κι από το ισλάμ» και «σοσιαλιστική». «Η Κομισιόν εργάζεται για την οικοδόμηση του ευρωπαϊκού σοσιαλισμού αντί της ελευθερίας. Ευτυχώς οι μέρες της είναι μετρημένες. Οι ευρωεκλογές του 2019 θα φέρουν ένα κύμα χριστιανικής δημοκρατίας σε όλη την Ευρώπη» λέει. «Κανείς δεν θεωρεί την Ουγγαρία φιλελεύθερη δημοκρατία. Οι περισσότεροι δεν τη θεωρούν καν δημοκρατία» λέει η Σέρι Μπέρμαν, καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Ματέο Σαλβίνι 45 ετών, Ιταλία
Ακόμη δεν συγκρούστηκε με την πραγματικότητα
Με ποσοστό γύρω στο 4% το 2012, η τότε Λέγκα του Βορρά, σήμερα απλώς Λέγκα, έκανε το μεγάλο άλμα μόλις εγκατέλειψε, τουλάχιστον δημοσίως, την εμμονή στην απόσχιση του πλούσιου ιταλικού βορρά και προχώρησε, τον Ιούνιο του 2018, σε κυβερνητική σύμπραξη με το Κίνημα Πέντε Αστέρων (M5S).
Ο 45άχρονος Σαλβίνι, πρώην αιώνιος φοιτητής που έμεινε δεκαέξι χρόνια στο πανεπιστήμιο σπουδάζοντας ιστορία χωρίς να πάρει πτυχίο, πρώην αριστερός που γρήγορα πέρασε στον εθνικισμό, διεύρυνε το ακροατήριό του χωρίς να βάλει νερό στο κρασί του. Ξενοφοβικός, ευρωσκεπτικιστής και επικοινωνιακός, θέλει να καταγραφούν σε ειδικούς καταλόγους οι Ρομά, να απελαθούν εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες και να κλείσουν όλα τα ιταλικά λιμάνια για τα πλοία που τους μεταφέρουν, να ανοίξει η ΕΕ τα ταμεία της για να στηρίξει την ιταλική οικονομία – τόσο μεγάλη που είναι αδύνατον να σωθεί μέσω μνημονιακού δανεισμού. Χορεύει σε πάρτι ακροδεξιών συνόδων με τη Μαρίν Λεπέν και προτείνει την άρση των κυρώσεων που έχει επιβάλει η ΕΕ στη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Μιλάει για την ανάγκη «να προστατευτεί η χριστιανική Ιταλία» και ζητάει να αναρτηθεί ένας Εσταυρωμένος σε κάθε δημόσια υπηρεσία. Ακόμη δεν συγκρούστηκε με την πραγματικότητα, είτε με τη νεοφιλελεύθερη αναλγησία της ελίτ των Βρυξελλών είτε με την απομάγευση των Ιταλών ψηφοφόρων (του) που δεν βλέπουν την καθημερινή ζωή τους να βελτιώνεται.
Χανς-Κρίστιαν Στράχε 49 ετών, Αυστρία
«Να μη γίνει η Βιέννη Ιστανμπούλ»
Το ναζιστικό παρελθόν της Αυστρίας κρύβεται συχνά κάτω απ’ το χαλί. «Μας προσάρτησε ο Χίτλερ με εισβολή το 1938» λένε πολλοί Αυστριακοί.
Από τον περασμένο Δεκέμβριο, με τον αέρα ενός εκλογικού ποσοστού 26%, το Κόμμα της Ελευθερίας –που ίδρυσαν πρώην αξιωματικοί της Βέρμαχτ στη δεκαετία του ’50 και αργότερα ανέδειξε σε υπολογίσιμο πολιτικό παράγοντα ο μακαρίτης Γεργκ Χάιντερ (1950-2008)– συμμετέχει στην κυβέρνηση. Κι εδώ η προσφυγική κρίση του 2015 έγινε το καύσιμο για τις μηχανές της ξενοφοβίας και του ρατσισμού.
«Να μη γίνει η Βιέννη Ιστανμπούλ» ήταν ένα από τα συνθήματα του 49χρονου Χανς-Κρίστιαν Στράχε, αρχηγού του κόμματος, πρώην οδοντοτεχνίτη και νυν υπουργού Δημόσιας Διοίκησης και Αθλητισμού.
Ο Στράχε δημοσίως έχει αποκηρύξει τις παλαιές φιλοναζιστικές θέσεις του, αλλά δεν είναι πολύς καιρός από τότε που το κόμμα του ζήτησε να φακελωθούν οι Εβραίοι και οι μουσουλμάνοι που αγοράζουν τρόφιμα κόσερ και κρέας χαλάλ, αντίστοιχα. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι ο ξενοφοβικός λόγος του συντονίζεται με τη στροφή προς τα ακροδεξιά του νυν καγκελάριου της Αυστρίας, του 32άχρονου δεξιού Σεμπάστιαν Κουρτς, ο οποίος προκρίνει τη δημιουργία ενός «άξονα» (ιστορικά βεβαρυμένος όρος) με την Ιταλία και τη Γερμανία για τον «έλεγχο της μετανάστευσης» και ανακοίνωσε ότι θα κλείσει επτά τζαμιά και θα απελάσει εξήντα ιμάμηδες γιατί χρηματοδοτούνται από την Τουρκία του Ερντογάν.
Γιούσι Χάλα-άχο 47 ετών, Φινλανδία
«Στην Ελλάδα χρειάζεται μια χούντα για την κρίση»
Το ακροδεξιό Κόμμα των Φινλανδών απορρίπτει οποιονδήποτε μετανάστη εκτός κρατών-μελών της ΕΕ, αποδεχόμενο μάλιστα «μόνο όσους είναι οικονομικά επωφελείς για τη Φινλανδία». Με το προηγούμενο όνομά του, Αληθινοί Φινλανδοί, βγήκε στο προσκήνιο στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, εκμεταλλευόμενο την οικονομική κρίση που προηγήθηκε της προσφυγικής.
Ο 47χρονος ηγέτης τους, ο Γιούσι Χάλα-άχο, καταδικάστηκε το 2012 σε επιβολή χρηματικού προστίμου γιατί συνέδεσε τους μουσουλμάνους με την παιδοφιλία επικαλούμενος τον γάμο του προφήτη Μωάμεθ με την ανιψιά του Αΐσα, κατά την παράδοση όταν εκείνη ήταν έξι ή επτά ετών. Συνέδεσε επίσης τους Σομαλούς με την κλοπή, λέγοντας ότι η παραβατική συμπεριφορά τους «ίσως οφείλεται στα γονίδιά τους».
Οταν πήγε στον στρατό, ο νεαρός τότε Χάλα-άχο προτίμησε να υπηρετήσει, όπως δικαιούνταν, πολιτική αντί ένοπλη θητεία, απόφαση την οποία σήμερα χαρακτηρίζει «ηλίθια επίδειξη πολιτικής διαμαρτυρίας». Διατηρεί ένα ιστολόγιο στο οποίο, μεταξύ άλλων, έχει γράψει (το 2011) ότι «τα προβλήματα της Ελλάδας με το χρέος δεν μπορούν να λυθούν χωρίς την επιβολή στρατιωτικής χούντας».
Ακολούθησε κατακραυγή, απέσυρε το σχόλιο και τιμωρήθηκε με δεκαπενθήμερη αναστολή της κομματικής του ιδιότητας, «ποινή» την οποία υπερψήφισε και ο ίδιος. Το Κόμμα των Φινλανδών συμμετείχε σε κυβερνήσεις συνασπισμού από το 2015 έως το 2017, οπότε διασπάστηκε και πέρασε στην αντιπολίτευση. Ορισμένοι αποστάτες του παρέμειναν στην κυβέρνηση ιδρύοντας νέο κόμμα, την Μπλε Μεταρρύθμιση.
Γιάροσλαβ Κατσίνσκι 69 ετών, Πολωνία
Καθολικός, οπισθοδρομικός, συνωμοσιολόγος
Από τη σαρωτική εκλογική νίκη του κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) το 2015 ο Γιάροσλαβ Κατσίνσκι είναι ο αδιαμφισβήτητος ηγέτης της Πολωνίας, αν και δεν είναι ούτε πρόεδρος της χώρας ούτε πρωθυπουργός.
Καθολικός, υπερσυντηρητικός και συνωμοσιολόγος, κινεί τα νήματα από το παρασκήνιο ως αρχηγός του PiS έχοντας βάλει σκοπό της ζωής του να διαλύσει την κοινωνία των πολιτών, η οποία ευτυχώς του αντιστέκεται αποτρέποντας, με διαδηλώσεις και μαζική ανυπακοή, την πρόθεσή του να επιβάλει, για παράδειγμα, καθολική απαγόρευση των αμβλώσεων ή την άλωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου με οπαδούς του.
Ωστόσο η κατακερματισμένη αντιπολίτευση και η συντηρητικότητα μεγάλου τμήματος του καθολικού πληθυσμού αποτελούν εύφορο έδαφος για την ανάπτυξη του ακραίου ευρωσκεπτικισμού του. Ελέγχει τα ΜΜΕ με τυποκτόνους νόμους και ποινικοποίησε όποιον συνδέει την Πολωνία με εγκλήματα πολέμου και με το άγος του Ολοκαυτώματος.
Ιδρυσε το PiS το 2001 μαζί με τον δίδυμο αδερφό του, Λεχ Κατσίνσκι, που ήταν πρόεδρος της Πολωνίας και σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα το 2005. Ο 69χρονος Κατσίνσκι κατηγορεί ως δολοφόνους του αδερφού του τη Ρωσία και στελέχη της πολωνικής αντιπολίτευσης, χωρίς να υπάρχει κανένα στοιχείο όπως έδειξαν ανεξάρτητες έρευνες. «Αυτό που τον ενισχύει είναι η ισχυρότατη εξουσία την οποία ασκεί χωρίς να λογοδοτεί σε κανέναν» λέει η Αννα Γκριζμάλα-Μπούσε, καθηγήτρια Διεθνών Σπουδών στο αμερικανικό πανεπιστήμιο Στάνφορντ.
Περιοδικό Hot Doc #162, «Πραματευτές του μίσους: Η άνοδος της ακροδεξιάς στην Ευρώπη», 23/09/2018
