Επανεκδόθηκαν σε βινύλιο τρεις πρωτοποριακοί δίσκοι της ελληνικής μουσικής

Το «Φορτηγό» κυκλοφόρησε το 1966, όταν ο Διονύσης Σαββόπουλος ήταν μόλις 22 ετών. Η ιστορία λέει πως, αφού πολλά από τα τραγούδια τα είχε γράψει μερικά χρόνια πριν, απ’ όταν ήταν έφηβος, ο Μίκης Θεοδωράκης είχε ενδιαφερθεί προσωπικά να τα πάει στον Λαμπρόπουλο της Columbia. «Δεν μ’ αρέσει αυτός» είπε ο κορυφαίος «δισκάς» στον Μίκη για να εισπράξει την απορία του: «Μα καλά, δεν σ’ αρέσει αυτός ο άνθρωπος;» (από συνέντευξη του Θεοδωράκη στον γράφοντα τον Μάιο του 2017). Εν προκειμένω ο Μίκης είχε δίκιο και ο Λαμπρόπουλος άδικο. Πιο διορατικός απεδείχθη ο Αλέκος Πατσιφάς της ΛΥΡΑ, ο οποίος εξέδωσε αρχικά μερικά 45άρια δισκάκια με τραγούδια του Σαββόπουλου για να προχωρήσει το ’66 στην έκδοση ολόκληρου του πρώτου, ιστορικού πλέον, μεγάλου δίσκου του. Σαφώς επηρεασμένος από τα ινδάλματα του, τον Γάλλο Georges Brassens και τον Αμερικανό Bob Dylan, ο Σαββόπουλος εισήγαγε ένα νέο είδος ελληνικού ποιητικού τραγουδιού διαμαρτυρίας, πάνω στο οποίο πάτησαν και πατάνε ακόμη όλοι οι τραγουδοποιοί, όσοι τέλος πάντων έχουν την κιθάρα προέκταση των χεριών τους. Μια κιθάρα, ένα τύμπανο και μια φωνή «ζουληγμένη», όπως θα έλεγε ο ίδιος ο Νιόνιος, στην υπηρεσία ενός στίχου που έβριθε κοινωνικών και πολιτικών μηνυμάτων, όχι απαραιτήτως εγκλωβισμένων στο πλαίσιο της εποχής τους. Μην ξεχνάμε πως το «Φορτηγό» κυκλοφόρησε την πιο ταραγμένη δεκαετία του 20ου αι. και στίχος σαν το «Η βροχούλα αν δεν έκαιγε καλύβια», μέσα από το εμβληματικό «Βιετνάμ Γιε – γιε», θα μπορούσε ν’ ακούγεται ως ευθεία παραπομπή στο «A hard rain’ s a-gonna-fall» του Dylan. Κι αν πάλι ο Dylan έγραψε το 1962 ένα τραγούδι – μακροσκελή επικήδειο, ο Σαββόπουλος έκανε το ίδιο αναφερόμενος στον πόλεμο του Βιετνάμ που μαινόταν ήδη από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας. Όλο αυτό, μάλιστα, ενόσω στη χώρα μας προετοιμαζόταν το έδαφος για τη χούντα των συνταγματαρχών. Θα μπορούσε να γραφτεί ολόκληρη διατριβή για καθένα από τα τραγούδια του «Φορτηγού» και, ενδεχομένως, να έχει ήδη γίνει. Εγώ θα μείνω σε κάτι που μου είχε πει η συνθέτρια Λένα Πλάτωνος: Πώς το τραγούδι «Οι παλιοί μας φίλοι», ειδικά με τον στίχο «Η ζωή αλλάζει δίχως να κοιτάζει τη δικιά σου μελαγχολία», συνοψίζει το νόημα της πορείας της ανθρώπινης ψυχής μέσα στα χρόνια – κάτι εξαιρετικά εντυπωσιακό αν υποτεθεί πως γράφτηκε από ένα 20χρονο παιδί, όπως ήταν τότε ο Σαββόπουλος. Κι αν στη συνέχεια, ο δημιουργός, πρώτα με τα Μπουρμπούλια και αργότερα με τη Λαιστρυγόνα, έγινε ο οραματιστής ενός ελληνικού rock με εθνικά και ευρύτερα βαλκανικά στοιχεία, είναι αλήθεια πως άμα δεν είχε προηγηθεί το «Φορτηγό», η ελληνική μουσική δεν θα ήταν αυτή, που ξέρουμε μέχρι τις μέρες μας. Αναμφισβήτητα, ένα από τα σημαντικότερα ελληνικά μουσικά έργα όλων των εποχών.

Καταρχάς να πούμε ότι στο εξώφυλλο του άλμπουμ «Μάσκες Ηλίου», δεν εικονίζεται η Λένα Πλάτωνος, αλλά η συγγραφέας και ραδιοφωνική παραγωγός Ντόρια Μαρνέρη, επιστήθια φίλη της δημιουργού, η οποία θα συμμετείχε ερμηνευτικά στο έργο της, «Η ηχώ και τα λάθη της», την επόμενη χρονιά. Ομολογουμένως, οι «Μάσκες Ηλίου» διέθεταν ένα απ’ τα ομορφότερα εξώφυλλα ποπ αισθητικής στην ιστορία της εγχώριας δισκογραφίας, απολύτως ταιριαστό με το περιεχόμενο που σίγουρα δεν ήταν ποπ, αλλά κάτι ολότελα καινοτόμο και πρωτότυπο! Βρισκόμαστε στα 1984, η Πλάτωνος έχει απογαλακτιστεί από τον μέντορα της, Μάνο Χατζιδάκι, κατά τη θητεία της στο Τρίτο Πρόγραμμα, ενώ έχει ήδη καταθέσει τρία σημαντικότατα προσωπικά άλμπουμ: Το «Σαμποτάζ» (1981), το «Καρυωτάκης – 13 τραγούδια» (1982) και «Το ’62 του Μάνου Χατζιδάκι» (1983). Ήταν η περίοδος, λοιπόν, που έκανε το μεγάλο βήμα να βγει ως songwriter, να λέει δηλαδή η ίδια τα τραγούδια της, που μόνο τραγούδια δεν θα τα χαρακτηρίζαμε, τουλάχιστον με τη συμβατική δομή κουπλέ – ρεφρέν. Για την ακρίβεια, με τις «Μάσκες Ηλίου» έχουμε για πρώτη φορά ίσως στην Ελλάδα το ιδίωμα του spoken word με στίχους – σουρεαλιστικά σεντόνια να πλέουν μέσα σε άναρχες ηλεκτρονικές μελωδίες. Και κάπως έτσι, τελείως δίκαια, η Λένα Πλάτωνος αναγορεύθηκε σε Βασίλισσα της ηλεκτρονικής μουσικής στη χώρα της, αλλά και σε μία σπουδαία ποιήτρια, εφάμιλλη μιας Anne Clark στην Αγγλία και μιας Laurie Anderson στις ΗΠΑ. Η συνέχεια είναι γνωστή: Η Πλάτωνος παρέμεινε στο ύφος αυτό, διεκδικώντας την απόλυτη καλλιτεχνική ελευθερία της, τουλάχιστον με τα δύο επόμενα οριακά έργα της, το «Γκάλοπ» (1985) και τα «Λεπιδόπτερα» (1986), καλώντας κάθε φορά τους φίλους της να τη συνοδεύσουν. Έτσι κι εδώ, στις «Μάσκες Ηλίου», τη συνέδραμαν με τις ερμηνείες τους ο ηθοποιός και ραδιοφωνικός παραγωγός Νίκος Αϊβαλής στο εναρκτήριο «Παιδί της παραμονής», ο Θάνος Σταθόπουλος στην «Κυψέλη», ο Γιάννης Παλαμίδας στο «Στοπ» και ο Κλέων Αντωνίου, ο κατοπινός κιθαρίστας των Mode Plagal, στο εξόδιο αγγλόφωνο «Hoping by Shopping». Το συγκεκριμένο άλμπουμ επανεκδόθηκε πρόσφατα και από την ανεξάρτητη αμερικανική εταιρεία Dark Entries Records, σήμερα όμως κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά από την MLK σε μία συλλεκτική έκδοση κόκκινου βινυλίου.

Το ίδιο πρωτοπόρος με τον Σαββόπουλο και την Πλάτωνος υπήρξε ο Στέλιος Βαμβακάρης (1947 – 2019), ο δευτερότοκος γιος του Μάρκου Βαμβακάρη. Οραματιστής του «παντρέματος» του ρεμπέτικου με το blues και πιο συγκεκριμένα των κουρδισμάτων του Μάρκου στο μπουζούκι του (τα λεγόμενα «καραντουζένια») με τις κλίμακες του blues, ο υιός Βαμβακάρης μπόρεσε να πραγματοποιήσει τα καλλιτεχνικά του σχέδια, συνεργαζόμενος στενά με τον παραγωγό, στιχουργό και εμψυχωτή του, Πάνο Ηλιόπουλο. Από τον Ηλιόπουλο, που υπήρξε επίσης στενός συνεργάτης του Παύλου Σιδηρόπουλου, ο Στέλιος ήρθε σε επαφή με τον Παύλο κι έτσι άφησαν από κοινού αυτό το άλμπουμ, τη «Φαντασία στην Εξουσία». Δεν ήταν, όμως, μόνοι τους, όπως είχε συμβεί με το άλμπουμ «Το blues συναντά το ρεμπέτικο», από κοινού με τον Louisiana Red, που ήταν ακόμη ένα project του Ηλιόπουλου. Για τις ανάγκες της «Φαντασίας στην Εξουσία» φτιάχτηκαν οι Ρομαντικοί Παραβάτες, ένα σχήμα αποτελούμενο βασικά από τους Στέλιο Βαμβακάρη – Παύλο Σιδηρόπουλο, αλλά και τους Περικλή Χαρβά, Θανάση Γκαϊφύλλια, Δέσποινα Γλέζου, Πάνο Σαββόπουλο μαζί με τη συμμετοχή του Louisiana Red στο «Greeceland» και των Γιώργου Ανδρέου – Νίκου Γκίνη στην παραγωγή και την ηχοληψία. Οι Ρομαντικοί Παραβάτες ήταν ουσιαστικά ένα στουντιακό γκρουπ, που ένωσε τις δυνάμεις εκπροσώπων του ελληνικού rock των 70s με το νεορεμπέτικο ή έτσι όπως έβλεπε το ρεμπέτικο ο συνθέτης Στέλιος Βαμβακάρης. Από το άλμπουμ ξεχώρισαν βαριά λαϊκά τραγούδια, όπως ο «Αμετανόητος» με τον Σιδηρόπουλο και «Ο Σαλταρισμένος» με τον Βαμβακάρη, αλλά πιο κλασικό έμελλε να μείνει το ομότιτλο κομμάτι, μια μπαλάντα γεμάτη αναφορές σε rock θρύλους (από τον Bob Dylan μέχρι τους Yes) και με σουρεαλιστικούς στίχους που συνέθεσε ο Κάτος Σεληνόπουλος (ψευδώνυμο του Πάνου Ηλιόπουλου). «Η φαντασία στην Εξουσία» ηχογραφήθηκε σε δύο βερσιόν, μία με ερμηνευτή τον Σιδηρόπουλο, κι άλλη μία με τη χορωδιακή συμμετοχή των Ρομαντικών Παραβατών. Όλα αυτά έγιναν το 1986, σε μία εποχή που τον Στέλιο Βαμβακάρη είχαν ήδη τραγουδήσει οι μεγαλύτεροι λαϊκοί ερμηνευτές (Μπέλλου, Μοσχολιού, Νταλάρας), μα που φαινόταν πως αυτός ήταν ο δικός του δρόμος στο πλαίσιο των πιο προσωπικών «αντεργκράουντ» αναζητήσεων του. Άλλωστε, αν κάποιος είχε την τύχη να επισκεφτεί τον Στέλιο στο διαμέρισμα του στον Κορυδαλλό, μέχρι που έφυγε απ’ τη ζωή, είχε στοίβες τα CD με αμερικανικά blues του 1930 και του ’40, όπως και αμέτρητα άγνωστα ψυχεδελικά συγκροτήματα του ’60 και του ’70.

* Και οι τρεις δίσκοι επανακυκλοφορούν από την MLK.