Ένας (πολύ) απλός οδηγός για τις αμερικανικές εκλογές

Το αμερικανικό εκλογικό σύστημα είναι γνωστό σε όλο τον κόσμο για την ιδιαίτερη περιπλοκότητά του, παρά το γεγονός ότι το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ κυριαρχείται σε απόλυτο βαθμό μόνο από δύο κόμματα.

Το BBC, δημιούργησε έναν συνοπτικό και απλοποιημένο οδηγό για να γίνει πιο κατανοητό το σύνθετο αμερικανικό εκλογικό σύστημα, ενόψει των κρίσιμων εκλογών της 3ης Νοέμβρη.

Το αμερικανικό εκλογικό σύστημα για… αρχάριους

Όπως αναφέρθηκε το αμερικανικό πολιτικό σύστημα κυριαρχείται απολύτως από δύο μόνο κόμματα: Το Ρεπουμπλικανικό και το Δημοκρατικό.

Το ρεπουμπλικανικό κόμμα είναι το συντηρητικό κόμμα των ΗΠΑ και έχει επιλέξει ως υποψήφιο πρόεδρο των ΗΠΑ για μία ακόμη φορά, τον Ντόναλντ Τραμπ. Το κόμμα είναι γνωστό επίσης με τα αρχικά GOP (Grand Old Party). Προηγούμενοι ρεπουμπλικανοί πρόεδροι ήταν ο George Bush, o Ronald Reagan και ο Richard Nixon.

Από την άλλη το δημοκρατικό κόμμα είναι το φιλελεύθερο κόμμα των ΗΠΑ με υποψήφιο τον Joe Biden, ο οποίος είχε διατελέσει και αντιπρόεδρος των ΗΠΑ για οκτώ χρόνια, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Barack Obama. Γνωστοί δημοκρατικοί πρόεδροι ήταν ο John F Kennedy, ο Barack Obama και ο Bill Clinton.

Οι δύο υποψήφιοι των φετινών εκλογών (Trump, Biden) είναι αμφότεροι άνω των 70 ετών. Συγκεκριμένα ο Trump είναι σχεδόν 74, ενώ ο Biden 78. Σε περίπτωση εκλογής του Biden, θα είναι ο γηραιότερος πρόεδρος σε πρώτη θητεία στην ιστορία των ΗΠΑ.

Πώς καθορίζεται ο νικητής

Ο πρόεδρος στις ΗΠΑ δεν καθορίζεται απευθείας από τους πολίτες. Στις εκλογές οι δύο υποψήφιοι αγωνίζονται να αθροίσουν ποσοστά για τα κόμματά τους ώστε να εκλεγούν από το «κολλέγιο των εκλεκτόρων», το οποίο καθορίζεται στις εκλογές. Αν και ιστορικά το Κολλέγιο έχει ισχυρά κοινωνικά ερείσματα, τα τελευταία χρόνια έχει επικριθεί σφοδρά καθώς τελικά οι έδρες δεν ανταποκρίνονταν στη λαϊκή ψήφο. Αυτό συνέβη και στις εκλογές του 2016, όταν η Χίλαρι Κλίντον έχασε από τον Ντόναλντ Τραμπ.

Οι 48 από τις 50 πολιτείες προβλέπουν τη χορήγηση όλων των εκλεκτορικών ψήφων που τους αναλογούν στο κόμμα που κερδίζει τις ψήφους των πολιτών με τη μέθοδο «winner takes all», σε αντίθεση με το σύστημα των εδρών που έχουμε στην Ελλάδα και διανέμονται με σχετική αναλογικότητα ανάμεσα στα κόμματα σε κάθε περιφέρεια.

Οι περισσότερες πολιτείες είναι ταυτισμένες με πολιτικά κόμματα και θεωρείται δεδομένο το αν θα ψηφίσουν το ένα ή το άλλο κόμμα. Συνεπώς, η προσοχή στρέφεται σε περίπου 12 πολιτείες όπου η εκλογική συμπεριφορά των πολιτών δεν είναι τόσο δεδομένη. Τέτοιες πολιτείες είναι η Φλόριντα και το Oχάιο. Ωστόσο, φέτος ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και παραδοσιακά ρεπουμπλικανικές πολιτείες, όπως η Αριζόνα και το Τέξας, όπου φαίνεται να υπάρχει ισχυρό ρεύμα υποστήριξης των Δημοκρατικών.

Ψηφίζουν μόνο για πρόεδρο οι αμερικανοί;

Παρά το ότι η προσοχή θα δοθεί στους δύο βασικούς προεδρικούς υποψηφίους, οι ψηφοφόροι θα επιλέξουν και νέα μέλη για το Κονγκρέσο. 

Οι Δημοκρατικοί έχουν ήδη τον έλεγχο της Βουλής με αποτέλεσμα να αγωνίζονται σε αυτές τις εκλογές να διατηρήσουν αυτόν τον έλεγχο και να κατακτήσουν και τη Γερουσία. 

Εάν είχαν την πλειοψηφία και στους δύο θεσμούς, οι Δημοκρατικοί θα μπορούσαν να μπλοκάρουν (ή τουλάχιστον να καθυστερήσουν) τις πολιτικές επιλογές του Τραμπ, εάν επανεκλεγεί. Στις φετινές εκλογές θα εκλεγούν νέοι βουλευτές και για τις 435 έδρες της Βουλής, αλλά και 33 έδρες της Γερουσίας.

Πότε θα μάθουμε το αποτέλεσμα;

Αν και χρειάζονται πολλές ημέρες για να καταμετρηθούν όλες οι ψήφοι, συνήθως το αποτέλεσμα είναι σαφές από τις πρώτες πρωινές ώρες της επομένης των εκλογών.

Το 2016, ο Τραμπ ανακοίνωσε τη νίκη του περίπου στις 3 τα ξημερώματα της επομένης στη Νέα Υόρκη. Ωστόσο, φέτος τα πράγματα ίσως να είναι διαφορετικά. Σύμφωνα με αξιωματούχους, ίσως χρειαστούν ημέρες (ή ακόμη και εβδομάδες) μέχρι να ανακοινωθεί το φετινό αποτέλεσμα, λόγω της τεράστιας αύξησης των επιστολικών ψήφων, μια μέθοδο που επελέγη από πολλούς ψηφοφόρους προκειμένου να μην συγχρωτιστούν στα εκλογικά τμήματα λόγω Covid-19.

Η τελευταία φορά που το εκλογικό αποτέλεσμα άργησε πολύ να ξεκαθαρίσει ήταν το 2000, όταν ο νικητής δεν είχε επιβεβαιωθεί μέχρι την ανακοίνωση του Ανωτάτου Δικαστηρίου, έναν μήνα μετά τις εκλογές.

Πότε αναλαμβάνει ο νικητής;

Αν ο Τζο Μπάιντεν νικήσει τις εκλογές, δε θα αναντικαταστήσει αμέσως τον πρόεδρο Τραμπ, καθώς το αμερικανικό σύστημα προβλέπει περίοδο μετάβασης, ώστε να δοθεί χρόνος στον νέο πρόεδρο να καθορίσει το υπουργικό του συμβούλιο και να σχεδιάσει την πολιτική του.

Ο νέος πρόεδρος παραδοσιακά αναλαμβάνει επισήμως τα καθήκοντά του στις 20 Ιανουαρίου, σε μια τελετή που λαμβάνει χώρα έξω από το Καπιτώλιο στην Washington DC.

Μετά την τελετή ο νέος πρόεδρος μετακινείται προς τον Λευκό Οίκο και αρχίζει επισήμως η τετραετής θητεία του.