Ένας Έλληνας στο πρώιμο Χόλιγουντ

Αγνωστο παραμένει τι ώθησε τον Αθηναίο Δημήτριο Μήτσουρα να ακολουθήσει το 1911 το πλήθος των φτωχών επαρχιωτών που αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη στην άλλη μεριά του Ατλαντικού. Και προκαλεί ερωτήματα γιατί ο Μήτσουρας προτού φύγει για την Αμερική ήταν αναγνωρισμένος μουσικός και τραγουδιστής με σημαντική καριέρα. 

Αγνωστα επίσης παραμένουν τα στοιχεία της οικογενειακής του κατάστασης, ακόμη και η ημερομηνία του θανάτου του! Αγνοημένος δυστυχώς παραμένει και από όλους τους Ελληνοαμερικανούς ιστορικούς οι οποίοι δεν χάνουν ευκαιρία να προβάλουν κάθε μικρό ή μεγάλο αστέρι του Χόλιγουντ και μόνο με μια υποψία ελληνικής καταγωγής. Για τον Δ. Μήτσουρα ούτε λέξη. 

Κι όμως ο Δημήτριος Μήτσουρας είναι ο ηθοποιός με τη μεγαλύτερη καριέρα στον βωβό κινηματογράφο, καθώς έπαιξε ή πρωταγωνίστησε σε περισσότερες από σαράντα ταινίες μέσα σε δεκατέσσερα χρόνια! Και αναμφισβήτητα ήταν ο πρώτος Ελληνας επαγγελματίας του αμερικανικού κινηματογράφου. Αλλος πριν από αυτόν δεν υπήρξε. 

Ακολουθώντας τα ίχνη του από την Ελλάδα 

Συνάντησα για πρώτη φορά το όνομά του σε μια συνέντευξη που πήρε ο Φώντας Λάδης από έναν Ελληνα μετανάστη στην Αμερική, τον Θανάση Λυμπέρη. Βίος και πολιτεία ο Λυμπέρης. Παράτυπος μετανάστης που έκανε δουλειές κάθε είδους για να επιβιώσει στον Νέο Κόσμο. Γύριζε από δω κι από κει αλλά πάντα επέστρεφε στο Χόλιγουντ για να παίξει κάποιο ρολάκι. Κι αυτό γιατί το μεροκάματο εκεί ήταν διπλάσιο από ό,τι στην υπόλοιπη αγορά. 

Στη συνέντευξη λοιπόν, εκεί που απαριθμούσε τους Ελληνες που συνάντησε στη Μέκκα του κινηματογράφου, ανέφερε κάποιον Μήτσουρα, έναν ηθοποιό που είχε συναντήσει, ηλικιωμένο πια. «Από τους πρώτους Ελληνες που έπαιξαν σε ταινίες του Χόλιγουντ ήταν ένας γέροντας από τον Πειραιά που λεγότανε Μήτσουρας». Καμιά άλλη πληροφορία. Κι όμως ο Δ. Μήτσουρας έκανε καριέρα με ολόκληρο το ελληνικό όνομά του και όχι με μια σύντμηση που θα έκρυβε την καταγωγή του. Δεν έγινε Ντι Μάιλο όπως ο Λυμπέρης, Τζορτζ Ρέγκας όπως ο Γιώργος Ρηγάκος, Λου Ντουέλο όπως ο Ηλίας Παυλόπουλος, Μάικ Τελεγκαν όπως ο Μιχάλης Οικονόμου, Τζόαν Βάλερι όπως η Ελένη Βλαχάκη και πάει λέγοντας. 

Μία και μοναδική συνέντευξη του Δ. Μήτσουρα βρήκαμε – την εντόπισε η Λίζα Θεμελή. Την είχε δώσει στο ελληνικό κινηματογραφικό περιοδικό «Παρλάν» και στον Α. Μελετόπουλο το 1931, σε μια καμπή της καριέρας του. Οταν ουσιαστικά είχε εγκαταλείψει τον κινηματογράφο ή για την ακρίβεια όταν ο κινηματογράφος τον έβαλε στην άκρη. 

Αλλά προτού φτάσουμε σ’ αυτό ας δούμε τι προηγήθηκε. Ο Δημήτριος Μήτσουρας ή Μήτσορας γεννήθηκε στην Αθήνα, μπορεί και στον Πειραιά, στις 14 Σεπτεμβρίου 1877. Μετά το τέλος των γυμνασιακών σπουδών στράφηκε στη μουσική και σπούδασε κλαρίνο στη φιλαρμονική με καθηγητή τον «διάσημο Γκάιτενμπεργκ». Ενώ βοηθούσε τον πατέρα του, που ήταν εργολάβος οικοδομών, συμμετείχε σε διάφορες ορχήστρες. Σύντομα όμως, το 1898, στράφηκε στη φωνητική συμμετέχοντας στο Ελληνικό Μελόδραμα που είχε ιδρυθεί την εποχή εκείνη. Εκεί έμεινε μέχρι το 1908, όταν τον κάλεσε ο εμπνευστής της ελληνικής οπερέτας Ιωάννης Παπαϊωάννου (1875-1931) να συμμετάσχει σε αυτό το σχήμα. Με την ελληνική οπερέτα ο Μήτσουρας δούλεψε πολύ και έκανε περιοδείες σε Αίγυπτο, Ρουμανία και Τουρκία. 

Η αμερικανική περιπέτεια ενός Πειραιώτη μετανάστη

Το 1911 πήρε την απόφαση να μεταναστεύσει στην Αμερική. Εκεί ξεκινά χωρίς καθυστέρηση νέα καριέρα. Αυτή του ηθοποιού του κινηματογράφου. Αρχικά συνεργάστηκε με τα στούντιο Thanhouser, μια από τις πρώτες εταιρείες παραγωγής, που ιδρύθηκε το 1908. Η πρώτη ταινία στην οποία εμφανίζεται το όνομά του στο καστ των ηθοποιών είναι «Ο έμπορος της Βενετίας» (1912), σε σκηνοθεσία Λούσιους Χέντερσον. 

Αν λάβουμε υπόψη μας ότι στην ταινία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ξεκίνησε λίγο νωρίτερα. Ολες οι ταινίες του 1912 στις οποίες εμφανίζεται ο Δ. Μήτσουρας έχουν παραχθεί από τη Thanhouser αλλά υπάρχει η πληροφορία ότι πριν είχε εργαστεί για την American Eclair Company που βρισκόταν στο Φορτ Λι του Νιου Τζέρσεϊ.  

Επίσης δεν γνωρίζουμε αν στις πρώτες ταινίες χρησιμοποιούσε ψευδώνυμο και ποιο. Πάντως στις ταινίες της Thanhouser εμφανίζεται ως Mikhail Mitzoras, ενώ στις επόμενες υιοθετεί το Demetrius Mitsoras και μόνο στην τελευταία χρησιμοποιεί το πλήρες όνομά του, δηλαδή Demetrius Ioanis Mitsoras. Συνολικά τα ονόματα με τα οποία εμφανίζεται στους τίτλους των ταινιών είναι: Demetrius Ioanis Mitsoras, D.J. Mitsoras, Demetrius Mitsoras, Mikhail Mitzoras, Demetrius Mitsoris, Demetrio Mitsoras, Mikhail Mitsouras, D. Mitsoras. Και φυσικά δεν κρύβει ποτέ την καταγωγή του. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα διαφημιστικά των ταινιών δίπλα στο όνομα αναγράφεται σε παρένθεση: «Ο Ελληνας ηθοποιός του κινηματογράφου».Το 1913 πήρε την αμερικανική ιθαγένεια και το 1917 μετακόμισε στο Λος Αντζελες. Παίζει σε μεγάλες ταινίες με πρωταγωνιστές τη Μαίρη Πίκφορντ, την Πόλα Νέγκρι, τον Ροδόλφο Βαλεντίνο αλλά και στο «Μια γυναίκα από το Παρίσι» σε σενάριο και σκηνοθεσία του Τσάρλι Τσάπλιν. Παράλληλα έπαιξε σε πάρα πολλές άλλες με λιγότερο γνωστούς στην Ελλάδα ηθοποιούς και σκηνοθέτες. 

Ο Μήτσουρας ήταν ιδιαίτερα δραστήριος την περίοδο 1912-1926, με σαράντα ταινίες στο ενεργητικό του. Από αυτήν τη χρονιά και μετά υπάρχει ένα κενό 25 χρόνων καθώς επανεμφανίζεται για μία και μοναδική φορά το 1953! Σε ελάχιστες περιπτώσεις του δόθηκε η ευκαιρία να ασκήσει το τραγουδιστικό ταλέντο του. Μια από αυτές ήταν το 1915 όταν τραγούδησε στη Διεθνή Εκθεση του Σαν Φρανσίσκο στο ελληνικό περίπτερο και στη συνέχεια σε κάποιες άλλες πόλεις. Από δημοσίευμα της ομογενειακής εφημερίδας «Εθνικός Κήρυξ» (Μάιος 1923) μαθαίνουμε πως ο βαρύτονος Μήτσουρας «έψαλε με πολλή επιτυχίαν και τέχνην τον πρόλογον εκ του μελοδράματος “Παληάτσοι” και διάφορα άλλα άσματα κατά την υπέρ της κοινότητος του Λος Αντζελες της Καλιφορνίας δοθείσαν εσπερίδα». 

Η απομάκρυνση του Μήτσουρα από τον κινηματογράφο οφείλεται στον ερχομό του ομιλούντος. Πολλοί ηθοποιοί του βωβού μην μπορώντας να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του ομιλούντος χάθηκαν από το προσκήνιο. Ιδίως αυτοί που τα αγγλικά δεν ήταν η μητρική τους γλώσσα. Το εξηγεί ο ίδιος στο περιοδικό «Παρλάν» απαντώντας στην ερώτηση για το μέλλον του ομιλούντος κινηματογράφου και δηλώνει απαισιόδοξος: «Τούτο δεν οφείλεται εις την λεπτομέρειαν ότι ανήκω και εγώ εις τους 35.000 καλλιτέχνας διαφόρων εθνικοτήτων, των υπηρεσιών των οποίων δεν ημπορεί να επωφεληθεί ο ομιλών κινηματογράφος, αλλά διότι υπό την σημερινήν μορφήν του περιορίζει την δράσιν του πραγματικού Κινηματογράφου, του οποίου κύριον χαρακτηριστικόν είναι η γοργότης της εξελίξεως των εικόνων». 

Τη συνέντευξη στο «Παρλάν» ο Δ. Μήτσουρας την έδωσε στην Αθήνα όπου είχε έρθει για λίγες μέρες, αλλά όπως δήλωσε στον συντάκτη του περιοδικού σκόπευε να ξαναγυρίσει σε έναν χρόνο και να εγκατασταθεί μόνιμα εδώ. Για άγνωστους λόγους δεν επέστρεψε. Συνέχισε την καριέρα του ηθοποιού στο ελληνόφωνο θέατρο της Αμερικής. Τη δεκαετία του ’30 τον βρίσκουμε να συμμετέχει στις παραστάσεις του ελληνοαμερικανικού θιάσου Ελληνικόν Θέατρον.

Η τελευταία του εμφάνιση τη δεκαετία του ’50

Την περίοδο που ήρθε στην Αθήνα έγιναν στην Αμερική και οι πρώτες απόπειρες να γυριστούν ελληνικές ομιλούσες ταινίες. Ερωτηθείς γι’ αυτές τις ταινίες ο Μήτσουρας απαντά πως είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. «Ο λόγος είναι ότι λείπουν οι ηθοποιοί, εφόσον οι Ελληνες ηθοποιοί του Νέου Κόσμου έχουν σχεδόν τελείως εξαμερικανισθή. Κατά δεύτερον λόγον λείπουν και οι κατάλληλοι ομογενείς σκηνοθέται, δεδομένου ότι μια Ελληνική ταινία διά να δικαιολογήση τον τίτλον αυτόν προϋποθέτει την καλλιτεχνικήν διεύθυνσιν Ελληνος σκηνοθέτου, οι δε υπάρχοντες τοιούτοι εν Αμερική στερούνται των καλλιτεχνικών προσόντων με τα οποία η εβδόμη τέχνη θα ηδύνατο πράγματι να εξυπηρετηθή. Μη λησμονείτε ότι ομιλούσαι ταινίαι κορυφαίων σκηνοθετούν αποτυγχάνουν δι’ επουσιώδη σφάλματα. Φαντασθήτε λοιπόν οποία θα ήτο η τύχη των φιλμ που παρήγαγον ή θα παράγουν ακατάρτιστοι Ελληνες σκηνοθέται της Αμερικής. Λάβετε δε προσθέτως υπ’ όψιν ότι η έλλειψις του τοπικού μας χρώματος αποτελεί ένα πρόσθετον σπουδαίον μειονέκτημα εκτός εκείνων που μόλις σας εξέθεσα». 

Την τελευταία κινηματογραφική και μάλλον αποχαιρετιστήρια εμφάνιση του Δ. Μήτσουρα έχουμε στην ταινία «Beneath the 12-mile reef», γυρισμένη το 1953. Μια αμερικανική ταινία με ελληνικό χρώμα καθώς αναφέρεται στους Ελληνες σφουγγαράδες του χωριού Τάρπον Σπρινγκς στην Καλιφόρνια.

Το σενάριο είναι του διάσημου ελληνοαρμενικής καταγωγής σεναριογράφου Αλμπερτ Ισαάκ Μπεζερίδη. Ο Δημήτρης Μήτσουρας συμμετείχε με έναν μικρό βουβό ρόλο, ως μέλος του πληρώματος ενός ψαροκάικου. Ο μόνος Ελληνας ηθοποιός της ταινίας· τότε ήταν 76 χρόνων. 

Τα τεκμήρια της κινηματογραφικής καριέρας του Δ. Μήτσουρα είναι ελάχιστα. Μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού οι φωτογραφίες και μόνο τρεις κινηματογραφικές εμφανίσεις καθώς το 80-85% των ταινιών του βωβού κινηματογράφου έχει χαθεί για πάντα. Αποσπάσματα από αυτές τις εμφανίσεις του περιέλαβα στην ταινία μου «Ελληνες στο Χόλιγουντ», 2019. Αυτά είναι όλα όσα γνωρίζουμε για τον πρωτοπόρο Δημήτριο Μήτσουρα.

INF0

Η ιστορία του Δ. Μήτσουρα περιλαμβάνεται στο υπό έκδοση βιβλίο «Οι Ελληνες στο Χόλιγουντ την εποχή του βωβού κινηματογράφου» 
των Φώντα Λάδη και Νίκου Θεοδοσίου 

– Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Docville της εφημερίδας Documento.