Ένα παγκόσμιο project από καλλιτέχνες του κοσμήματος που τιμά τους εργαζόμενους υγείας

Κείμενο – παρουσίαση από την Elizabeth Essner

Η έκθεση πραγματοποιήθηκε το περασμένο φθινόπωρο στο Buenos Aires και ήταν εμπνευσμένη από τα ex-votos, μικρά αντικείμενα που προσφέρονται ως αφιερώσεις σε ένδειξη ευγνωμοσύνης ή προς τιμήν μιας υπόσχεσης. Καμιά από τις καλλιτέχνες δεν μπορούσε να φανταστεί πως το επόμενό τους project θα ερχόταν τόσο σύντομα, ή αλλιώς, πως το πνεύμα που ενσαρκώνει το ex-voto θα περνούσε πολύ σύντομα στην ενεργό δράση.

Παρότι το πεδίο δράσης του Hand Medal project είναι πολύ ευρύ, ο στόχος του είναι πολύ συγκεκριμένος: Καλλιτέχνες του κοσμήματος, τόσο φοιτητές όσο και επαγγελματίες, να φιλοτεχνήσουν μικρά παράσημα με τα οποία να τιμηθούν οι υπηρεσίες και οι θυσίες των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και συγκεκριμένα σε όσους εργάζονται ενάντια στην τρέχουσα πανδημία του COVID-19. Μπολιασμένα με το πνεύμα της ευγνωμοσύνης του ex-voto και με το φόρο τιμής που αποδίδει ένα παράσημο, αυτά τα «χέρια», που είναι το σχέδιο αυτών των παρασήμων, φιλοτεχνήθηκαν και συλλέχθηκαν από τον Απρίλιο του 2020 και παραδόθηκαν στου εργαζόμενους υγείας την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου.

Για την υλοποίηση του project, οι Iris Eichenberg και Jimena Ríos οργάνωσαν ένα δίκτυο που οι ίδιες αποκαλούν “Hand Keepers”, 145 άτομα που συνέλλεξαν τα παράσημα από πάνω από 3000 άτομα σε 66 χώρες που συμμετείχαν στο project. Τα 70000 περίπου παράσημα που κατασκευάστηκαν παραδόθηκαν στους «Hand Givers», εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που στη συνέχεια τα απένειμαν στις κοινότητες των συναδέλφων τους. Κάθε παράσημο είναι εγγεγραμμένο και φέρει έναν χαραγμένο κωδικό στο πίσω μέρος του, ο οποίος επιτρέπει στον παραλήπτη να δει ποιος το έχει κατασκευάσει από τη βάση δεδομένων που είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του project.

Ωστόσο, η πατρότητα των παρασήμων είναι δευτερεύουσας σημασίας στο Hand Medal project. Τα παράσημα «δεν εστιάζουν στον κατασκευαστή αλλά στον παραλήπτη» εξηγούν οι διοργανώτριες. Για να υπογραμμιστεί η ενότητα αυτής της συλλογικής προσπάθειας, οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες αντέγραψαν ένα συγκεκριμένο σχέδιο, αρκετά απλό κατασκευαστικά προκειμένου να κατασκευάζεται από κοσμηματοποιούς όλων των τεχνικών δυνατοτήτων και να μπορεί να αναπαράγεται από οποιοδήποτε μέταλλο είναι διαθέσιμο. «Κινηθείτε με ότι έχετε, προκειμένου να πείτε «Ευχαριστώ»», λέει η Eichenberg. Με αυτό το πνεύμα, αυτό το «χέρι» δημιουργεί μια συλλογική φωνή που εκφράζει την ευγνωμοσύνη που είναι και ο στόχος του project.

Το σχέδιο του παρασήμου προήλθε από ένα ιστορικό ex-voto από την Αργεντινή που υπάρχει στη συλλογή της Ríos. Οι διοργανώτριες ερεύνησαν τις ιστορικές ρίζες των έργων αργυροχρυσοχοΐας, με την Eichenberg να παρατηρεί πως ως σχεδιαστές σύγχρονου κοσμήματος «…πολλές φορές ξεχνάμε ότι σχεδιάζουμε και κατασκευάζουμε αντικείμενα που συχνά έρχονται στη ζωή τη στιγμή που κάποιος άλλος τα χρησιμοποιεί».

Σε αντίθεση με έναν πόλεμο, η τωρινή μάχη ενάντια στον COVID-19 είναι μια μάχη ενάντια σε έναν αόρατο στο γυμνό μάτι εχθρό. Ωστόσο, το μέταλλο και ειδικά ένα κόσμημα, διαθέτει σχήμα και βάρος. Ως τέτοιο, όταν μετατρέπεται σε παράσημο γίνεται μια ζωντανή μαρτυρία τόσο του αόρατου ιού, όσο και της – εξίσου αόρατης – γενναιότητας και γενναιοδωρίας  των ανθρώπων που μάχονται εναντίον του.

Τα ίδια τα χέρια έχουν υπάρξει σε πραγματικό επίπεδο παρόντα στη μάχη. Μέσα στην πανδημία έχουν γίνει σύμβολα του πώς τα σώματά μας έχουν μετατραπεί σε εργαλεία που πρέπει να πλένονται, να απολυμαίνονται και να προστατεύονται με γάντια, αλλά και σύμβολα της έμφυτης δύναμής τους να θεραπεύουν και να ενώνουν. Για τον καλλιτέχνη του κοσμήματος, ασφαλώς, στα χέρια ενσωματώνονται οι κώδικες τόσο της τεχνικής όσο και της εκφραστικότητας. Οι διοργανώτριες φαντάστηκαν το σύμβολο αυτό ως έναν τρόπο να αναγνωριστεί και να αναδειχτεί αυτό το πλήθος των σημασιών που υπάρχουν στο ότι «τα χέρια φτιάχνουν χέρια». Στην πραγματικότητα και ενώ το project δεν εστιάζει στους κατασκευαστές, οι Eichenberg και Ríos το τεκμηριώνουν μέσα από φωτογραφίες που απεικονίζουν τα χέρια των κατασκευαστών την στιγμή που κατασκευάζουν χέρια.

Γνωρίσαμε τον ιό μέσα από δεδομένα και γραφήματα που μας πληροφορούσαν συνεχώς για την διασπορά του και την ταχεία μεταδοτικότητά του. Το Hand Medal project επέλεξε συνειδητά να μιλήσει την ίδια γλώσσα – δεδομένα, χάρτες, διαγράμματα – προκειμένου να προσφέρει ένα αντι-αφήγημα. Αντί για μολύνσεις, το Hand Medal project χαρτογραφεί παγκόσμιες διασυνδέσεις μεταξύ χωρών, καλλιτεχνών και – μετά την παράδοση των παρασήμων – ένα παγκόσμιο δίκτυο εργαζομένων στην υγεία, το οποίο δίκτυο ακολουθεί την εξάπλωση του κύματος της ευγνωμοσύνης.

Αναμφίβολα, ο COVID-19  έχει προκαλέσει αμέτρητες απώλειες και φόβο σε όλον τον πλανήτη. Ταυτόχρονα όμως έχουν καταγραφεί πολύ σημαντικές πράξεις φροντίδας και προσφοράς στις πρώτες γραμμές, μια υπενθύμιση ενός πνεύματος αλτρουισμού που μπορεί μόνο να περιγραφεί ως πίστη. Όσοι κατασκευάζουν παράσημα μπορεί να προσδιορίζονται ως καλλιτέχνες, σχεδιαστές κοσμημάτων, τεχνίτες ή οτιδήποτε άλλο, όλοι όμως τελικά θα μπουν κάτω από την ομπρέλα του ανθρωπισμού. Το project αυτό, αυτή τη στιγμή δεν εστιάζει σε αυτό που μπορεί να δημιουργηθεί αλλά σε αυτό που είναι δυνατό να συμβεί με την δημιουργία του σε σχέση με τον «άλλον». Μέσα στο πλαίσιο των δράσεων του χεριού, την προσφορά και την αποδοχή, είναι που παίρνει το Hand Medal project σάρκα και οστά.

Εξαιτίας της φύσης του ως ένα εθελοντικό project μιας κίνησης καλλιτεχνών, το Hand Medal project δεν στόχευε – και δεν μπορούσε να καλύψει το σύνολο των εργαζομένων στον τομέα της καταπολέμησης του COVID-19 αλλά έναν όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό εργαζομένων, ανάλογα με την προσφορά των καλλιτεχνών. Στην Ελλάδα έχουν απονεμηθεί παράσημα στους εργαζομένους στις ΜΕΘ τριών νοσοκομείων αναφοράς στην Αθήνα και γίνεται προσπάθεια να καλυφθεί και ένας αριθμός εργαζομένων σε αντίστοιχα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης.

Περισσότερες πληροφορίες:

https://handmedalproject.com/

https://www.instagram.com/handmedalproject/

https://artjewelryforum.org/in-your-hands