Ελευθερία στον Προκρούστη των επιχειρηματικών συμφερόντων

Στις 26 Μαρτίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με 348 ψήφους υπέρ και 274 κατά, υπερψήφισε την Οδηγία για τα Πνευματικά Δικαιώματα (Οδηγία για το Copyright), που προβλέπει την επιβολή μηχανισμών λογοκρισίας και περιορισμού της χρήσης του διαδικτύου και της ελευθερίας της έκφρασης.

Ηταν μια μαύρη μέρα για το διαδίκτυο, αφού πλέον οι ισχυροί παίκτες του ίντερνετ θα έχουν και τη νομική δυνατότητα όχι μόνο να ελέγχουν το περιεχόμενο των αναρτήσεων των χρηστών αλλά και να περιορίζουν την ελεύθερη διακίνηση ειδήσεων, ιδεών και απόψεων.

Το 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, εξυπηρετώντας τα ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα της μουσικής βιομηχανίας, των ΜΜΕ και του διαδικτύου, πρότεινε μια oδηγία που υποτίθεται ότι θα προστάτευε τα πνευματικά δικαιώματα στην ενιαία ψηφιακή αγορά. Το σχέδιο oδηγίας έτυχε ευρύτατης και εμπεριστατωμένης κριτικής από χιλιάδες επιστήμονες του κλάδου της πληροφορικής, από δημόσιους φορείς που ειδικεύονται στην προστασία προσωπικών δεδομένων, ακόμη και από οργανώσεις υπεράσπισης πνευματικών δικαιωμάτων και ανεξάρτητους εκδότες και δημοσιογράφους, οι οποίοι μιλούν για την επιβολή μιας νέας μορφής ηλεκτρονικής λογοκρισίας που σε καμία περίπτωση δεν προστατεύει και πολύ περισσότερο δεν αποζημιώνει τη δουλειά και τον κόπο των άμεσων παραγωγών – δημιουργών.

Τα επίμαχα σημεία της Οδηγίας για το Copyright είναι τα άρθρα 11 και 13. Με το άρθρο 11 θεσπίζεται ο λεγόμενος link tax, ο «φόρος αναδημοσίευσης», που προβλέπει την υποχρέωση από τους χρήστες του διαδικτύου να αγοράζουν άδεια για να αναδημοσιεύσουν μια είδηση. Συγκεκριμένα, πολλές ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης προβάλλουν ένα αυτόματο σύντομο απόσπασμα (snippet) του περιεχομένου ενός δεσμού που δημοσιεύει ένας χρήστης, το οποίο η οδηγία επιτρέπει στους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ να χρεώνουν στις πλατφόρμες διαδικτύου, οι οποίες με τη σειρά τους είτε θα το μετακυλίουν στους τελικούς χρήστες είτε απλώς θα απαγορεύουν την αναδημοσίευσή του.

Από την άλλη, με το άρθρο 13 θεσπίζονται upload filters ή φίλτρα αναφόρτωσης, ειδικά λογισμικά δηλαδή τα οποία θα παρακολουθούν το περιεχόμενο (ήχος, βίντεο, εικόνες κ.ά.) που ανεβάζουν οι χρήστες ιστοσελίδων και θα απαγορεύουν την αναπαραγωγή του σε περίπτωση που προσιδιάζει σε υλικό προστατευόμενο από τη νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Τα αποτελέσματα είναι τρομακτικά για την ελευθερία του διαδικτύου και το δικαίωμα της έκφρασης και της ενημέρωσης των πολιτών. Η διάδοση ειδήσεων και απόψεων θα περιοριστεί δραματικά, πολλά ειδησεογραφικά σάιτ, ιδιαίτερα τα μικρότερα, θα δουν τις προβολές τους να καταρρέουν, γεγονός που θα οξύνει την ασυμμετρία στην αγορά των ΜΜΕ, ενώ θα βρουν πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθούν ακόμη περισσότερο τα fake news.

Παράλληλα, απειλείται η ελευθερία της έκφρασης και πλήττονται οι ανεξάρτητοι παραγωγοί – δημιουργοί, αφού τα ειδικά λογισμικά ελέγχου περιεχομένου (upload filters), τα οποία διαχειρίζονται ισχυρές αμερικανικές εταιρείες, δεν έχουν τη δυνατότητα να διαπιστώσουν τη διαφορά μεταξύ της παραβίασης και της νόμιμης χρήσης ενός υλικού πνευματικών δικαιωμάτων.

Ο αντίκτυπος για τους χρήστες των διαδικτύου θα είναι καταστροφικός, ενώ την ίδια στιγμή κανένας δεν εγγυάται ότι τα λογισμικά αυτά δεν θα χρησιμοποιηθούν ως ευρύτερα εργαλεία ελέγχου της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής των χρηστών. Το σκάνδαλο της Cambridge Analytica, όπου αντλήθηκαν δεδομένα εκατομμύρια χρηστών του Facebook για πολιτικούς σκοπούς, είναι αρκετά πρόσφατο για να αντιμετωπίζουν κάποιοι με εγκληματική ελαφρότητα τους κινδύνους που φέρνουν η Οδηγία για το Copyright και τα άρθρα 11 και 13.

Αναφέρομαι στην ελληνική κυβέρνηση και στον ΣΥΡΙΖΑ, που από τη μια στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απείχε από την ψηφοφορία της οδηγίας, πιθανότατα για να μη δυσαρεστήσει ένα κομμάτι της εκλογικής του βάσης, αλλά από την άλλη ως κυβέρνηση στο Συμβούλιο Υπουργών υποστήριξε με θέρμη τα συγκεκριμένα άρθρα και την οδηγία στο σύνολό της.

Για άλλη μια φορά η ελληνική κυβέρνηση, και μάλιστα στο όνομα της Αριστεράς, συντάσσεται με τα ισχυρά επιχειρηματικά συμφέροντα και υπηρετεί το δόγμα του νεοφιλελευθερισμού και της καταστολής, ενάντια στη βούληση και στις αγωνίες της ευρύτατης πλειονότητας του ελληνικού λαού, όπως έκανε και στην περίπτωση της CETA, της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ – Καναδά που αφήνει απροστάτευτα τα συμφέροντα του ελληνικού αγροτικού κόσμου. Η Λαϊκή Ενότητα (ΛΑΕ) από την πρώτη στιγμή τάχθηκε ενάντια στην Οδηγία για το Copyright και προειδοποίησε για τις αρνητικές συνέπειες που θα έχει η ψήφισή της.

Ενώνουμε τις δυνάμεις μας με τους εκατομμύρια πολίτες από όλο τον κόσμο, με τις χιλιάδες φωνές από τον ακαδημαϊκό κόσμο, από τον τομέα της πληροφορικής και από ανεξάρτητους δημιουργούς, καλλιτέχνες και δημοσιογράφους. Συμμετέχουμε ενεργά στις καμπάνιες ενημέρωσης των πολιτών και στο παγκόσμιο και ελπιδοφόρο κίνημα υπεράσπισης του ελεύθερου διαδικτύου και οργανώνουμε τη συνέχεια του αγώνα ενάντια σε κάθε μορφή λογοκρισίας και ελέγχου του ίντερνετ. 

* Ο Νίκος Χουντής είναι υποψήφιος ευρωβουλευτής Λαϊκής Ενότητας (ΛΑΕ)

** Περιοδικό Hot Doc #177, «Λογοκρισία στο Internet», 21/4/2019