Οι άνθρωποι της τέχνης γράφουν στο koutipandoras.gr για την απαξίωση του πολιτισμού

Όλα τα κείμενα των καλλιτεχνών που ακολουθούν συντάχθηκαν το τριήμερο 28 – 30/4, στην εκπνοή της καραντίνας που έκλεισε χιλιάδες εργαζόμενους στα σπίτια τους με το φόβο και το άγχος της «επόμενης μέρας». Και οι καλλιτέχνες εργαζόμενοι είναι, όπως και οι υπόλοιποι συμπολίτες τους – άλλος μπορεί να ασκεί την τέχνη του πίσω από μια κινηματογραφική μηχανή, άλλος με ένα πεντάγραμμο, ένα μικρόφωνο ή και μ’ ένα κομμάτι χαρτί μπροστά του και άλλος πάνω στη σκηνή υπηρετώντας ένα κείμενο. Σίγουρα, πάντως, όλοι τους έχουν τις ίδιες ανάγκες, καθώς οι λογαριασμοί, τα έξοδα διαβίωσης και οι υποχρεώσεις μιας πεζής πραγματικότητας «τρέχουν». 

Αυτή τη στιγμή το κίνημα «Support Art Workers/ Στηρίξτε τους Εργάτες της Τέχνης» (ο τίτλος στα αγγλικά κιόλας, για να γίνει αισθητή η παρουσία του διεθνώς, μια και τα social media υπερβαίνουν τα σύνορα των χωρών), έχει χιλιάδες followers, οι οποίοι αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Ακόμη και άνθρωποι που μπορεί να μην εργάζονται στον χώρο του Πολιτισμού, έχουν ήδη μασκάρει το προφίλ τους στο facebook με το logo του κινήματος, δηλώνοντας την υποστήριξη τους σε εκείνους που τους παρείχαν αφειδώς όλα τα χρόνια την ζωογόνο παρηγοριά της Τέχνης και τώρα βλέπουν την απόλυτη υποβάθμιση όχι απλά του επαγγέλματός τους, αλλά και της ίδιας τους της ύπαρξης.

Ζητήσαμε από ηθοποιούς, σκηνοθέτες, συνθέτες, κινηματογραφιστές, συγγραφείς, τραγουδιστές, εικαστικούς και ποιητές, ακόμη και από σπουδαστές δραματικών σχολών, να καταθέσουν την άποψη τους για όσα τους πονάνε τη σήμερον ημέρα εν όψει ενός χρονικού διαστήματος που ανοίγεται μπροστά τους και που μάλλον θα τους βρει άνεργους, άεργους και κατ’ επέκτασιν…άφραγκους. Πάνω απ’ όλα, ωστόσο, θα τους βρει Περήφανους και Αξιοπρεπείς. Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι άνθρωποι με έργο εγνωσμένου κύρους και με σημαντική προσφορά επί σειρά ετών στη χώρα μας. Πραγματικά, μόνο θλίψη προξενούν οι τοποθετήσεις τους αναφορικά με τη συνειδητοποίηση μίας κατάστασης που ερχόμενη, έφερε τα πάνω κάτω και φανέρωσε το πρόβλημα σε όλες του τις διαστάσεις.

Τους ευχαριστούμε για την άμεση ανταπόκριση τους και ευχόμαστε η Πολιτεία, το Κράτος και η παρούσα Κυβέρνηση δια του ΥΠ.ΠΟ να τους ακούσει, να τους προστατέψει και να πάψει επιτέλους να τους αντιμετωπίζει ως πολίτες Γ’ κατηγορίας. Διότι, πολύ απλά, οι καλλιτέχνες δεν επαιτούν. Απαιτούν! Δικαίως! Είναι αυτοί που πρόσφεραν στο κοινό την απαραίτητη «Παραμυθία», σύμφωνα με την ερμηνεύτρια Μαρίζα Κωχ, αυτοί που «από την αρχαιότητα φοράνε μάσκα, αλλά δεν τό’καναν ποτέ θέμα», σύμφωνα με τον ποιητή Κυριάκο Συφιλτζόγλου, αλλά και αυτοί που θυμίζουν στους ανώτατους άρχοντες του Πολιτισμού ότι τους περιμένουν στην κάλπη, σύμφωνα με το δριμύτατο «κατηγορώ» της ερμηνεύτριας Τάνιας Τσανακλίδου. 

Ας ακούσουμε, λοιπόν, τους Καλλιτέχνες. Τους το χρωστάμε, αν μη τι άλλο. Με σεβασμό και ευγνωμοσύνη:

Δεν αντέχεται αυτό που ζούμε τις μέρες αυτές.Τηλεδιασκέψεις ανάμεσα σε μουσικούς, τεχνικούς, ηθοποιούς, στιχουργούς, ζωγράφους, το τηλέφωνο να χτυπάει συνεχώς και ολομόναχοι να προσπαθούμε να βγάλουμε άκρη μέσα στην καταστροφή που μας προκάλεσε η πανδημία. Και εκεί βρίσκεται η τραγωδία μας.

Όχι στην πανδημία, που στο κάτω κάτω τους έπληξε όλους.Αλλά στο «ολομόναχοι». Κάνουμε κρούσεις πανικού από την αρχή του κακού σε όλους τους αρμοδίους και αντιμετωπιζόμαστε συνήθως ως παράλογοι χομπίστες ή ως πολιτικοί οργανωμένοι εχθροί της κυβέρνησης. Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Γνωρίζουν οι αρμόδιοι όλους τους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να διοχετευθεί βοήθεια. Ο Σύλλογος Μουσικών Βορείου Ελλάδος, τα σωματεία των μουσικών και των τεχνικών, οι διοργανωτές, η ΕΔΕΜ και ο GEA τους κατακλύσαμε με προτάσεις και όποια τηλεδιάσκεψη έγινε, έγινε κατόπιν πίεσης και παρεξηγήσεων.

Θεωρώ πως πρέπει το συντομότερο να δημοσιοποιήσουμε παντού τα μέτρα που θα μας βοηθούσαν, ώστε να μην εμφανιστεί μετά μια πενιχρή και ανεπαρκής βοήθεια ως μεγάλο δώρο.Αν πάντως ήθελαν να βοηθήσουν ουσιαστικά θα μας έπαιρναν συμβουλευτικά οι αρμόδιοι.Δυστυχώς τους κυνηγάμε εμείς και φοβάμαι πως η όποια βοήθεια θα ανακοινωθεί δεν θα μας καλύπτει πάλι.Η κατάστασή μας πάντως είναι σαφής: θα είμαστε άνεργοι χωρίς καμιά αμφιβολία για πολλούς μήνες.Τελούμε υπό αφανισμόν.

Φοίβος Δεληβοριάς, Τραγουδοποιός – Ερμηνευτής 

Αγαπημένο μου Θ, μου φαίνεται ότι έχουν περάσει αιώνες μακριά σου. Έλεγα θα περάσουν οι μέρες γρήγορα και θα ξαναβρεθώ στην αγκαλιά σου. Και περίμενα, άλλοτε τρώγοντας τους λερωμένους τοίχους από την έλλειψη σου και άλλοτε σε καταστολή κάνοντας πρόβες στον καθρέφτη. Πώς αλλιώς; Την μισή ζωή μου, μαζί σου την πέρασα. Μέχρι που εμφανίστηκε ο Π. και έστειλε το μήνυμα του “δεν” και του “κρίνεται απίθανο”. Στην αρχή πάγωσα. Μετά είπα, δεν μπορεί, θα δοθούν περισσότερες εξηγήσεις και προϋποθέσεις για την επόμενη φάση. Ακόμα περιμένω. Δεν μου επιτρέπω να χάσω την ψυχραιμία μου. Σίγουρα πρέπει να υπάρξει plan B. Άπειρα σαρδάμ στον εγκέφαλο και την γλώσσα μου, προσπαθώντας να βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη.

Δεν ζω χωρίς εσένα. Σε πεινάω. Σε διψάω.

Μου μάθαινες τον κόσμο και τις ελλείψεις μου. Κι εγώ σε χάριζα σε διαγωνισμούς προσκλήσεων, δεχόμουν σιωπηλά ωρομισθιακές συναντήσεις, σε έδινα – με έδινα ανώριμα. Εκπτωτικά. Και τώρα μου δείχνουν τον δρόμο τον “σωστό” της απόστασης και ούτε καν με οδηγίες χρήσης. Και μου τάζουν ανεπίδοτα επιδόματα. Μακάρι να μπορούσα να σου κάνω μια αγκαλιά και να πέρναγαν όλα. Όμως έγινες έρωτας απαγορευμένος και ανεκπλήρωτος. Μας θέλουν γλάρους νεκρούς, αόρατους και κατακερματισμένους.

Ζητάω απαντήσεις και όχι μακρόσυρτες σιωπές. Όχι πρόσκαιρα παυσίπονα με καλοκαιρινή προθεσμία. Απαιτώ σοβαρό σχεδιασμό και μέριμνα για όλους. Περιμένω το “ναι μεν” μαζί με το “αλλά”. Να ανακτηθούν τα απολεσθέντα, όπως γίνεται και σε άλλες χώρες. Αγαπημένο μου Θ. μόλις έχω νεότερα θα σου ξαναγράψω. Μου λείπεις!

Νίκη Σερέτη, Ηθοποιός

Οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό, την αλυσιδωτή βιομηχανία αισθημάτων, ιδεών και Δημοκρατίας μας, ανέστειλαν αναγκαστικά και καλώς τις δράσεις και τα όνειρά τους λόγω της πανδημικής κρίσης. Ο ευαίσθητος τομέας τους βέβαια υπέστη πλήγμα από όλο αυτό με ακόμη πιο μακροχρόνιες συνέπειες. Κι αυτό, λόγω της υφής της εργασίας τους και του προγραμματισμού τους, που πρέπει να είναι πάντα προοπτικός. Υπό αυτή την στενή έννοια, τίθεται ζήτημα αποζημίωσης. Όχι ελεημοσύνης. Και δεν τίθεται ως χάρη. Αλλά ως κρατική – κυβερνητική υποχρέωση. Δεν θέλω να σκέφτομαι σε τι κοινωνία οδηγούμαστε με νεκρό Θέατρο, Μουσική, Σινεμά αλλά και τις Ιδέες και την παρηγοριά που αυτά παράγουν.

Δημήτρης Ν. Μανιάτης, Δημοσιογράφος- Συγγραφέας

Ο Τόπος μας, ως ιστορικό σώμα, θεράπευε τις πληγές του εμπιστευόμενος το ιερό φάρμακο που η τέχνη εφηύρε κάθε φορά, που βαθιά μέσα της, ξυπνούσε το αίσθημα της αποστολής και της ανάγκης να ορθώσει το ευεργετικό της ανάστημα. Κι έρχομαι στο σήμερα. Ένα σήμερα που μαχαιρώνει το αύριο, καθότι οι άνθρωποι της τέχνης, αυτοί δηλαδή που οδηγούν την συγκίνηση στο λυτρωμό, τινάζονται στον αέρα, ως άχρηστη μεσοτοιχία σπιτιού που έχει ερημώσει. Υπάρχει μια λέξη- έννοια ,που χρόνια τώρα, συντάσσομαι στο πλευρό της. Είναι η αγωνία. Η ωφέλιμη, η υπερήφανη. Όμως, όταν αυτή λιθοβολείται, γίνεται κραυγή.. Να το θυμάστε. Με αποδεκατισμένη τη δημιουργία, η ξηρασία του μέλλοντος, κοντινού και μακρινού, θα είναι πρωτόγνωρη. Να είναι άραγε αυτή που κάποτε προφήτευσε ο ποιητής των Κατά Σαδδουκαίων;

Κώστας Φασουλάς, Στιχουργός – Ποιητής

Σ’ αυτή τη χρονική στιγμή οι άνθρωποι χρειάζονται όσο ποτέ την Παραμυθία που προσφέρει η Τέχνη. Αντ’ αυτού, όλοι οι άνθρωποι της Τέχνης καταδικάστηκαν απ’ την ίδια την Πολιτεία στη σιωπή αβοήθητοι. Η Πολιτεία, όμως, θα βρεθεί απροετοίμαστη απέναντι στο πένθος και την αβεβαιότητα που κουβαλά η πανδημία. Σήμερα οι καλλιτέχνες, λοιπόν, είναι καταδικασμένοι δίχως καμία υποστήριξη, την οποία δικαιούνται όπως και ο κάθε Έλληνας εργαζόμενος. Παρόλα αυτά, οι καλλιτέχνες και πάλι θα είναι στην πρώτη γραμμή, όπως ιστορικά ήταν και μπροστά από κάθε κοινωνικό αγώνα. Σύντομα, σε μια νέα πραγματικότητα, θα ξαναβρεθούμε!

Μαρίζα Κωχ, Ερμηνεύτρια – Συνθέτρια 

Με τις εκάστοτε εξουσίες ποτέ δεν τα πήγα καλά και πάντοτε κρατούσα αποστάσεις, γι’ αυτό και δεν θα μπω στη λογική να παρακαλέσω για βοηθήματα και ελεημοσύνες. Ένα σύγχρονο, δημοκρατικό κράτος οφείλει να μεριμνά για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες του κάθε φορά που κινδυνεύει η ζωή μας και η επιβίωση μας, όταν, μάλιστα, το ίδιο το κράτος αναστέλλει όλες τις επαγγελματικές μας δραστηριότητες. Δεν περίμενα τίποτε καλύτερο απ’ την δράκα απατεώνων που μας κυβερνά. Να ξέρουν όμως ότι τους περιμένουμε στην κάλπη κι εκεί θα καταλάβουν μια για πάντα το πώς αντιλαμβανόμαστε την ατομική και συλλογική ευθύνη. Οψόμεθα, κύριοι.

Τάνια Τσανακλίδου, Ερμηνεύτρια (από ανάρτηση στο facebook της)

Πιστέψαμε και συμβάλλαμε στην θεωρία της απομόνωσης και του περιορισμού. Από τα όσα μας έγιναν μερικώς γνωστά, και συνεπώς, μερικώς κατανοητά, βαδίζουμε με σχέδιο και επιστημονική ταχύτητα προς ένα ασφαλέστερο αύριο. Εμείς προσπαθούμε να δούμε ακόμα παραπέρα, γιατί ο δικός μας κόσμος, η έκφραση, η έμπνευση, η δημιουργία, το συναίσθημα, το ένστικτο, η χαρά, το όνειρο, η γνώση, η ελευθερία, η αγάπη, είναι μερικά από τα σύνεργα μας, που μοιραζόμαστε με όλους εσάς, με κάθε τρόπο, από πάντα και για πάντα. Δεν υπήρξαμε στο σχέδιο της «επαναφοράς» στην καθημερινότητα, δεν είμαστε στις προτεραιότητες της στιγμής, δεν είμαστε στην λίστα της επανόδου, δεν είμαστε στην «ανάπλαση» της κάθε μέρας. Με σύγχυση και δέος βλέπουμε την εξέλιξη της αντιμετώπισης και την απαξίωση της τέχνης, που έμεινε «απέξω» για ακόμα μία φορά. Σε μία χώρα που η τέχνη γέννησε τον άνθρωπο. Σίγουρα υπάρχουν λύσεις, θα γίνουν θυσίες, θα γίνουν αλλαγές. Σύσσωμοι οι εκφραστές κάθε είδους τέχνης είναι έτοιμοι, πάντα ήταν, για κάθε «καινούργια» ιδέα. Αλλά σήμερα κινδυνεύουν δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι, με τουλάχιστον επτά μήνες ανεργίας και έναν αμφίβολο χειμώνα, εργάτες των ονείρων και του πνεύματος, εργάτες της ανθρώπινης ιστορίας. Και για να είμαστε σαφείς, κινδυνεύει η έκφραση, η χαρά, το όνειρο, η ελευθερία, η αγάπη…… Λύσεις υπάρχουν.

Στέφανος Κορκολής, Συνθέτης

Θα ήθελα τη στήριξη από κάποιους συναδέλφους λίγο νωρίτερα κι όχι όταν είδαν πως χάνουν την πίτα από τις καλοκαιρινές συναυλίες. Όχι όταν αντέδρασαν και τα γραφεία παραγωγής τους. Κάνουμε σχεδόν δύο μήνες έναν αγώνα και υπήρχε σιωπή και μουγκαμάρα από πολλούς. Αλληλεγγύη σημαίνει κοιτάζω και τον διπλανό, όχι μόνο όταν η τσέπη μου απειλείται. Ποτέ δεν είναι αργά βέβαια, αρκεί τα κίνητρα να είναι τα σωστά και σε βάσεις που πάνε τα κινήματα και τις συλλογικότητες μας παραπέρα. Γιατί όταν φύγει αυτό θα έρθει κάτι άλλο και θα είμαστε πάλι γυμνοί.

Πάνος Μπούσαλης, Τραγουδοποιός – Ερμηνευτής (από ανάρτηση στο facebook του)

«Covid-19” – Σκηνή 1η- Δεκέμβριος 2019. Κίνα. Γουχάν. Ένα νέο λέει μικρόβιο εμφανίστηκε εκεί. Πρώτη φορά άκουγα αυτό το όνομα και είπα «σιγά τώρα..σε ένα χωριουδάκι της Κίνας… εκεί θα μείνει». Στη συνέχεια βέβαια είδα πως αυτό το «χωριουδάκι» έχει πάνω από 11εκ και κάτι πληθυσμό. Μα καλά εκεί τού’ρθε να εμφανιστεί; Τρε μπανάλ! Χάθηκε ένα Παρίσι, ένα Λονδίνο, ένα Βούπερταλ; Μετά αντιληφθήκαμε βεβαίως, πως πήγε εκεί για να μη μας βάλει στα έξοδα να το φέρουμε εμείς. Που να τρέχεις τώρα! Σύντομα ο μοναρχικός αυτός ιός ήρθε και στο χωριό μας..Στη δική μας Γουχάν κι άρχισαν τα γιούχα…

«Covid-19”- Σκηνή 2η. Μέσα σε λίγες μέρες όλα ανετράπησαν όπως πρέπει να συμβαίνει σε κάθε σενάριο που σέβεται τον εαυτό του γιατί αυτό είναι και το μυστικό ενός ευπώλητου σεναρίου. Οι ανατροπές. Έτσι φχαριστιέται το κοινό και κάθεται μέσα στο σπίτι να δει τη σειρά. Αλλιώς γιατί να κάτσει; Μόνο που σ’ αυτό το σενάριο δεν υπήρχαν απλά ανατροπές. Πριν προλάβεις να αντιληφθείς την πρώτη ερχόταν δεύτερη. Ήταν αυτό που λέει μπουνιά στο δόξα πατρί, απανωτές σφαλιάρες στο σβέρκο, ένας λαός καρπαζοεισπράκτορας, χωρίς ίχνος σχεδίου για το μετά. Απλά καθίστε. Απλά υπακούστε. Απλά αν δεν το κάνετε θα τιμωρηθείτε. Και η τιμωρία σας θα είναι λεφτά …λεφτά!!! Εντάξει, προσωρινά θα είναι. Για πόσο; Α, δεν ξέρουμε, θα δείξει. Σκύψαμε. Οσφυοκάμπτες φοβισμένοι, μπερδεμένοι, άπειροι σε φυλακίσεις.  

«Covid-19”- Σκηνή 3-..Πέρασαν 40 μέρες. Σαν μνημόσυνο ένα πράγμα. Θάψαμε κόσμο. Μεγάλους και μικρούς. Θάψαμε και μια άλλη ζωή προς δόξα μιας άλλης που ξημερώνει έντρομα. Σαφώς και είχαμε λιγότερες απώλειες σε σχέση με άλλες χώρες αλλά αυτό το οφείλουμε στον λαό. Σε μας. Σε κανέναν άλλον. Στον φόβο που καλώς η κακώς μας έσπειραν. Μπήκε μέσα μας, τον πήραμε αλά μπρατσέτα και καθίσαμε στα σπίτια μας χορεύοντας ζεϊμπέκικα στο δρόμο της γειτονιάς μας παρέα δίπλα απ τους κάδους με τα σκουπίδια. Τώρα μετά τις 40 μέρες, που οι ψυχές πετάνε ελεύθερα μακριά από μας, ήρθε ο καιρός εμείς οι μέχρι στιγμής ζώντες να δούμε τι θα κάνουμε. Η έκφραση, που είναι η ανάσα όλων των ανθρώπων της τέχνης, καθηλώθηκε. Η λέξη που αντικατοπτρίζει την κατάσταση είναι απόγνωση. Ηθοποιοί, σκηνοθέτες, σεναριογράφοι, τραγουδιστές, μουσικοί, τεχνικοί και όλοι οι εργαζόμενοι στο θέαμα και στο ακρόαμα είναι επί ξύλου κρεμάμενοι. Πολιτιστικές ευαισθησίες της καρότσας, χειροκροτήματα απ τους εξώστες των πολυκατοικιών μέσα από προσωποπαγείς διαδικασίες και σχέδιο μηδέν. Καλοκαίρι άηχο, άχρωμο, βλακώδες και υπερβολικά τιμωρημένο. Η Επίδαυρος μόνη της θα αναπαράγει την ηχώ της απελπισίας. Σενάρια τηλεοπτικά που μέσα σε μια μέρα έμειναν στα συρτάρια των γραφείων της μυθοπλασίας των καναλιών. Θεατρικές δουλειές για έναν χειμώνα που ένας κορονοϊός ξέρει τι του επιφυλάσσει. Ζωντανοί σε μια άδεια σκηνή χωρίς χειροκρότημα. Το σχοινί θα μας αντέξει, μη σκιάζεστε, γιατί απ την πείνα θα έχουμε χάσει βάρος… Τουλάχιστον είμαστε υγιείς. Μεγάλο πράγμα αλλά η ψυχική υγεία είναι το τιμόνι στη βάρκα του ωκεανού, που από δω κι εμπρός μας αναγκάζουν να πλεύσουμε.. Βγαίνουμε απ το σπίτι ανασφαλείς και κυριολεκτικά…στον δρόμο.

Μάρω Μπουρδάκου, Σεναριογράφος – Συγγραφέας

Λες και χρειαζόταν ο κορονοϊός για να εισπράξουμε την απαξίωση του καλλιτεχνικού επαγγέλματος! Ναι, η Πολιτεία θα μας θυμηθεί τελευταίους κι αφού ακούσει τις φωνές μας! Ναι, με την έλευση του ιού, τα καλλιτεχνικά επαγγέλματα είναι ανάμεσα σ’ αυτά που βάλλονται περισσότερο, μια και δεν εξασκούνται μέσω video call. Όμως, όσα χρόνια τώρα δεν απαξιώνεται το επάγγελμα του ηθοποιού π.χ.; Καμία κυβέρνηση ποτέ δεν αντιμετώπισε τους ηθοποιούς ως εργαζόμενους. Με φωτεινές εξαιρέσεις ατόμων – ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης – αντιμετωπιστήκαμε, είτε ως χομπίστες, είτε ως πάμπλουτοι. Παράλληλα βλέπω την πλειοψηφία του κόσμου να θέλει τον ηθοποιό να προσφέρει τη δουλειά του αφιλοκερδώς. Για πείτε το αυτό σ’ έναν υδραυλικό! Οι δε περισσότεροι ιδιώτες που κάνουν θεατρικές ή τηλεοπτικές παραγωγές πάτησαν και συνεχίζουν να πατούν πάνω στην ανάγκη του ηθοποιού και τον χρησιμοποιούν από σχεδόν τζάμπα ή τελείως τζάμπα. Βεβαίως, μεγάλο μερίδιο ευθύνης φέρουμε εμείς οι ίδιοι. Επειδή, όταν χαλαρώνουν τα πράγματα είμαστε μαζί και, όταν σφίγγουν, ο ένας τρώει τον άλλον! Καλό είναι τις δύσκολες αυτές μέρες να δοθεί επίδομα σε όσους περισσότερους γίνεται, αλλά μακροπρόθεσμα θα πρέπει να γίνει συνείδηση σε όλους – σ’ εμάς τους ίδιους προ πάντων – ότι δεν πρέπει να αρκεστούμε στο ότι προαιρείσθε, αλλά να στοχεύσουμε όλοι μαζί ώστε να διασφαλιστεί το επάγγελμα. Γιατί, ωραία και ποιητικά τα περί λειτουργήματος, αλλά και το λειτούργημα πρέπει να φάει και να πληρώσει τους λογαριασμούς του χωρίς να ζητιανέψει.

Ζωή Ρηγοπούλου, Ηθοποιός – Σκηνοθέτις 

Βρισκόμαστε σε μια εποχή ορόσημο για την ανθρωπότητα. Μια νέα κατάσταση ανέτειλε για εμάς, αν και για τη φύση είναι, απλώς, άλλη μια μέρα. Ένας νέος ιός εμφανίστηκε που δεν πιάνεται ούτε με το μάτι και έφερε τα πάνω κάτω στο γκλόμπαλ βίλατζ. Ήδη ο πλανήτης βάραγε καμπανάκια από την ανελέητη εκμετάλλευσή του από τον άνθρωπο, ήδη η παγκοσμιοποίηση μάς ένωσε με ένα τρόπο μεν, αλλά δημιουργησε τεράστιες ανατροπές και χάσματα δε, με τον μεγάλο κερδισμένο πάντα τον επίδοξο που θα βγάλει από τη μύγα ξύγκι. Η προσπάθεια για εξολόθρευση του ιού ενεργοποιείται: Γίνεται άμεσο lockdown, οι έρευνες παίρνουν φωτιά καθώς και οι απώλειες. Μπαίνουν τα πάντα αναγκαστικά σε βαθμίδες προτεραιότητας, Και ο Πολιτισμός, αυτό το αιώνιο οξυγόνο της ανθρώπινης ψυχής, κλείνεται μέσα μεν, αλλά δουλεύει ασταμάτητα δε.

Αλλά ο πολιτισμός γεννιέται από τον άνθρωπο. Από πλάσματα, που με τις κεραίες τους αφουγκράζονται το γίγνεσθαι και το μετουσιώνουν άλλοτε σε ψυχαγωγία και άλλοτε, ιδανικά, σε αποκάλυψη. Άκου όμως τώρα μια πλάκα! Οι άνθρωποι αυτοί του πολιτισμού, έχουν όλες τις ιδιότητες και λειτουργίες του υπόλοιπου κόσμου. Ζουν στην ίδια ακριβώς κοινωνία με τους υπόλοιπους και εργάζονται, και μάλιστα σκληρά, μέσα στην δική τους έκφανση. Ταυτόχρονα διοχετεύουν με ενέργεια και πολύτιμα υλικά τις ανθρώπινες ψυχές. Κινούνται, τρέφονται, κάνουν οικογένειες, μένουν σε σπίτια, χρήζουν ιατρικής βοήθειας. Και η αλήθεια του κοινωνικού ιστού είναι, πως όταν εργάζεσαι, είσαι άμεσα κομμάτι αυτού του ιστού. Πληρώνεσαι για την εργασία σου όπως όλοι οι άνθρωποι, για να αγοράσεις τρόφιμα όπως όλοι οι άνθρωποι, να νοικιάζεις ένα κεραμίδι πάνω απ το κεφάλι σου να πας στον γιατρό αν χρειαστεί, όπως όλοι οι άνθρωποι. Τα χρήματα αυτά οι καλλιτέχνες τα κερδίζουν όπως όλοι οι εργαζόμενοι. Και όπως όλοι οι εργαζόμενοι πληρώνουν τις κοινωνικές τους υποχρεώσεις. Φόρους, τέλη. Με τον κόπο τους και τη δουλειά τους. Απλώς έχουν την τύχη να κάνουν αυτό που αγαπούν και να ζουν, όσο μπορούν από αυτό, αλλά και την ατυχία πολλές φορές η αμοιβή αυτή να είναι πενιχρή. Μην σας ξεγελάει ότι όταν κάνουμε τη δουλειά που αγαπάμε σημαίνει ότι πρέπει να την κάνουμε τσάμπα.

Στη χώρα μας όμως, με την ανατολή του νέου κορονοιού, οι ιθύνοντες μας έβαλαν σε lockdown μεν, αλλά ενώ μερίμνησαν για όλους τους εργαζόμενους, μαντέψτε ποιους δεν θεωρούν ότι βρίσκονται μέσα σε αυτούς: Τους καλλιτέχνες. Στη χώρα που γεννησε τον Πολιτισμό, αφήσαμε απ έξω το ψυχικό μας οξυγόνο. Και όχι μόνο τους καλλιτέχνες, αλλά οσους δουλεύουν και στον χώρο του πολιτισμού γενικότερα. Ηχολήπτες, τεχνικούς, παραγωγούς. Όλους. Ως εργαζόμενοι λοιπόν και φορολογούμενοι πολίτες, ως εγγεγραμμένοι ως καλλιτέχνες με τις ιδιότητές μας στα κιτάπια της εφορίας, συνθέτης, ερμηνευτής, ηθοποιός, συγγραφέας, ηχολήπτης, χορευτής, σκηνοθέτης κλπ όπως με όλη μας την τιμιότητα καταχωρηθήκαμε στα εφοριακά βιβλία και πληρώνουμε τους φόρους μας στο κράτος, ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ από το κράτος την εργασιακή του μέριμνα όπως όλοι οι εργαζόμενοι.

Μέχρι το κράτος να καταλάβει καλά την σημασία του Πολιτισμού και την πραγματική του υπόσταση στη συνεισφορά του στην Παγκόσμια Ιστορική Αλήθεια και μέχρι να καταλάβει καλά ότι πρόκειται για εργαζόμενους που πληρώνουν φόρους, ρίχνουμε όλοι οι εργάτες της Τεχνης ΜΑΥΡΟ στην εργασία μας, απαγορεύουμε τη χρήση της ως ψυχαγωγία και διασκέδαση που χρησιμοποιείται από το κράτος αυτή τη στιγμή για να ηρεμήσει και να συμμορφώσει τους υπόλοιπους εργαζόμενους της χώρας και ΑΠΑΙΤΟΥΜΕ την εργασιακή και οικονομική μας αποκατάσταση. Και ίσως με αυτόν τον τρόπο η σημερινή ελληνική πολιτεία και άφαντη υπουργός Πολιτισμού κ. Μενδώνη, καταλάβουν πώς θα είναι η ζωή με ιό, χωρίς σωματική θεραπεία και εμβόλιο και χωρίς ψυχική θεραπεία όπως είναι η δουλειά των καλλιτεχνών. Γιατί η Τέχνη είναι η σπουδαία θεραπεία της ψυχής.

Ναταλία Ρασούλη, Ερμηνεύτρια – Μουσικός

Η Τέχνη δεν κολλάει Δεν έχω στοιχεία, δεν είμαι ειδικός να αξιολογήσω τον πραγματικό κίνδυνο και αποφεύγω τις θεωρίες συνωμοσίας. Αλλά εδώ – την ώρα της πανδημίας- εγείρονται πολλά ερωτήματα.

1. Virgin territory Αν τα νερά που πλέουμε είναι αχαρτογράφητα, αυτό περιλαμβάνει όλους και όχι τμήματα του πληθυσμού. Εκτός αν οι καλλιτέχνες δεν εντάσσονται στο γενικό πληθυσμό.

2. No product no money Αν οι καλλιτέχνες, ναι αυτοί που για το ψώνιο τους δημιουργούν σε δύσκολες πολλές φορές συνθήκες, δεν παράγουν έργο και αυτό το έργο δεν εκτεθεί, δεν θα αμειφθούν και άρα δεν θα επιβιώσουν.

3. Next stop: abyss Είτε αυτό που συμβαίνει είναι εντελώς πραγματικό είτε εφιάλτης είτε crash test με αφορμή το πραγματικό, ο χώρος της Τέχνης οδηγείται στον αφανισμό, αφού στη νέα εποχή το ψωμί δεν φτάνει για όλους. Σε έναν κόσμο που ταυτίστηκε η κουλτούρα με τη διασκέδαση, ποιοι θα φαγωθούν πρώτοι;

4. The pie and the dog Ως αδύναμοι κρίκοι στην αλυσίδα, ακόμα και αν φορούν μερικοί το στέμμα της επιτυχίας, δεν καθορίζουμε εμείς τις εξελίξεις. Άρα ακόμα και ο σκύλος μας θα αλλάξει αφεντικό χωρίς να μπορούμε να του προσφέρουμε λίγη πίτα.

5. Chicken feed Οι λίγες ανακοινώσεις, που ελπίζουμε να αυξηθούν, δεν λύνουν το πρόβλημα. Ο ασθενής χάνει αίμα και οι αιμοδότες του μειώνονται αισθητά. Τα τηλεφωνήματα, τα μηνύματα αυξάνονται και πίσω από τις φωνές και τις γραμμές ακούγεται, με ή χωρίς αξιοπρέπεια, ο οίκτος.

6. Last but not least Η Τέχνη είναι υλική και παράγει έργο, άρα οφείλει να αντιμετωπιστεί όπως όποια άλλη εργασία που ανήκει στον κύκλο της Οικονομίας μιας χώρας. Μια εργασία που αμείβεται (ή θα έπρεπε), ασφαλίζεται (ή θα έπρεπε), πληρώνει φόρους. Δεν είμαστε οι παρίες της κοινωνίας ούτε η πολυτέλεια της ούτε καν οι μαϊντανοί των κοκτέιλ και των Ιδρυμάτων. Παράγουμε έργο, το οποίο σημειωτέων δεν κολλάει…

Βασίλης Μαζωμένος, Σκηνοθέτης

Είχα προ καιρού χαρακτηρίσει τη χώρα μας “γυφτοβασίλειο με άλλοθι το αρχαίο κάλλος”. Αργήσαμε! Η διαπίστωση της κατρακύλας της πολιτιστικής ζωής έπρεπε να είχε καταγγελθεί προ πολλού και τα δεδομένα της να είχαν ανατραπεί. Μην ξεχνάμε όμως πόσοι απ’ το σινάφι έχουν εθιστεί ψυχασθενικά στη ντρόγκα της πλουταλαζονείας τους έχοντας γραμμένους τους υπόλοιπους! Την εποχή αυτής της υπέρτατης γενικής δοκιμασίας βλέπω να ξεπέφτουμε στη ζητιανιά. Όχι όλοι! Αρκετοί έχουν καβατζωθεί στα σαράγια τους! Εστιάζω σε τρεις μελανιές: 1. Διαχείριση της κεντρικής εξουσίας από άψυχους και διεκπαιρεωτικούς τεχνοκράτες και πολιτικούς χωρίς πολιτιστική υποδομή και με ανύπαρκτη πνευματική υπόσταση. 2. Λαός δουλικός, όλο και πιο ενδοτικός στη φτήνια και φαν του μοντέλου “απολιτίκ”και 3. Το κεφάλαιο: Παρακμή των συλλογικοτήτων, επαγγελματοποίηση του συνδικαλισμού, έλλειψη ταξικής συνείδησης. Ας στοχαστούμε για μορφές αγώνα. “Πάλης ξεκίνημα”.

Θωμάς Κοροβίνης, Συγγραφέας – Ερευνητής – Τραγουδοποιός

Από αρχαιοτάτων χρόνων η Τέχνη είναι ζήτημα επιβίωσης. Τον τελευταίο καιρό αντιμετωπίζουμε μια πρωτοφανή εμπειρία και γίνονται όλα δυσκολότερα όταν αντιλαμβανόμαστε πως πρέπει να την αντιμετωπίζουμε μόνοι μας. Οι άνθρωποι του Πολιτισμού έχουν παραγκωνιστεί. Οι άνθρωποι που αγωνίζονται να συν-τηρήσουν αυτήν την έννοια και πολεμούν για να την εξελίξουν, τώρα που χρειάζονται την μεγαλύτερη υποστήριξη, γίνονται το περιθώριο της Πολιτείας. Τόσο καιρό παρακολουθούν τις εξελίξεις για να ενημερωθούν ότι είναι ανύπαρκτοι. Καμία αναφορά στην αγωνία τους, κανένα μέτρο προστασίας. Μα αυτό είναι υπονόμευση. «Ήρθαμε να σπουδάζουμε Θέατρο για να είμαστε όλη μέρα μπροστά από την τηλεόραση και να περιμένουμε ενημέρωση» συζητάμε με τους συμμαθητές μου. Η σχολή μας παραμένει κλειστή κι εμείς αναρωτιόμαστε συνεχώς αν πήραμε την σωστή απόφαση να ασχοληθούμε με αυτόν τον κλάδο που αντιμετωπίζεται σαν πάρεργο πολυτελείας. Και κάθε φορά καταλήγουμε πως ναι, σωστά επιλέξαμε· γιατί αυτός είναι ο τρόπος που μας ενδιαφέρει να επικοινωνούμε με τον κόσμο. Ο τρόπος να εκφραζόμαστε, να συν-υπάρχουμε. Την στιγμή, όμως, που δεν γίνεται καμία αναφορά στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, δεν υπάρχουμε καν.

Ώσπου φτάνει η τριτολογία του Πρωθυπουργού για να αναγγελθεί πρόχειρα, σε μια άρον-άρον γραμμένη αράδα- πως ο Πολιτισμός αυτήν τη στιγμή πλήττεται και κάτι πρέπει να γίνει γι’ αυτό. Στο μεταξύ ολοκληρωμένα σχέδια και πλάνα που έχουν σταλεί στο ΥΠ.ΠΟ από προνοητικούς καλλιτέχνες και φορείς για την επανένταξη του Πολιτισμού στην νέα πραγματικότητα έμειναν αναπάντητα. Η επαναλειτουργία θεατρικών και μουσικών σκηνών είναι μία αναγκαιότητα. Τα έξοδα τρέχουν και η προσέλευση του κόσμου θα είναι σίγουρα μειωμένη. Το ζητούμενο όμως δεν είναι απλώς αυτό, αλλά η δημιουργία ενός ισχυρού πλαισίου προστασίας των «εργατών» του Πολιτισμού. Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η στάση που κρατούν απέναντί μας διαχέεται και στον κόσμο, ο οποίος κι αυτός με την σειρά του, μέσα στο κλίμα τρόμου και αγωνίας που έχει εισέλθει, αδιαφορεί για εμάς και μας θεωρεί λίγο-πολύ άεργους διασκεδαστές. Ότι ο Πολιτισμός, όμως δεν φτιάχνεται μόνο από όνειρα, αλλά πρωτίστως από σκληρή δουλειά το έχουμε συνειδητοποιήσει ήδη από τις σπουδές μας. Να αναφέρω πως η πλειοψηφία των συμμαθητών μου εργάζεται πάνω σε τομείς που δεν την καλύπτουν για να καταφέρει να αποπερατώσει τις σπουδές της. Άλλοι δουλεύουν σε εποχιακές θέσεις για να καλύψουν τα δίδακτρα, αλλά όπως φαίνεται και η σεζόν φέτος θα χαθεί.

Τι θα γίνει με εμάς; Ούτε μία αναφορά στους μαθητές σχολών Τέχνης. Σαφώς η δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι κρισιμότερης σημασίας, αλλά την στιγμή που η κα Κεραμέως διακόπτει την ενημέρωση περί εκπαιδευτικών ιδρυμάτων για να ευχαριστήσει την Εκκλησία που έδειξε εξαιρετική υπευθυνότητα προς τα νέα μέτρα, δεν μας επιτρέπει να την πάρουμε στα σοβαρά. Δραματικές σχολές, ωδεία, σχολές χορού μένουν στο απόλυτο σκοτάδι. Οι πρωτοετείς φέτος ξεκινήσαμε καθυστερημένα και σταματήσαμε τις σπουδές μας απότομα· τι θα γίνει αν αποφασισθεί να γίνουν πρόχειρες εξετάσεις ολοκλήρωσης του έτους; Με τι εφόδια θα εισαχθούμε στο επόμενο; Αν τα μαθήματα συνεχιστούν θα έχουν την μορφή που πρέπει;

Επιλέξαμε δια ζώσης εκπαίδευση που δεν αντικαθιστάται με διαδικτυακά μαθήματα ούτε με συμπυκνωμένη ύλη. Αν το έτος επαναληφθεί, τι θα γίνει με τα δίδακτρα που έχουμε ήδη καταθέσει; Κι όταν με το καλό τελειώσουμε τις σπουδές μας γιατί να είναι αναγκαίο, μεταξύ άλλων προβλημάτων, να αντιμετωπίσουμε και αυτήν την υποτίμηση προς το πρόσωπό μας; Ο πολιτισμός είναι ζήτημα κοινωνικής ισορροπίας και είναι απαραίτητο να επανέλθει άμεσα στο νέο «γίγνεσθαι». Αν αδυνατούν να βρουν τον τρόπο να ξαναλειτουργήσουν θέατρα –κλειστά και ανοιχτά-, συναυλιακοί χώροι, κινηματογράφοι, σχολές μέσα στις νέες συνθήκες, ας το αφήσουν πάνω μας· αν μη τι άλλο εμείς έχουμε σπουδάσει την δημιουργικότητα και την εφευρετικότητα που απαιτείται για να διαμορφώσουμε εκ νέου την δουλειά μας, αλλά και την ευθύνη για τον «άλλον» ώστε να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας, τους συναδέλφους και το κοινό μας. Εμείς μπορούμε να το κάνουμε.

Εμμανουήλ Στεφανουδάκης, Θεατρολόγος – Δάσκαλος θεατρικής αγωγής – Σπουδαστής δραματικής σχολής Ι. Καμπανέλλη

“Solo Exhibition_ Πάντα μόνος σου ήσουν” Το εργαστήρι σου; – μόνος σου. Αν είσαι τυχερός και υπάρχει το ισόγειο της θείας Ευθαλίας, γλιτώνεις τα 150 ευρώ που θα έδινες για το υγρό υπόγειο που θα νοίκιαζες.

Τα υλικά σου; – μόνος σου. Εντάξει, έχεις και τα δώρα που εδώ και χρόνια είναι καμβάδες, μπλοκ, χρώματα, εργαλεία. Και εκείνο το ακριβό πινέλο που σου φάνηκε καλύτερο και από μονόπετρο στα γενέθλια σου- αυτό που δεν αφήνεις στο κουτάκι του νεσκαφέ να μουλιάζει μαζί με τα υπόλοιπα αλλά το πλένεις επιμελώς μετά από κάθε χρήση.

Οι εκθέσεις σου; – μόνος σου. Κουβαλάς έργα στην πλάτη, ξεπακετάρεις, στήνεις, διαφωνείς με τον επιμελητή, ξαναστήνεις, ετικέτες, προσκλήσεις, κατάλογοι… και εννοείται να φέρεις όλο σου το σόι στα εγκαίνια μπας και πουλήσεις κάτι γιατί ο γκαλερίστας φωνάζει. Τα πληρώνεις όλα εσύ για να πάρεις το 50% της πώλησης του έργου που έφτιαξες! Και αφού είσαι τόσο σημαντικός για την πνευματική εξέλιξη της χώρας σου, μιας και η πολιτεία αναγνωρίζει τη συμβολή του αισθητικού σου πονήματος στον ψυχισμό των μελών της, μείνε και εντός συνόρων να ευλογάς τα γένια σου με τους υπόλοιπους του είδους σου όταν ανταμώνετε στη σαββατιάτικη «γκαλερότσαρκα».

Κανένας δεν θα πληρώσει το περίπτερο για να συμμετέχεις σε κάποια έκθεση στο εξωτερικό, ούτε φυσικά να μεταφέρεις τα έργα σου. Κανένας δεν θα σε ενισχύσει για να αγοράσεις τα υλικά που χρειάζεσαι, κανένας δεν θα σου επιδοτήσει τον χώρο εργασίας σου. Και τώρα στην coronocontemporary εποχή που δεν έχεις αγοραστή, δε φαντάζομαι να περιμένεις να απορροφήσει το κράτος τμήμα της παραγωγής σου. Που να τα βάλει άλλωστε; Ακόμα και στο Υπουργείο αφίσες έχουνε! Και αφού μόνος σου εξασφαλίσεις πόρους, αυτοοργανωθείς, αναλάβεις διοικητικές αρμοδιότητες και βρεις τελικά είσοδο στα διεθνή δίκτυα για να δείξεις τη δουλειά σου, πάλι το βράδυ Solo- στο ατελιέ, ζουλάς δυνατά το χιλιοδιπλωμένο σωληνάριο χρώματος μπας και εξασφαλίσεις μερικές ακόμα πινελιές για τον καμβά σου. Ευχαριστώ από καρδίας τον επίσημο φορέα του κράτους μου που με βοηθά να αναπτύσσω πολύπλευρες ικανότητες για να πατάω στα πόδια μου και να εξελίσσομαι.

Κέλλυ Αθανασιάδου, Γλύπτρια 

Την ώρα που, σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες ο κινηματογράφος είναι στον κατώτατο συντελεστή φορολογίας (5% η 6%), στην Ελλάδα ο αντίστοιχος Φ.Π.Α. είναι στο 24% ενώ παράλληλα το θέατρο είναι στο 6%. Κανείς δεν έχει καταλάβει γιατί, είναι μια εντελώς ανόητη πρακτική που, καθώς φαίνεται, αποτελεί ελληνική «παράδοση» μιας και καμία κυβέρνηση δεν σκέφτηκε ποτέ να την αναιρέσει. Πριν μιλήσουμε λοιπόν για την επόμενη κινηματογραφική μέρα, ας τονίσουμε πως δεν υπήρξε ποτέ πιο καίρια συγκυρία για την ανατροπή αυτής της συνθήκης:

Κατεβάστε επιτέλους το Φ.Π.Α. της κινηματογραφικής αγοράς στο 6% που ισχύει και στο θέατρο. Από κει και πέρα, οι μεγάλες ταινίες έχουν σταματήσει γυρίσματα. Όσες έχουν ήδη γυριστεί περιμένουν τη σειρά τους. Κάποια στούντιο θα λειτουργήσουν μέσω πλατφόρμας τύπου Netflix, όπως για παράδειγμα η Universal που ήδη έχει «βγάλει» σ’αυτή την αγορά, έναν αριθμό ταινιών της και, δυστυχώς, αυτό δείχνει να την συμφέρει. Σου λέει, από τις πλατφόρμες έχω επιστροφή 80%, από τις κινηματογραφικές αίθουσες 50%. Αυτός είναι ο φόβος όλων μας, εδώ κρύβεται ο θάνατος της αίθουσας. Γι αυτό άλλωστε και δυο τεράστιες αλυσίδες αιθουσών των ΗΠΑ (η πρώτη μάλιστα διαχειρίζεται και όλες τις βρετανικές αίθουσες της «φίρμας» Odeon) αποφάσισαν να θέσουν «εμπάργκο» στις ταινίες της Universal όταν ξεκινήσουν με το καλό.

Τι απομένει λοιπόν; Ίσως οι μικρότερες ταινίες. Και όπως στην Αμερική πήραν μπρος τα drive-in, στην Ελλάδα έχουμε μια παγκόσμια πρωτιά, κάτι που δεν έχει άλλος κανείς: Τα θερινά σινεμά. Οι επανεκδόσεις ενδέχεται να κάνουν μεγαλύτερο γκελ από ποτέ. Ήδη μια εταιρία διανομής (Bibliotheque) ανακοίνωσε πως έχει έτοιμο πρόγραμμα για το καλοκαίρι, και επειδή γνωρίζω τους τίτλους, πρόκειται για μια καθ’ όλα εντυπωσιακή συγκομιδή. Σε ό,τι αφορά εμένα προσωπικά, οι προβολές του Midnight Express θα συνεχιστούν σε δυο θερινά, στη Ριβιέρα και στο Βοξ. Η μόνη λύση που μπόρεσα να σκεφτώ, για την διαχείριση των θεατών, ήταν η ταυτόχρονη μεταμεσονύχτια προβολή της ίδιας ταινίας και στις δυο αίθουσες, κάτι που θα εφαρμόσω. Είναι ένα πείραμα, αλλά πλέον τα πάντα αποτελούν ένα πείραμα. Το ζήτημα είναι να μη γίνει ο φόβος συνήθεια μας. Το σινεμά είναι μια κοινωνική εκδήλωση λατρείας.

Άκης Καπράνος, Κριτικός κινηματογράφου – Ραδιοφωνικός παραγωγός

Στην τέχνη λιβάδια ίπτανται, αρχάγγελοι περπατάνε στη Σταδίου, εθνικοί ύμνοι ξαποσταίνουν σε σκαλοπάτια, λυγμοί βγάζουν φτερά. Στη ζωή ψυγεία αδειάζουν, λογαριασμοί λήγουν, τράπεζες απειλούν.

Αυτός που τραγουδάει σαν αηδόνι, η συγκλονιστική Οφηλία, εκείνη η απίστευτη χορεύτρια, ο χαρισματικός σκηνοθέτης, αυτή που διασκεύασε και γαμώ τον Σαίξπηρ, αυτός που έγραψε εκείνον τον δυναμίτη, ανήκουν σ’ έναν πραγματικό κόσμο με πραγματικές ανάγκες και πραγματικό ρεύμα, νερό, τηλέφωνο.

Ας καταλάβουν οι υπερεργολάβοι της εξουσίας, έστω την ύστατη στιγμή, ότι θεάματα χωρίς άρτο δεν υπάρχουν. Αν δεν δώσουν άρτο δεν θα λάβουν ποτέ πια θεάματα.

Είναι απλό, σκληρό και non fiction.

Γλυκερία Μπασδέκη, Ποιήτρια – Θεατρική συγγραφέας

Μία κυβέρνηση που απαξιώνει τον πολιτισμό της και αφήνει στο περιθώριο τους ανθρώπους της τέχνης αβοήθητους, δεν μπορεί να έχει εκτίμηση, ούτε και μέλλον. Παρά τα έντονα διαβήματα, υπομνήματα, επιστολές διαμαρτυρίας κλπ. οι ηθοποιοί, εικαστικοί, μουσικοί, στιχουργοί, συγγραφείς και άλλοι συγγενείς κλάδοι, αντιμετωπίζονται σαν τρίτης διαλογής εργαζόμενοι και οντότητες. Δεν έχουν καταλάβει οι ιθύνοντες ότι αυτή η στάση τους καθορίζει τους ίδιους, αλλά και την ίδια τη χώρα μέσα και έξω. Αυτή είναι μία πραγματικότητα που δεν βλέπει κανείς υπεύθυνος κι ούτε κανείς ευαισθητοποιείται, γιατί ακριβώς ζούμε στη χώρα που γέννησε τον πολιτισμό και κάθε μέρα τον σκοτώνει.

Γιώργος Δάγλας, Ποιητής – Εκδότης

Αν το θέμα μας είναι αν μου κάνει εντύπωση που αυτές τις μέρες μοιάζει ο πολιτισμός να απαξιώνεται, η απάντηση είναι όχι. Ποτέ δεν ήταν προτεραιότητα, παρόλο που ζούμε σε μια χώρα που «πουλάει» πολιτισμό στην βιτρίνα. Από τις πρώτες εβδομάδες της υγειονομικής κρίσης, είδαμε τις ευρωπαϊκές χώρες να βάζουν στην πρώτη γραμμή την προστασία των καλλιτεχνών και κάπως να εκτιμούν το γεγονός ότι η καραντίνα χωρίς ταινίες, βιβλία και μουσική θα ήταν ανυπόφορη. Στην Ελλάδα μοιάζει ο σύγχρονος πολιτισμός να είναι η πολυτέλεια κάποιων περίεργων, που ούτως ή άλλως καταφέρνουν και παράγουν το προϊόν τους, οπότε γιατί να τους δώσουμε παραπάνω σημασία. Ίσως κάποια στιγμή τους στείλουμε μια συγχαρητήρια επιστολή, αν διαβάσουμε ότι έκαναν κάτι καλό.

Στον δικό μου χώρο, τον κινηματογράφο, πριν από σχεδόν τρία χρόνια ξεκίνησε (επιτέλους) ένα φανταστικό μέτρο, το cash rebate, που βοήθησε την ελληνική παραγωγή και προσέλκυσε αρκετές ξένες που έδωσαν δουλειά στους καλούς τεχνικούς που έχουμε. Δυστυχώς αυτό δεν πήγε χέρι-χέρι με μια συνολική πολιτική για την ανάπτυξη και την ανάδειξη της κινηματογραφίας, το ΕΚΚ υπολειτουργεί όπως και πριν την πανδημία, τα γυρίσματα έχουν σταματήσει και δεν υπάρχει κάποια ενημέρωση για το πότε θα ξαναρχίσουν και οι ξένες παραγωγές δεν θα έρθουν.

Κάτι που δεν πρέπει να ξεχνάμε όταν ακούμε τους αριθμούς που φαίνονται μεγάλοι σε κάποιον που δεν είναι του χώρου, είναι ότι αυτά τα χρήματα δεν πάνε στον σκηνοθέτη και τον παραγωγό, κάθε ταινία που γυρίζεται, δίνει μισθό σε 100-200 άτομα για δυο με τέσσερις μήνες και μερικές χιλιάδες άνθρωποι ζούνε από αυτήν την δουλειά.

Αργύρης Παπαδημητρόπουλος, Σκηνοθέτης

Καταρχάς να διευκρινίσω ότι δεν αμφισβητώ την αναγκαιότητα των μέτρων κατά του κορονοϊού και ας συνεπάγεται αυτό να μην γίνουν συναυλίες και παραστάσεις για όσο χρόνο κριθεί αναγκαίο. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω όσους συναδέλφους ασχολήθηκαν και ήρθαν σ’ επαφή με τους κρατικούς φορείς, ενημερώνοντας τους για τα θέματα της δουλειάς μας και διεκδικώντας τα όποια χρήματα θα αντιστάθμιζαν την υποχρεωτική αποχή από το επάγγελμα μας. Με πολλή χαρά μάθαμε, λοιπόν, ότι οι έχοντες μπλοκ παροχής υπηρεσιών δικαιούνται το κρατικό επίδομα. Όσοι καλλιτέχνες δεν έχουν μπλοκ, δεν το δικαιούνται. Ποιοι είναι, όμως, αυτοί;

Είναι αυτοί που αναγκάστηκαν να καταργήσουν το μπλοκάκι όταν επιβλήθηκε το «τέλος επιτηδεύματος» πριν μερικά χρόνια μέσα στην κρίση (650 ευρώ πληρώνεις ετησίως στην Εφορία για το μπλοκ, έχεις – δεν έχεις έσοδα). Αυτοί, λοιπόν, που επειδή δεν είχαν χρήματα να πληρώνουν κάθε χρόνο το «τέλος» και έχασαν τη δυνατότητα να έχουν μπλοκ, είναι αυτοί οι ίδιοι που τώρα δεν μπορούν να πάρουν το επίδομα. Και είναι αυτοί που το χρειάζονται περισσότερο! Είναι αυτοί, που ήδη μέσα στην κρίση, είχαν τα λιγότερα έσοδα και γι’ αυτό κατήργησαν το μπλοκ. Φαύλος κύκλος.

Άρα αυτοί θα πεινάσουν! Είναι δίκαιο; Ανθρώπινα μιλώντας, όχι, αλλά σύμφωνα με την computerized οργάνωση των υπηρεσιών, ναι. Ωραίο το σύστημα, αλλά δημιουργεί τρύπες. Και μια και μιλάμε για «σύστημα»…Πέρα από την όποια κρατική υποστήριξη ή την όποια αλληλεγγύη επιδείξουμε τελικά μεταξύ μας (ελπίζω), μήπως ο ρόλος του διαδικτύου στη δουλειά μας πρέπει να μας προβληματίσει; Όλα δίνονται δωρεάν και ως κοινό είμαστε ευγνώμονες, αλλά ως επαγγελματίες; Γιατί εάν δεν υπάρχει η φυσική παρουσία του κοινού, τι μέλλει γεννέσθαι; Ν’ αρχίσουμε να πουλάμε αυτά τα «συγκινητικά» βιντεάκια με φόντο τους τοίχους των δωματίων μας;

Σαβίνα Γιαννάτου, Ερμηνεύτρια – Συνθέτρια

Η κριση που ζουμε ειναι πρωτογνωρη και παγκοσμια. Οτι θεωρουσαμε δεδομενο και αυτονοητο καταρρίπτεται. Η Τεχνη μας που ειναι και το επαγγελμα μας βάλλεται. Ειναι λογικο το Θεατρο ως προϊόν πολιτιστικο να μην μπορει ουτε να παραχθει ουτε να διανεμηθει..τουλαχιστον με τα ως τωρα επιστημονικα δεδομενα. Φαντάζει επικίνδυνο και ισως οικονομικα ασύμφορο.. Εχουμε ακουσει απ’ ολες τις κυβερνησεις σε ολους τους τονους πως ο πολιτισμος ειναι ή θαπρεπε να’ ναι η βαρια βιομηχανια της χωρας… Αν ειχε κααστραφει η αγροτικη παραγωγη ή η σοδεια μιας χρονιας και η χωρα κινδυνευε με λιμο,πως θα αντιμετωπιζε το κράτος τους παραγωγους; Δεν θα τους αποζημιωνε; Απο την αλλη πλευρα ηρθε η ωρα κι εμεις οι καλλιτεχνες να ενηλικιωθουμε. Να προστατεψουμε το επαγγελμα μας. Πιστεύω πως πρεπει να στηριξουμε συλλογικοτητες, να αναβαθμισουμε ή και να φτιαξουμε σωματεια και συλλογικα να διεκδικησουμε λυσεις ..κι ΟΧΙ ΧΑΡΤΖΙΛΙΚΙ απο το Κρατος πατερα.. Σιγουρα να επαναφερουμε την Αδεια εξασκησεως επαγγελματος και τις Συλλογικες συμβασεις εργασιας. Κι ας γινει σαφες πως το Πολιτιστικο προιν της χωρας ειναι τοσο αναγκαιο οσο και το Αγροτικο. Διαφορετικα θα πεσει λιμος.-Πνευματικος αυτή τη φορά.

Παρθενόπη Μπουζούρη, Ηθοποιός

 Το πιο απογοητευτικό στο να είσαι ηθοποιός στην Ελλάδα, είναι το ότι ποτέ δεν είσαι σαν τους άλλους. Από τη στιγμή που θα αποφοιτήσεις και θα πάρεις ένα πτυχίο που δεν είναι σαν των άλλων, και θα μπεις σε μια κατηγορία ασφαλισμένων που δεν είναι όπως οι άλλοι, μέχρι τη στιγμή που θα μείνεις άνεργος—και που πάλι δεν θα είσαι σαν τους άλλους άνεργους—ο κόσμος γύρω σου σε αντιμετωπίζει σαν αυτό που κάνεις να μην είναι μια κανονική δουλειά. Μέσα σε αυτή την πανδημία όμως ελπίζω ότι θα συνειδητοποιήσουμε κι εμείς αλλά και οι πολιτικοί μας ότι είμαστε ακριβώς σαν τους άλλους—κι είμαστε όλοι μαζί και ενωμένοι. Κινδυνεύουμε όπως οι άλλοι, φοβόμαστε όπως οι άλλοι και δικαιούμαστε την ίδια προστασία όπως την αξίζουν όλοι όσοι είδαν τη δουλειά τους να αφανίζεται.

Φωτεινή Μπαξεβάνη, Ηθοποιός – Μουσικός

Θεωρώ αυτονόητο ότι το κράτος πρέπει να στηρίξει για τους επόμενους μήνες όλους τους καλλιτέχνες που ζουν από το επάγγελμα τους και πληρώνουν φόρους, όπως και τις αστικές μη κερδοσκοπικές εταιρείες που έχουν δραστηριότητα. Δυστυχώς ή ευτυχώς η πανδημία έφερε στην πρώτη γραμμή όλα τα εργασιακά θέματα που αφορούν τους καλλιτέχνες. Θα μιλήσω για το θέατρο.

Αδιαφανείς προσλήψεις, προφορικές συμφωνίες, απλήρωτες πρόβες, μισθοί της πείνας, να παίζεις για το credit, προσκλήσεις και εκπτωτικά κουπόνια και, τέλος, να βρίσκεσαι καλλιτεχνικά και στο έλεος κάθε παραγωγού που περιμένει τα εισιτήρια του…Η τέχνη κινείται μόνο με όρους προπώλησης και sold out. Μόνο ένας συγκεκριμένος αριθμός ατόμων ζει πραγματικά από το επάγγελμα. Οι υπόλοιποι βρίσκονται σε διαθεσιμότητα. 

Δυστυχώς όλα συντελούν ώστε το δυναμικό των ανθρώπων στο θέατρο να έχει καταντήσει αναλώσιμο υλικό. Η υπερπροσφορά προφανώς παρεξηγήθηκε. Κι αφού μάθαμε να ζούμε με το τίποτα και να μην διεκδικούμε, άρα δεν υπάρχουμε! Μήπως θα έπρεπε να μας εκπροσωπεί ένα δυνατό σωματείο; 

Μήπως δεν πρέπει να γυρίσουμε ποτέ σ’ αυτή την κανονικότητα που μας μειώνει και θίγει την αξιοπρέπεια μας σε όλα τα επίπεδα; Μήπως αυτές οι εκπτώσεις μας έχουν στοιχίσει ακριβά; Νομίζω πως μαζί με το περίφημο επίδομα, πρέπει να επαναπροσδιοριστεί και ο ρόλος της Πολιτείας σ’ αυτό που ονομάζουμε Πολιτισμό και απέναντι στους ανθρώπους που παράγουν αυτό το πολιτιστικό αγαθό.

Άντζελα Μπρούσκου, Σκηνοθέτις – Ηθοποιός

Την αβεβαιότητα της περιόδου της καραντίνας διαδέχεται μια επίπονη περίοδος προσαρμογής στην επόμενη μέρα. Η περίφημη επιστροφή στην κανονικότητα, η οποία ισχύει για όλους τους κλάδους της οικονομίας και μάλιστα σχεδιασμένη με συγκεκριμένα υγειονομικά πρωτόκολλα και βήμα-βήμα, δυστυχώς για όλους εμάς δεν υφίσταται. Η κανονικότητα για εμάς θα αργήσει πολύ. Οι καλλιτέχνες είμαστε υποχρεωμένοι να συνεχίσουμε να βρισκόμαστε σε καθεστώς καραντίνας, με αβέβαιο χρονοδιάγραμμα λήξης της και αυτό είναι εξόχως απογοητευτικό. Δεν είμαστε αόρατοι, δεν είμαστε χομπίστες, αν και σε πάρα πολλές περιπτώσεις εμείς οι ίδιοι με τη συμπεριφορά μας επιδιώξαμε να είμαστε αναλώσιμοι. Για όσο διάστημα χρειαστεί, πρέπει να μας δοθεί η δυνατότητα να επιβιώσουμε δίχως να εξασκούμε δημόσια την τέχνη μας, και οπωσδήποτε χρειάζεται η επόμενη μέρα να μη μας βρει αντιμέτωπους με ένα έρημο πολιτιστικό τοπίο, το οποίο θα είναι και ένα ισχυρό χτύπημα πρωτίστως στην κοινωνία. Η επιδότηση της ανεργίας μας να θεωρείται ένα έκτακτο γεγονός, η επιδότηση όμως της εργασίας μας να είναι θεσμοθετημένη υποχρέωση. Γιατί επανάκαμψη και ανάπτυξη χωρίς την καθοριστική συμβολή του πολιτισμού δεν νοείται.

Λάζαρος Τσαβδαρίδης, Συνθέτης

Για την χρησιμότητα της τέχνης και τον αντίκτυπό της στην κοινωνία έχουν όλα ειπωθεί τόσες φορές…Ο καθένας από εμάς τα γνωρίζει. Επιθυμώ από την πολιτεία να με λάβει υπόψιν της ως έναν επαγγελματία που έχει εργαστεί όλα αυτά τα χρόνια σε πολύ δύσκολες συνθήκες, ενώ τώρα δεν έχει την δυνατότητα να εργαστεί, αφού η συγκυρία τον αναγκάζει να μείνει στο σπίτι χωρίς καμία προοπτική για εργασία, προσφορά και αμοιβή. Επιθυμώ, επίσης, να λάβει υπόψιν της κάθε άνθρωπο, κάθε κλάδου που έχει πληγεί από την απότομη παύση κάθε εργασίας του και βρίσκεται στην ίδια, δύσκολη θέση.

Όπως και κάθε άλλος, όλοι εμείς που εργαζόμαστε στο Θέατρο έχουμε παραμείνει στα σπίτια μας, έχουμε επιδείξει υπεύθυνη στάση απέναντι στην πολιτεία και στον συμπολίτη μας. Καλούμε την πολιτεία να πράξει το ίδιο, αφού ακόμη δεν έχουμε λάβει το ατομικό βοήθημα ούτε το βοήθημα για τις εταιρίες μας, οι οποίες στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι Αστικές Μη Κερδοσκοπικές που δεν εξαιρούνται από καμία φορολογική υποχρέωση. Δεν θα έπρεπε να φτάνουμε στο σημείο να επισημαίνουμε τα αυτονόητα. Δεν είμαστε επαίτες.

Η κυβέρνηση οφείλει να δείξει γρήγορα αντανακλαστικά, να παρουσιάσει σοβαρό και βιώσιμο σχέδιο για όσους εργαζόμενους θα υποφέρουν τους επόμενους μήνες, αφού θα υποχρεωθούν σε «αναγκαστική απραξία». Οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό διεκδικούμε για εμάς και για όλους τους πληγέντες. Δεν θα σταματήσουμε να διεκδικούμε ακόμα και υπό δύσκολες συνθήκες, άλλωστε έχουμε αναπτύξει σοβαρές αντοχές τόσα χρόνια. Αυτή είναι η ομορφιά της δουλειάς μας και η «κατάρα» της μαζί. Θα μιλάμε μέχρι να γίνουν πράξη τα αυτονόητα, μέχρι να σταματήσει να υποφέρει ο αδύναμος. Δεν κουραζόμαστε να μιλάμε. Μιλάμε ανοιχτά. Είμαστε πολλοί. Είμαστε μαζί.

Ελένη Στεργίου, Ηθοποιός

Ο πολιτισμός είναι λέξη ταυτόσημη με την Ελλάδα, για όλη την υφήλιο εκτός της Ελλάδας. Οι κυβερνήσεις διαχρονικά αντιμετωπίζουν τον πολιτισμό και τους ανθρώπους που τον δημιουργούν, με έλλειψη σεβασμού και φροντίδας. Τον αντιμετωπίζουν σαν φτωχό συγγενή ή σαν «λαμπερό» μαγνήτη ψήφων, αντί να επενδύσουν σε αυτόν που είναι μαζί με τον ήλιο και τη θάλασσα ο βασικός πόλος έλξης για τη βαριά βιομηχανία της χώρας μας, τον τουρισμό.

Καμία ωστόσο κυβέρνηση δεν επέδειξε τη στάση αναλγησίας και περιφρόνησης των ανθρώπων του πολιτισμού που επιδεικνύει η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Κανένας υπουργός πολιτισμού δεν υπήρξε τόσο απολίτιστος έναντι των δημιουργών όσο η κ. Μενδώνη. Κανείς πρωθυπουργός δεν επιχείρησε τόσο κυνικά να τους χρησιμοποιήσει ως επικοινωνιακό φόντο του.

Και τώρα που η πανδημία κυριολεκτικά καταστρέφει χιλιάδες εργαζόμενους μπροστά και πίσω απ’ τα φώτα, ο κ. Μητσοτάκης τους αφήνει απροστάτευτους. Αυτούς ακριβώς που γλύκαναν τον εγκλεισμό μας, διαθέτοντας τη δουλειά τους δωρεάν στο διαδίκτυο. Ελπίζω το κύμα διαμαρτυρίας των ανθρώπων του πολιτισμού που ήδη φουσκώνει, να αναγκάσει τον πρωθυπουργό να λάβει μέτρα ουσιαστικής στήριξής τους.

Ευγενία Λουπάκη, Ραδιοφωνική παραγωγός – Δημοσιογράφος

Ένα απόσπασμα από την έρευνα του ΙΟΒΕ που έγινε για λογαριασμό της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου  με θέμα “Παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών στην Ελλάδα: Επιδράσεις στην οικονομία“ αναφέρει: “ο κινηματογράφος αναγνωρίζεται ως μια από τις πιο δυναμικές μορφές έκφρασης του σύγχρονου πολιτισμού, με σημαντικό ρόλο στην πνευματική ανάπτυξη και την ψυχαγωγία. Ταυτόχρονα, όμως, αποτελεί σημαντική οικονομική δραστηριότητα στηρίζοντας πολλές θέσεις εργασίας. Επιπλέον, λειτουργεί ως όχημα προβολής της εικόνας μιας χώρας ή περιοχής, προωθώντας τα πλεονεκτήματά της διεθνώς.” Link: https://hellenicfilmacademy.gr/projects/research/

Το παραπάνω δε θα μπορούσε να ισχύσει περισσότερο από την παρούσα κατ’ οίκον περιορισμό κατάσταση, όπου ο κινηματογράφος απέδειξε ότι μπορεί να κρατήσει την ψυχολογία μας θετική και το μυαλό μας επαρκώς απασχολημένο, ο καθαρός αέρας στη μολυσμένη από υπερπληροφόρηση ατμόσφαιρα. 

Ακατανόητος  ο λόγος που η πολιτεία μας αφήνει έξω από μέτρα προστασίας του κλάδου μας και απαγορευτικό εργασίας. Οι άνθρωποι του κινηματογράφου δεν είμαστε χομπίστες! Είμαστε εργαζόμενοι σαν όλους τους πολίτες, με υποχρεώσεις και δικαιώματα.

Γιώργος Φρέντζος, Κινηματογραφιστής – Διευθυντής φωτογραφίας

Διανύουμε μια κομβική και μεταβατική περίοδο. Το μεγαλύτερο κομμάτι του κοινωνικού ιστού βλέπει να ορθώνεται μπροστά του η απειλή της φτωχοποίησης και της αναξιοπρέπειας. Οι εργαζόμενοι στον Πολιτισμό απαιτούμε -μέσω των διεκδικήσεων του κλάδου μας- αξιοπρεπείς όρους εργασίας και αμοιβής για όλους και όλες. Τους καλλιτέχνες του θεάτρου απασχολούν πολυσύνθετα ζητήματα γύρω από την στάση του επίσημου κράτους απέναντι στον πολιτισμό, γύρω από την θέση της (ζωντανής) τέχνης σε έναν σύγχρονο και ολοένα ψηφιοποιούμενο κόσμο και γύρω από τις νέες δυνατότητες συσχετισμού ενός φοβισμένου και αποπροσανατολισμένου κοινού με την τέχνη.

Ο ακαδημαϊκός Βάλτερ Πούχνερ σημειώνει πως «…Οι διάφορες ουτοπίες για ιδανικές κοινωνίες δεν αγαπούν το θέατρο, γιατί αυτό προβληματίζει κάθε καθεστώς -ακόμα και ένα ιδανικό-, γιατί το θέατρο προσπερνά κάθε ισχύουσα κατάσταση […] Πρόκειται για εποχές με οργανωμένη και συστηματοποιημένη “πραγματικότητα”, όπου η ουδέτερη ζώνη της σκηνής χάνει την φιλοσοφική της διάσταση και την ανησυχία για το όντως πραγματικό…» Το ερώτημα αν ο Κόσμος “χρειάζεται την τέχνη” έχει πολλές προεκτάσεις: Για τους καλλιτέχνες δεν υφίσταται καν. Μπορείς να εκφράσεις την ανάγκη μόνο για κάτι που ΔΕΝ έχεις, που ΔΕΝ είσαι. Δεν μπορείς να “χρειάζεσαι” την φυσική σου κατάσταση. Υπάρχεις ως η κατάσταση αυτή.

Όσον αφορά την κοινωνία, τα πράγματα περιπλέκονται: Σε καταστάσεις ακραίων κοινωνικών κλυδωνισμών, ανισορροπίας και φτωχοποίησης η τέχνη μπαίνει σε δεύτερο πλάνο. Δε μπορεί κανείς να απολαύσει ή να ωφεληθεί από την τέχνη αν πρώτα δεν έχει καλύψει τις βασικές ανάγκες τροφής, ένδυσης και στέγασης. Κάθε πολιτικό σύστημα, ιδεολογία, κάθε κυβέρνηση που δεν επιθυμεί να αποδιαρθρώσει την κοινωνία, δεν χρειάζεται να φτάνει να πιέζεται από το σώμα των καλλιτεχνών για τα αυτονόητα. Η κοινωνία στην παρούσα συγκυρία έχει ανάγκη από μια ανθρωποκεντρική οικονομική και κοινωνική πολιτική, που θα εξασφαλίσει αξιοπρεπείς όρους διαβίωσης σε όλους μας. Αυτή θα επιτρέψει στους καλλιτέχνες να συνεχίσουν να υπάρχουν. Αυτή θα επανασυστήσει τον ορίζοντα συνάντησης των πολιτών με την τέχνη και τους εκπροσώπους της.

Κωνσταντίνος Μάρκελλος, Σκηνοθέτης – Ηθοποιός

Να ξέρετε…Ένας καλλιτέχνης είναι δημιουργός. Έχει έμπνευση, έχε και φυσικές ανάγκες – πεινάει, διψάει, πάει τουαλέτα. Ένας καλλιτέχνης είναι άνθρωπος. Ένας καλλιτέχνης πουλάει τρέλα, γνωρίζει την “μάσκα” πολύ πριν επιβληθεί. Από την αρχαιότητα ο καλλιτέχνης αναπνέει με μάσκα -δεν το ‘κανε ποτέ θέμα. Ένας καλλιτέχνης γελάει, λυπάται. Ένας καλλιτέχνης δουλεύει -όχι για την ψυχή της μάνας του. Ένας καλλιτέχνης έχει ψυχή -η ψυχή του έχει σάλιο. Ένας καλλιτέχνης κολλάει ένσημα -έχει αξιοπρέπεια. Ένας καλλιτέχνης δεν ζητιανεύει -δίνει. Ένας καλλιτέχνης δεν μισεί -αγαπά. Υ.Γ. Όταν σβήνουν τα φώτα, ένας καλλιτέχνης έχει κι αυτός σπίτι -δεν κοιμάται όρθιος.

Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Ποιητής