«Εκεί μας έλεγαν γκρέκο μασκαράδες, εδώ Αλβανούς»

Όταν ο Πύρρος Δήμας ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Αθήνα, άγνωστος μεταξύ αγνώστων το 1988, με φόβο ψυχής, δεν ήταν φυσικά Ολυμπιονίκης ούτε φανταζόταν ότι του έμελλε να κατεβεί για ευρωβουλευτής με το κόμμα που έχει για σημαία του την ξενοφοβία και την αντιμεταναστευτική ατζέντα. Τις δύο γειτόνισσες, Αλβανία και Ελλάδα, χώριζε κάποτε συνοριακός φράχτης και μάλιστα ηλεκτροφόρος. Ανάμεσα στους τολμηρούς «λάθρο» που πέρασαν τα βουνά περπατώντας ήταν κάμποσοι μελλοντικοί πρωταθλητές της άρσης βαρών (Τζελίλης, Μήτρου) και του στίβου (Λίκα).

Ο Πύρρος και ο αδελφός του Οδυσσέας προέρχονταν από οικογένεια σχετικά εύπορη για τα δεδομένα της Χειμάρρας, και μολαταύτα φτωχή. Το φαγητό που τους μοιραζόταν με δελτίο ήταν συχνά μπαγιάτικο κρέας από καγκουρώ, απομεινάρι από ένα παλιό αλισβερίσι μεταξύ Γαλλίας και Αυστραλίας. Κατέληξε, σχεδόν όλο, στα άδεια στομάχια των Αλβανών και των Βορειοηπειρωτών.

«Το καθεστώς μας έκανε συνεχώς μία φοβική προπαγάνδα για το τι γινόταν πέρα από τα σύνορα. Μας μιλούσε για φτώχεια, για άθλιες συνθήκες ζωής, για σοκαριστικά εγκλήματα που συνέβαιναν στους δρόμους καθημερινά», γράφει ο Πύρρος στην αυτοβιογραφία που κυκλοφόρησε πέρυσι. «Αλλά στο ταξίδι αυτό είδα με τα μάτια μου ανθρώπους ελεύθερους, να ζουν σε ευημερία, με αγαθά που εμείς ποτέ δεν είχαμε πιάσει στα χέρια μας. Και πάνω απ’ όλα, ανθρώπους που περπατούσαν με το κεφάλι ψηλά, χωρίς να τους περικυκλώνει από παντού ο φόβος». Η Ελλάδα του 1988 είχε κυβέρνηση ΠαΣοΚ. Του ίδιου κόμματος, με το οποίο πολύ αργότερα (εποχή Μνημονίων πια) ο Πύρρος έκανε το πολιτικό ντεμπούτο του.

Τις μέρες του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος άρσης βαρών του 1989, στην Αθήνα, τα αδέλφια Δήμα –Αλβανοί ακόμη- αντάλλαξαν 200 δολάρια στη μαύρη αγορά των Τιράνων: «Για να αγοράσουμε δυό τρία μπλουτζίν, καμιά κουβέρτα, ίσως και καμία κασέτα της Γλυκερίας». Έκρυψαν το κομπόδεμα κάτω από ένα κάθισμα του λεωφορείου που θα τους οδηγούσε προς τον μεθοριακό σταθμό της Κακαβιάς. Μαθημένοι στα κόλπα των «λάθρο», οι συνοριοφύλακες βρήκαν τα λεφτά.

«Μας οδήγησαν έναν έναν για ανάκριση. Με ξεντύνουν, με ξεγυμνώνουν, αρχίζουν να με ψάχνουν παντού. Ώσπου παρενέβη ο προπονητής μας, ο Ζεφ, με ένα τηλεφώνημα στον υπουργό Αθλητισμού της Αλβανίας. Προς έκπληξη όλων, μας άφησαν και φύγαμε, τρομοκρατημένοι. Όσο μείναμε στην Αθήνα, οι μισοί αθλητές έσπαγαν το μυαλό τους για να βρουν τρόπο να φύγουν και να αποδράσουν. “Πρέπει να την κάνουμε, αλλιώς στην Αλβανία θα μας βάλουν μέσα”, ψιθύριζαν. Έτρεμα κι εγώ σαν το ψάρι. Μούσκεμα γινόμουν, στη σκέψη της επιστροφής».

Πύρρος Δήμας: Ξεσήκωσε το Twitter αλλά όχι για κάποιο μετάλλιο – Τα σχόλια για τους φράχτες που έφεραν αντιδράσεις

Ο Πύρρος Δήμας δεν χρειάστηκε να πηδήξει φράχτες ή να διασχίσει παγερές οροσειρές, ούτε να ξεγελάσει τους ρουφιάνους της Σιγκουρίμι που συνόδευαν τις αθλητικές αποστολές της Αλβανίας. Η γνωριμία του με τον –μετέπειτα πολιτευτή του ΠαΣοΚ και περιφερειάρχη- Γιάννη Σγουρό, το 1990 στο Άαλμποργκ της Δανίας, του άνοιξε χαραμάδα προς τα ελληνικά σύνορα. «Γιου. Μπαρτσελόνα. Γουίνερ», του είχε πει λακωνικά στο περιθώριο του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος ο θρυλικός Βασίλι Αλεξέγιεφ. Και πράγματι, δύο χρόνια αργότερα ο Πύρρος στέφθηκε χρυσός Ολυμπιονίκης. «Για την Ελλάδα», κραύγασε πάνω στο ταπί.

Η κατάληψη της γερμανικής πρεσβείας στα Τίρανα, στις 3 Ιουλίου 1990, άνοιξε την πρώτη ρωγμή στο χαλύβδινο παραπέτασμα του τρόμου. Το καθεστώς έβαψε την εξέγερση με αίμα, αλλά εκατοντάδες πολίτες κατόρθωσαν να τρυπώσουν στις πρεσβείες των δυτικών υπερδυνάμεων. Τρομοκρατημένη, η κυβέρνηση του Ραμίζ Αλία προχώρησε σε μία σειρά μεταρρυθμίσεων. Για πρώτη φορά, οι Αλβανοί πολίτες είχαν το δικαίωμα να αποκτήσουν διαβατήριο. Ο Πύρρος άρχισε να σκέφτεται τη μετανάστευση. Ο Σγουρός, ισχυρός ανήρ της ελληνικής Ομοσπονδίας άρσης βαρών, τον πλησίασε ξανά στο περιθώριο κάποιων αγώνων στην Κορυτσά.

«Στην Αλβανία, όμως, και οι τοίχοι είχαν αυτιά», θυμάται ο μετέπειτα Ολυμπιονίκης. «Περιμέναμε με κομμένη ανάσα να δούμε τι θα συμβεί στις οικογένειες των πρώτων αθλητών που πήραν σβάρνα κι έφυγαν. Έπρεπε να εξασφαλίσουμε ότι θα γίνονταν όλα χωρίς να κινδυνεύσει κανείς».

Η χώρα σιγά σιγά ερήμωνε, αφού τα νιάτα συνωστίζονταν στις πρεσβείες με τα διαβατήρια στα χέρια. Ο Πύρρος έμεινε σχεδόν τελευταίος στο γυμναστήριο του συλλόγου του, μαζί με τον Λεωνίδα Κόκκα. Ο Γιώργος Γερεουδάκης, ακόλουθος της ελληνικής πρεσβείας στα Τίρανα, δίσταζε να του εκδώσει βίζα. «Σε θέλω εδώ για να ασχοληθείς με την πολιτική», του έλεγε…

Ο Πύρρος Δήμας θα ξεκινούσε αεροπορικώς από τα Τίρανα για τα Ιωάννινα στις 7 Φεβρουαρίου 1991, με βίζα μίας χρήσης, τάχα για να χειρουργηθεί στο γόνατο από Έλληνα γιατρό. Η πτήση ματαιώθηκε λόγω κακοκαιρίας, αλλά ο Πύρρος ξύπνησε έναν γείτονα μέσα στη μαύρη νύχτα και του ζήτησε να τον μεταφέρει οδικώς στην Κακαβιά. «Θα σου στείλουμε ένα ταξί στα σύνορα, να σε φέρει στην Αθήνα», υποσχέθηκε ο Σγουρός. Ελεύθερος πια από τον φόβο του, ο Πύρρος πρωτοπάτησε στη νέα του πατρίδα στις 6 τα ξημερώματα, με μοναδική αποσκευή ένα σακ βουαγιάζ. Μέσα στην τσάντα κρεμόταν ο πιο πιστός του φίλος: ένας αδέσποτος γατούλης ονόματι Ζεφ.

Το χειμώνα που ακολούθησε, η μαζική εισροή των Αλβανών εμιγκρέδων έφερε την Ελλάδα στα πρόθυρα ανθρωπιστικής κρίσης. Τα αδέλφια Δήμα έζησαν το μίσος και την ξενοφοβία στο πετσί τους: «Μέσα στο λεωφορείο κρατούσα και με τα δύο χέρια ψηλά τις χειρολαβές, για να μη νομίζουν οι άλλοι επιβάτες ότι θα τους κλέψω».

Τρεις δεκαετίες αργότερα, ο Πύρρος φωτογραφίζεται στο φράχτη του Έβρου και ζητάει την ψήφο των ίδιων ανθρώπων που τότε τον έλεγαν «κωλο-Αλβανό» και ζητούσαν τουφεκισμό των παράνομων μεταναστών στα σύνορα. «Καταλάβαμε με στεναχώρια από νωρίς, ότι και στην Ελλάδα θα ζούσαμε λίγο πολύ σαν ξένοι. Φύγαμε από την Αλβανία “Γκρέκο μασκαράδες” και φτάσαμε στην Ελλάδα Αλβανοί…».