Είναι δημοκρατικό το άνοιγμα των κομμάτων στη κοινωνία;

Τα τελευταία χρόνια τα κόμματα εξουσίας ακολούθησαν μια πρωτότυπη διαδικασία εκλογής προέδρου, από ένα ευρύτερο σώμα πολιτών, με διακριτές ιδεολογικές αναφορές αλλά όχι κομματική ταυτότητα.

Η καθιέρωση ανοιχτών διαδικασιών εκλογής προέδρου, κρίθηκε επιβεβλημένη, καθώς τα «αντισυστημικά» συναισθήματα των ψηφοφόρων σε συνδυασμό με την απόσταση πολιτικής και πολίτη, προκάλεσαν τη κατάρρευση των κομματικών μηχανισμών.

Οι ψηφοφόροι υποδέχτηκαν το άνοιγμα των κομμάτων στη κοινωνία, με μεγάλη συμμετοχή και ενθουσιασμό. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παρουσίασαν το εγχείρημα ως την αποθέωση των δημοκρατικών διαδικασιών, δίχως βέβαια κανείς και ιδίως οι βουλευτές και υποστηριχτές των υποψηφίων,( που έτρεχαν από κανάλι σε κανάλι) να προβούν στον έλεγχο της ιδεολογικής πλατφόρμας αλλά και της θεσμικής λειτουργίας.

Αδιαμφισβήτητα η διαδικασία εκλογής προέδρου από τη βάση, είναι ένα βήμα εκδημοκρατισμού των κομμάτων, που ωστόσο, αν δεν ενισχυθεί με θεσμούς ελέγχου των αιρετών οργάνων θα αποτελέσει την απαρχή της απαξίωσης των δημοκρατικών λειτουργιών τους και περεταίρω απομάκρυνση των πολιτών από τα κοινά.

Τα κόμματα και τα στελέχη τους, λειτουργούσαν μέχρι προσφάτως ως αντιπρόσωποι ενός συνόλου ανθρώπων στην πολιτική σκηνή, με σκοπό την υπέρβαση της αδυναμίας της εξατομικευμένης ύπαρξης μεμονωμένων πολιτών. Ωστόσο, όταν αφαιρείται η δύναμη από τους εκπροσώπους αυτών των ομάδων και δίδεται στους μεμονωμένους πολίτες, χάνεται η δυνατότητα συστηματικού έλεγχου, αντίθεσης, διαβούλευσης και συμβιβασμού αυτών των ομάδων πάνω στα ιδεολογικά και πολιτικά πλαίσια που θα κινείται ένα κόμμα. Αποτέλεσμα αυτού θα είναι η δημιουργία ανεξέλεγκτων αρχηγικών κομμάτων, που οι ηγεσίες τους ανά πάσα στιγμή έχουν τη δυνατότητα να αμφισβητήσουν τις κομματικές δεσμεύσεις τους, ισχυριζόμενες ότι εκπροσωπούν τη κοινωνία από την οποία εκλέχτηκαν. Παράδειγμα αυτού είναι η ιδεολογική ευρύτητα και πρακτική του κ. Γιώργου Παπανδρέου.

Η δημοκρατία απαιτεί τη δυνατότητα διαρκούς έλεγχου της άσκησης της εξουσίας,
είτε μέσω εκπροσώπων (αντιπροσωπευτική δημοκρατία) είτε μέσω του συνόλου των μεμονωμένων πολιτών. (συμμετοχική δημοκρατία). Ο Ισοκράτης στο λόγο του «Περί Ειρήνης», κατηγορεί τους Αθηναίους γιατί έχουν μεν ισηγορία αλλά δεν υπάρχει παρρησία. Κάπως έτσι και σήμερα, η προσφυγή στη βάση διασφαλίζει την ισηγορία αλλά υπολείπεται της δυνατότητας για παρρησία.

Το πρόβλημα που παρουσιάζεται δεν περιορίζεται σε μια ιδεολογική διακήρυξη περί “ελευθερίας του λόγου” ή “κριτικής”. Το ουσιαστικό ζήτημα πηγάζει από την έλλειψη οριοθετημένης κομματικής βάσης και σαφών κομματικών διαδικασιών ελέγχου των προέδρων αλλά και των οργάνων των κομμάτων.
Αυτό θα έχει ως φυσικό επακόλουθο τη προοδευτική αποδυνάμωση των δημοκρατικών διαδικασιών στο εσωτερικό των κομμάτων, με απώτερο αποτέλεσμα τη συρρίκνωσή τους και αποκοπή τους από τη κοινωνία, η οποία με τη σειρά της, μετά τις πρώτες εκλογικές φιέστες, θα αποστασιοποιηθεί καθώς θα αντιλαμβάνεται την όλο μεγαλύτερη απόσταση του πολίτη από την πολιτική. Έτσι σύντομα η Ελληνική κοινωνία θα κινείται στα πρότυπα του αμερικανικού συστήματος με την καθολική απολιτικοποίηση της μεγαλύτερης μερίδας ψηφοφόρων.

Ο Σπινόζα έλεγε ότι αυτό που καθορίζει τη βιωσιμότητα της ελευθερίας είναι ο τρόπος που ασκείται. Η προσαρμογή από ένα αντιπροσωπευτικό σε ένα συμμετοχικό σύστημα εκπροσώπησης των πολιτών στα κόμματα θα καταστεί εξαιρετικά δύσκολα επιτυχές, αλλά όχι αδύνατο. Είναι απαραίτητο λοιπόν, να επιβληθούν συγκεκριμένες κομματικές λειτουργίες. Όπως συντεταγμένη συζήτηση και αντιπαράθεση, η οποία μέσω εκλογικής διαδικασίας θα καταλήγει στη σύνταξη προγράμματος με συγκεκριμένους στόχους και δεσμεύσεις. Προϋποθέτει επιπλέον ότι το σύνολο των ενεργών πολιτών «μελών» ενός κόμματος, μέσω θεσμοθετημένων λειτουργιών θα ελέγχει τα όργανα του κόμματος για την εφαρμογή ή μη των παραπάνω αποφάσεων. Ειδάλλως θα έχουμε αυτονόμηση των ηγεσιών και αποδυνάμωση της κομματικής έννομης και δημοκρατικής διαδικασίας.

Σήμερα δεδομένου του πλήθους των μελών των κομμάτων εξουσίας, αλλά και της δίψας τους για όλο και περισσότερη συμμετοχή, θα πρέπει τα κόμματα να ψάξουν λύσεις οι οποίες θα δίνουν την δυνατότητα ευρείας συμμετοχής. Η λύση βρίσκεται στις νέες τεχνολογίες. Σήμερα η τεχνολογία και το διαδίκτυο επιτρέπουν στους πολίτες να διασυνδεθούν και να κινητοποιηθούν, όπως ποτέ πριν. Η ανάπτυξη ενός νέου μοντέλου διαδικτυακής “πολιτικής των μελών” με ψήφιση των βασικών θέσεων και έλεγχου των εκπροσώπων και των οργάνων του κόμματος, μέσω διαδικτύου με ατομικό κωδικό μέλους, φαντάζει ως η μοναδική δημοκρατική και σύμφωνη με τα ιδεώδη της εκλογής από τη βάση, διέξοδος των κομμάτων εξουσίας.

Του Βασίλη Ξυπολυτά, Αντιδημάρχου Κηφισιάς, www.ota.org.gr