"Εικόνες της Κρίσης": Η αναπαράσταση της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης στον κινηματογράφο

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος έχει την χαρά να παρουσιάσει την εκδήλωση «Εικόνες της Κρίσης» από τις 16 έως τις 27 Μαΐου 2015. Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Goethe-Institut Athen, το Ίδρυμα Ρόζα Λούξεμπουργκ, το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος και το Cine Doc.   

Πρόκειται για την δέκατη εκδήλωση που διοργανώνει η Ταινιοθήκη της Ελλάδος στo πλαίσιο της πράξης «Η Κινηματογραφοφιλία στη Νέα Εποχή» του ΕΣΠΑ 2007-2013.

Η εκδήλωση θα επιχειρήσει να παρουσιάσει την αναπαράσταση της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης στον κινηματογράφο, από την περίοδο του βωβού κινηματογράφου της δεκαετία του ’20 έως σήμερα, και περιλαμβάνει ταινίες μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ.

Σκοπός της εκδήλωσης είναι να καταγράψει μέσα από τις ταινίες του προγράμματος τις όποιες μεταβολές προκύπτουν στη βιομηχανία του κινηματογράφου στη διάρκεια μιας τόσο έντονης οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικής κρίσης, καθώς και, αφενός, να προτείνει ενδεχόμενες εναλλακτικές χρηματοδότησης και παραγωγής κινηματογραφικών ταινιών από νεότερες γενιές κινηματογραφιστών (crowd funding, κολεκτίβες κ.ά.) και, αφετέρου, να τονίσει την σπουδαιότητα της ανάκαμψης ενός πολιτικού κινηματογράφου και ενός κινηματογράφου ακτιβισμού.

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης θα παρευρεθούν εκλεκτοί καλεσμένοι, για τους οποίους θα ακολουθήσει πιο αναλυτική ενημέρωση.

Επίσης, στο πλαίσιο της εκδήλωσης η Ταινιοθήκη θα φιλοξενήσει στο χώρο του Μουσείου Κινηματογράφου και έκθεση εικαστικών με τίτλο «Εικόνα και Χρόνος. Εικόνες της Κρίσης» σε επιμέλεια Χριστίνας Ανδρουλιδάκη. Συμμετέχουν καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Η έκθεση θα περιλαμβάνει μια εγκατάσταση, βιντεο-έργα και φωτογραφίες. Σύντομα θα αποσταλεί ξεχωριστό δελτίο τύπου.

ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ

Η εκδήλωση θα ανοίξει το Σάββατο 16 Μαΐου και την Κυριακή 17 Μαΐου με μια διημερίδα με τίτλο «Αναπαραστάσεις της κρίσης;», στην οποία θεωρητικοί του κινηματογράφου, visual artists, κινηματογραφιστές, σκηνοθέτες, συγγραφείς, curators, κοινωνιολόγοι και ιστορικοί θα επιχειρήσουν να αναλύσουν πώς οι μεγάλες διαμάχες, σχετικά με τη σχέση της Τέχνης με την πολιτική που διεξήχθησαν στην περίοδο του μεσοπολέμου, επανακαθορίζονται στη διάρκεια της νέας παγκόσμιας οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Πόσο επιδραστικός μπορεί να είναι ο ρόλος του κινηματογράφου και των ψηφιακών τεχνών και πώς επαναπροσδιορίζεται στη νέα ψηφιακή εποχή; Ή μήπως πρόκειται πλέον για ιδεολογικούς μηχανισμούς του κράτους; Καθώς το cyberspace γίνεται ολοένα και πιο κυρίαρχο, πόσο ισχυρό είναι πλέον το γνήσιο πρωτότυπο στην τέχνη; Υπάρχει δημόσια σφαίρα στην Ευρώπη; Ή μόνο εθνικές δημόσιες σφαίρες που επιδίδονται σε ανελέητο ανταγωνισμό;

Τα αφιερώματα της εκδήλωσης:

Δύο μικρά αφιερώματα σε δύο ξεχωριστούς δημιουργούς φιλοξενεί η εκδήλωση «Εικόνες της Κρίσης». Στον σπουδαίο Κεν Λόουτς, τον κύριο εκφραστή του κοινωνικού ρεαλισμού στον βρετανικό κινηματογράφο, ο οποίος συμμετέχει στην εκδήλωση με τρεις ταινίες του. Το ντοκιμαντέρ Εσύ με ποιούς είσαι; / Which Side Are You On? (1985, έγχρ., 53΄), ένα εξαιρετικό δείγμα γραφής από τον Λόουτς για την μεγάλη απεργία των ανθρακωρύχων το οποίο απέσπασε το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ των Λαών της Φλωρεντίας το 1984. Το πολύ πρόσφατο ντοκιμαντέρ του Το πνεύμα του ’45 / The spirit of 45 (2013, έγχρ., 94΄), όπου ο Λόουτς με την εξαιρετικά ανθρωπιστική του ματιά καταδεικνύει πώς το επιτυχημένο μοντέλο της διακυβέρνησης του Κόμματος των Εργατικών στη Μεγάλη Βρετανία μετά τις εκλογές του ’45, που οδήγησε στην κρατικοποίηση σημαντικών βιομηχανιών και υπηρεσιών, είναι ένα μοντέλο στο οποίο η Ευρώπη της κρίσης οφείλει να ξαναστρέψει το βλέμμα. Και την ταινία μυθοπλασίας To μερίδιο των αγγέλων / The Angel’s Share (Αγγλία-Γαλλία-Βέλγιο-Ιταλία,  2012,  έγχρ., 101΄), βραβευμένη με το Βραβείο Κριτικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ των Καννών, όπου παρακολουθούμε τις περιπέτειες ενός μικροαπατεώνα, ο οποίος καταδικάζεται από το δικαστήριο σε κοινωνική εργασία, αλλά το απροσδόκητο ταλέντο του στη γευσιγνωσία θα αποδειχτεί σωτήριο για την επανένταξή του.

Επίσης, το αφιέρωμα στο φωτογράφο-video-artist-σκηνοθέτη Ταρίκ Τεγκιά (Tariq Teguia) στοχεύει να μας συστήσει το έργο ενός από τους σημαντικότερους σύγχρονους κινηματογραφιστές της Αλγερίας, το έργο του οποίου τιμήθηκε το 2015 σε αφιέρωμα του Centre Pompidou στο Παρίσι, αλλά παραμένει άγνωστο στο ελληνικό κοινό παρότι ο Τεγκιά ζει στη Θεσσαλονίκη εδώ και καιρό. Θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ του Τα τείχη / La clôture (Αλγερία-Γαλλία, 2003, έγχρ., 24΄) που καταγράφει οργισμένες φωνές των νέων του Αλγερίου και το πορτραίτο μιας πόλης ασφυκτικής και κλεισμένης στον εαυτό της που δεν μπορεί να προσφέρει διέξοδο. Επίσης, η ταινία του Προτιμώ τη Ρώμη από εσένα / Rome plutôt que vous (Αλγερία-Γαλλία-Γερμανία, 2006, έγχρ., 111΄), μια ιστορία που φέρνει στο επίκεντρο το άκρως επίκαιρο θέμα της παράνομης διακίνησης μεταναστών, μέσα από την ιστορία δύο ανέμελων νέων που τριγυρνούν στους δρόμους του Αλγερίου και των προαστίων ψάχνοντας τον Bosco, έναν ναυτικό που έχει στήσει μια «επιχείρηση» μεταφοράς ανθρώπων στην Ευρώπη. Τέλος, θα προβληθεί και η ταινία του Επανάσταση Ζέντζ / Révolution Zendj (Αλγερία-Γαλλία-Λίβανος-Κατάρ, 2013, έγχρ., 133΄), όπου μέσα από την έρευνα ενός δημοσιογράφου για τις συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων κοινοτήτων στον Αλγερινό νότο τον οδηγεί στα ίχνη μιας εξέγερσης των Zendj εναντίον του Χαλιφάτου των Αμπασιδών  στον 8ο και 9ο αιώνα στο Ιράκ. Ο Ταρίκ Τεγκιά θα παρευρεθεί στην Ταινιοθήκη για να παρουσιάσει τις ταινίες του.

Οι υπόλοιπες ταινίες της εκδήλωσης  

Το πώς αποτυπώθηκε το οικονομικό κραχ στον κινηματογράφο θα δούμε μέσα από σημαντικές κλασικές ταινίες που προβάλλονται σπάνια στη χώρα μας. Όπως, μέσα από τις δύο ταινίες του αριστερού Γερμανού σκηνοθέτη Φιλ Γιούτζι (Phil Jutzi). Την εμβληματική ταινία μυθοπλασίας του προλεταριακού κινηματογράφου Η μάνα Κράουζεν ταξιδεύει στην ευτυχία / Mutter Krausens Fahrt ins Glück (1929, α/μ, 121΄), όπου μέσα από τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης μιας μητέρας, αποτυπώνεται η εκρηκτική οικονομικο-κοινωνική κατάσταση του μεσοπολέμου, και το (απαγορευμένο από τη λογοκρισία μετά το 1933)  Για το καθημερινό μας ψωμί / Um’s tägliche Brot (1929, α/μ, βωβή, 61΄), όπου ο Γιούτζι, κινούμενος μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, περιγράφει τη ζωή των Πολωνών εργατών στα ορυχεία του Waldenburg. Δυο εμβληματικές ταινίες θα δούμε, επίσης, από τον Έλληνα Στέλιο Τατασόπουλο, την Κοινωνική Σαπίλα (1932, α/μ, 90΄), την πρώτη ταινία με κοινωνικοπολιτικό περιεχόμενο στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, με πρωταγωνιστή έναν ανήσυχο φοιτητή ο οποίος εγκαταλείπει τις σπουδές του για να γίνει συνδικαλιστής καπνεργάτης, και την Μαύρη Γη (1952, α/μ, 72΄) που καταγράφει τις συνθήκες εργασίας στα σμυριδωρυχεία της Νάξου και αποτελεί μια από τις πρώτες Νεορεαλιστικές ελληνικές απόπειρες για έναν κοινωνικό κινηματογράφο στη δεκαετία του 1950.  

Με Τον άρτον ημών τον επιούσιον / Our Daily Bread  (ΗΠΑ, 1934, α/μ, 80΄), ο Κινγκ Βίντορ (King Vidor) θα μας δείξει πώς ένα ζευγάρι προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της Μεγάλης Ύφεσης εγκαταλείποντας την Νέα Υόρκη και δημιουργώντας μια αγροτική κολλεκτίβα, κόντρα στις επιταγές του οικονομικού καπιταλιστικού συστήματος της εποχής. Στη Μεγάλη Βρετανία, ο  Έντγκαρ Άνστεϊ (Edgar Anstey) και ο Σερ Άρθουρ Έλτον (Sir Arthur Elton) στο ντοκιμαντέρ Προβλήματα στέγασης / Housing Problems (Μεγ. Βρετανία, 1935, α/μ, 16΄) καταγράφει, με καινοτόμο τρόπο κινηματογράφησης για την εποχή του,  το πώς οι δημοτικές αρχές αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της εκκαθάρισης των παραγκουπόλεων και της αντικατάστασής τους από νεόκτιστες εργατικές πολυκατοικίες. Λίγο αργότερα, στο Άμστερνταμ ο Μαξ Οφίλς (Max Ophüls) γυρίζει το Η κωμωδία του χρήματος / Komödie ums Geld (1936, α/μ, 81’) και με αφορμή την ιστορία ενός υπάλληλου σε μια τράπεζα που καταστρέφεται οικονομικά όταν χάνει μια βαλίτσα με 50.000 λίρες, αναπτύσσει με ειρωνικό τρόπο έναν θεματικό ιστό όπου διαπλέκονται οι κοινωνικοί ρόλοι με κοινό παρανομαστή το χρήμα σε μια έξυπνη και πικρή κωμωδία με σουρεαλιστική ματιά. Την ίδια χρονιά στη Γαλλία, Το έγκλημα του κυρίου Λάνζ / Le crime de Monsieur Lange (1936, α/μ, 80΄), όπου με αφορμή τον σκηνοθετημένο θάνατο ενός διεφθαρμένου και χρεωμένου μεγαλοεκδότη για να αποφύγει τους πιστωτές του, οι εργαζόμενοι της επιχείρησης αντεπιτίθενται με έναν επιτυχημένο εκδοτικό συνεταιρισμό, o κορυφαίος Ζαν Ρενουάρ (Jean Renoir) μας χαρίζει μια ταινία που αποτυπώνει το πολιτικό πνεύμα του Λαϊκού Μετώπου (Front Populaire) και την αισιοδοξία λίγο πριν την εκλογική νίκη της αριστεράς και των σοσιαλιστών το 1936.

Ενώ, στις ΗΠΑ, ο Τζον Φορντ (John Ford) σκηνοθετεί Τα σταφύλια της οργής / The Grapes of Wrath (1940, α/μ, 129΄), με θέμα την  μετανάστευση μιας οικογένειας αγροτών από την Οκλαχόμα προς την καλιφορνέζικη γη της επαγγελίας, μια ταινία τόσο «οικογενειακή σπουδή», όπως συνήθιζε να χαρακτηρίζει ο Φορντ την ταινία, όσο και «κοινωνική σπουδή» πάνω στις πρώτες συνέπειες του καπιταλιστικού συστήματος,  στη βάση ενός κοινωνικού ρεαλισμού που το Χόλιγουντ δεν είχε αγγίξει μέχρι τότε.

Το πώς διαχειρίστηκαν κορυφαίοι σκηνοθέτες θέματα μιας κοινωνίας σε κρίση σε πιο πρόσφατες δεκαετίες, θα δούμε σε εξίσου σημαντικές ταινίες του αφιερώματος. Όπως, μέσα από δυο ταινίες του Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ (Reiner Werner Fassbinder), το Ο Έλληνας γείτονας / Katzelmacher (Δυτ. Γερμανία, 1969, α/μ, 88΄) με τον ίδιο τον Φασμπίντερ να υποδύεται έναν Έλληνα μετανάστη εργάτη, ο οποίος σπέρνει έχθρα και ζήλια όταν μπαίνει στην παρέα κάποιων νεαρών στο Μόναχο, σε μια ταινία που ασκεί κοινωνική κριτική και αλλοτριωμένοι χαρακτήρες που αδυνατούν να ξεφύγουν από την καταπίεση.

Ο όρος Katzelmacher δηλώνει στη διάλεκτο της Βαυαρίας τον ξένο εργάτη με καταγωγή από τη Μεσόγειο. Πολλά χρόνια αργότερα, στο Η Μάνα Κιούστερς ανεβαίνει στον ουρανό / Mutter Küsters fahrt zum Himmel (Δυτ. Γερμανία, 1975, έγχρ., 120΄), ο Φασμπίντερ «συνδιαλέγεται» με ειρωνικό τρόπο με την κλασσική ταινία του Phil Jutzi του 1929, καταθέτοντας ένα απαισιόδοξο και σαρκαστικό πορτραίτο της αριστεράς της δικής του εποχή και προκαλώντας πολλές αντιδράσεις, με μια ταινία για τις προσπάθειες της κυρίας Κιούστερς να αποκαταστήσει τη μνήμη του αυτόχειρα συζύγου της. Σχεδόν είκοσι χρόνια αργότερα, ο Άκι Καουρισμάκι (Aki Kaurismäki) κάνει μια ταινία για την ανεργία διότι διαφορετικά δεν θα μπορούσε να κοιτάξει τον εαυτό του στον καθρέφτη, όπως είχε πει ο ίδιος.

Έτσι, το 1996 όταν οι άνεργοι στη Φινλανδία ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο, στο Μακριά πετούν τα σύννεφα / Drifting Clouds (Φιλανδία-Γερμανία-Γαλλία, 1996, έγχρ., 120΄) βλέπουμε πώς ένας οδηγός τραμ και μια σερβιτόρα που χάνουν τη δουλειά τους αντιμετωπίζονται από το χιούμορ και την ανθρωπιστική ματιά του Καουρισμάκι. Το 2001, η Εύα Στεφανή υπογράφει την πειραματική ταινία Acropolis (Ελλάδα, 2001, 50΄) όπου παραλληλίζει εικόνες γύρω από το θέμα της εμπορευματοποίησης του «ιερού βράχου» της Ακροπόλεως με υλικό από ερασιτεχνικά πορνογραφικά φιλμ 8 χιλιοστών που βρέθηκαν στα παλιατζίδικα στο Μοναστηράκι, κατεστραμμένα από την υγρασία, τη μούχλα και τις επαναλήψεις. Λίγο αργότερα, και ενώ έχουν εξαπλωθεί πλέον οι συνέπειες του καπιταλιστικού ολοκληρωτισμού, ο Κώστας Γαβράς με Το τσεκούρι / Le couperet (Βέλγιο-Γαλλία-Ισπανία, 2005, έγχρ, 122΄) υπογράφει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σπουδή πάνω στην ψυχο-κοινωνική παράνοια, στην οποία οδηγείται ένας Γάλλος, υψηλόβαθμο στέλεχος σε μία χαρτοβιομηχανία, όταν, ενώ απολύεται λόγω περικοπών, αρνείται να το μοιραστεί με την οικογένειά του. To 2008, ένας από τους πρωτοπόρους του Νέου Γερμανικού Κινηματογράφου, ο κορυφαίος Αλεξάντερ Κλούγκε (Alexander Kluge) υπέγραψε ένα ξεχωριστό εγχείρημα, ένα σύνολο από κινηματογραφικές μινιατούρες μαρξιστικής θεωρίας (διάρκειας 570 λεπτών), στις οποίες σχολιάζει το μνημειώδες και απραγματοποίητο εγχείρημα του Sergej Eisenstein να μεταφέρει στον κινηματογράφο (το αργότερο το 1929) Το Κεφάλαιο του Karl Marx.

Από αυτό το επικό έργο με τίτλο Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα – Ο Μαρξ – Ο Αϊζενστάιν – Το Κεφάλαιο / Nachrichten aus der ideologischen Antike – Marx – Eisenstein – Das Kapital του Alexander Kluge (Γερμανία, 2008, 570΄), η Ταινιοθήκη της Ελλάδος θα προβάλει την μινιατούρα με τίτλο  Ήταν ζόρικοι καιροί (23΄) στην οποία ο ποιητής-συγγραφέας, και ένας από τους σημαντικότερους κριτικούς αναλυτές της παγκόσμιας κοινωνικοπολιτικής επικαιρότητας, Hans Magnus Enzensberger συζητά με τον Alexander Kluge για το 1929, το έτος γέννησης του Enzensberger.

Στη θεματική του εργασιακού περιβάλλοντος κινείται το ντοκιμαντέρ Στα δικά μας χέρια / Entre nos mains (2010, 87΄) όπου η Μαριάνα Οτερό (Marianna Otero) με διακριτικότητα και χιούμορ παρακολουθεί την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση και σταδιακή συνειδητοποίηση των εργατριών μιας βιοτεχνίας γυναικείων εσωρούχων στην Ορλεάνη της Γαλλίας, όταν αυτές αναλαμβάνουν μόνες τους την διοίκηση της χρεοκοπημένης επιχείρησης. Στην ίδια θεματική, η Κατερίνα Πατρώνη υπογράφει το ντοκιμαντέρ Λασκάρεως 99 – Docville (Ελλάδα, 2011, 47΄), όπου παρακολουθεί δυο γυναίκες, ιδιοκτήτριες μικρών καταστημάτων, να αγωνιούν για το πώς θα τα κρατήσουν ζωντανά σε μια από τις δεκάδες γειτονιές της Αθήνας που έχουν χτυπηθεί από την οικονομική κρίση. Από την δική του οπτική, με την Πρώτη Ύλη / Raw material (Ελλάδα, 2011, 78΄), ο Χρήστος Καρακέπελης μας κάνει κοινωνούς σε ένα ντοκιμαντέρ όπου τα όνειρα μεγάλων χαλυβουργιών για σχεδόν τζάμπα scrap (παλαιά μέταλλα), οι περιβαλλοντικές υποχρεώσεις της Ελλάδας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, και το δυτικό όνειρο μιας στρατιάς παράνομων μεταναστών συναντιούνται σε μια σειρά παραγκουπόλεις στη σκιά του Παρθενώνα. Στο δικό της ντοκιμαντέρ, Ημερολόγια Αμνησίας (Ελλάδα, 2012, 104΄), η Στέλλα Θεοδωράκη γίνεται η ιστορικός του προσωπικού της αρχείου, καταγράφοντας το τέλος της εποχής της αθωότητας στην Ελλάδα και την Ευρώπη, ανάμεσα στα πρόσωπα της δεκαετίας του 1980 από ξεχασμένα φιλμάκια σούπερ 8 και τις εικόνες της σύγχρονης Αθήνας στα πρώτα χρόνια της κρίσης.

Από τις ΗΠΑ έρχεται το ντοκιμαντέρ Detropia (ΗΠΑ, 2012, 95΄) των Χάιντι Ίγουινγκ (Heidi Ewing) και Ρέιτσελ Γκρέιντι (Rachel Grady), το οποίο περιγράφοντας την άνοδο και την πτώση της μητροπόλεως της βιομηχανίας αυτοκινήτων στο Ντιτρόιτ και την προσπάθειά των κατοίκων να επιβιώσουν, συμπυκνώνει το αμερικάνικο αφήγημα του τελευταίου αιώνα, από την εγκατάσταση των Αφροαμερικάνων και την ανάπτυξη της βιομηχανίας, την εδραίωση της μεσοαστικής τάξης και την άνθιση του Αμερικάνικου ονείρου, και τώρα την κατάρρευση της οικονομίας και το ξεθώριασμα του Αμερικάνικου μύθου. Με φόντο την κατάρρευση της οικονομίας στην Ευρώπη, στο ντοκιμαντέρ Η δημοκρατία δέχεται επίθεση – Μια παρέμβαση / Angriff auf die Demokratie – Eine Intervention (2012, 102΄) ο Ρόμουαλντ Κάρμακαρ (Romuald Karmakar) τοποθετεί δέκα γυναίκες και άντρες (δημοσιογράφους, διανοούμενους και καλλιτέχνες όπως οι Franziska Augstein, Ingo Schulze και Joseph Vogel) μπροστά σ’ ένα μικρόφωνο για να εκθέσουν τις απόψεις τους για την κρίση της δημοκρατίας στην σύγχρονη Ευρώπη, στον νεοφιλελευθερισμό και την κρίση του ευρώ, στη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την αλληλεγγύη. Το 2013, Με πρόσκληση της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, η νέα ταινία της Βουβούλας Σκούρα, το μη-αφηγηματικό ντοκιμαντέρ The Red Bank. Τζέιμς Τζόυς: Τα τετράδια των Ελληνικών του (Ελλάδα, 2013, 30΄, έγχρ.) αναπτύσσεται με αφορμή τα Τετράδια των Ελληνικών του Τζέιμς Τζόυς ακολουθώντας τα βήματά του στην Τεργέστη και σε άλλες πόλεις.

Στη Βαρκελώνη του 2017 εδραιώνει την αφήγησή της η Ιζαμπέλ Κοϊξέ (Isabel Coixet) με Το χθες δεν τελειώνει ποτέ / Ayer non termina nunca (2013, 108΄), όπου, μέσα από την επανασύνδεση ενός χωρισμένου ζευγαριού, παρακολουθεί τις παράπλευρες απώλειες που επιφέρει η κρίση στις ανθρώπινες σχέσεις. Με το Δυο μέρες μια νύχτα / Un jour deux nuits (Γαλλία, 2014, 95΄) οι αδερφοί Νταρντέν (Dardenne) υπογράφουν την πιο  επίκαιρη ταινία για τους σύγχρονους εργασιακούς εκβιασμούς στο όνομα της οικονομικής κρίσης, αλλά και για την αλληλεγγύη μέσω του συνδικαλισμού, με την Μαριόν Κοτιγιάρ (Marion Cotillard) σε μια υπέροχη ερμηνεία στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Την ίδια χρονιά, η δική μας Μαρία Καλλιμάνη κερδίζει τις εντυπώσεις στο υπέροχο Στο σπίτι / At Home (Ελλάδα, 2013, 103΄) του Αθανάσιου Καρανικόλα, ένα «σιωπηλό μανιφέστο με πολιτική οργή» όπως το χαρακτήρισαν ξένοι κριτικοί το οποίο τιμήθηκε με το βραβείο της Οικουμενικής Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βερολίνου 2014. Στρέφοντας το βλέμμα στο σοβαρό ζήτημα της ελληνικής ιθαγένειας σε παιδιά μεταναστών που γεννιούνται και μεγαλώνουν στην Ελλάδα, ο Πάνος Χ. Κούτρας με το, πρόσφατα βραβευμένο από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου, Xenia (Ελλάδα-Γαλλία-Βέλγιο, 2014, έγχρ., 134’) υπογράφει ένα θαυμάσιο road movie ενηλικίωσης όπου παντρεύει την ψυχή του ελληνικού σκυλάδικου της επαρχίας με την διαχρονική φινέτσα των ιταλικών ποπ επιτυχιών του ’70 της ντίβας Πάτυ Πράβο.

Εκείνη τη χρονιά, ο βρετανός κινηματογραφιστής Κεν ΜακΜάλεν (Ken McMullen) συγκεντρώνει τις δυνάμεις του στην Ελλάδα και υπογράφει το (πρόσφατα βραβευμένο με το βραβείο ‘Learning on Screen’ του British Universities Film and Video Council) ΟΧΙ: Μια πράξη αντίστασης / OXI: An Act of Resistance (2014, 105΄), μια διεθνή κινηματογραφική απάντηση στην τρέχουσα κρίση που επιβάλλεται στην Ελλάδα και στις παράλογες αντιλήψεις για την ελληνική κουλτούρα και ιστορία, χρησιμοποιώντας πολιτικό και φιλοσοφικό σχολιασμό, επικά κείμενα και σκηνές από τραγωδίες. Στο Η δημιουργία του νοήματος / La creazione di significato (Ιταλία, 2014, έγχρ, 95΄), δοκιμάζοντας τα όρια μεταξύ ανθρωπολογικής έρευνας και ντοκιμαντέρ, ο Σιμόνε Ραπισάρντα Καζανόβα (Simone Rapisarda Casanova), τιμημένος με το βραβείο καλύτερου σκηνοθέτη στο τμήμα Cineasti del presente του Λοκάρνο, σκαρφαλώνει σε μια κορυφογραμμή της Τοσκάνης από τα Απέννινα Όρη για να παρακολουθήσει πώς τα φαντάσματα του παρελθόντος φέρνουν μνήμες από μαζική δολοφονία των ντόπιων από Γερμανούς στρατιώτες λίγο πριν από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ενώ ένας απομονωμένος αγρότης αγωνιά για το κατά πόσο η τρέχουσα πολιτικοοικονομική αποσταθεροποίηση στη χώρα του θα του επιτρέψει να συνεχίσει να ζει σ’ αυτή την εκθαμβωτικής ομορφιάς γωνιά της Ιταλίας.

Στη θεματική του εργασιακού μετώπου μας ξαναγυρίζει το ντοκιμαντέρ Εδώ μιλάνε οι τιμές / Hier sprach der Preis  (Γερμανία, 2014, 72΄) της Σαμπρίνα Γιάγκερ (Sabrina Jager), παρουσιάζοντάς μας την τραγικωμική ιστορία των δύο τελευταίων υπαλλήλων που έχουν παραμείνει σε ένα υπό διάλυση κατάστημα της αλυσίδας Praktiker στο Bruschal –Heidelsheim στη Γερμανία, οι οποίες κρατούν ψηλά το ηθικό και εξυπηρετούν τους πελάτες, ενώ προσπαθούν να συγκρατήσουν τα νεύρα τους κατά της διάρκεια της εκκαθάρισης του καταστήματος. Τον Νοέμβριο του 2011 οι μηχανές του εργοστασίου της Ελληνικής Χαλυβουργίας παγώνουν και η κάμερα της Θεοδοσίας Γραμματικού βρίσκεται εκεί για το ντοκιμαντέρ Non Omnis Moriar (Ελλάδα, 2014, 67΄) προκειμένου να καταγράψει μια ιστορική απεργία που ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα και αγκαλιάστηκε από χιλιάδες εργαζόμενους του κόσμου. Στην ορεινή ενδοχώρα της Νάξου μας μεταφέρει το ντοκιμαντέρ Emery Tales των Στέλιου Ευσταθόπουλου και Σουζάνε Μπάουζινγκερ (Ελλάδα, 2015, 66΄), όπου τετρακόσιοι άνδρες, μόνοι κάτοχοι του δικαιώματος εργασίας στην εξόρυξη της μαύρης πέτρας (σμύριδα) που ήταν περιζήτητη από τα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κινδυνεύουν με ανεργία από το σημερινό κράτος.  Από την Γαλλία έρχεται το ντοκιμαντέρ Θα ρίξουμε πίσω σας τη θάλασσα / Et nous jetterons la mer derrière vous των Noémi Aubry, Clément Juillard, Anouck Mangeat, Jeanne Gomas (Γαλλία, 2015, 72΄) το οποίο ακολουθεί το ταξίδι τεσσάρων μεταναστών, σε μεταιχμιακούς χώρους μετάβασης, στη Λέσβο, στο λιμάνι της Πάτρας, σε κέντρα κράτησης μεταναστών στην Αθήνα και στην Πόλη, στα σημεία εισόδου στην Ευρώπη που έχουν μετατραπεί σε μη-τόπους, εστιάζοντας στις τεχνικές και τοπογραφικές λεπτομέρειες αυτών των αφηγήσεων. 

Τέλος, στο εξαιρετικά επίκαιρο ντοκιμαντέρ, Ανεξέλεγκτη εξουσία – Η τρόικα / Macht ohne Kontrolle – die Troika (Γερμανία, 2015, 90΄) των Άρπαντ Μπόντι  (Árpád Bondy) και Χάραλντ Σούμαν (Harald Schumann), οι δημιουργοί ταξίδεψαν στην Αθήνα, τη Λισσαβόνα, το Δουβλίνο, τη Λευκωσία, τις Βρυξέλλες, τη Νέα Υόρκη και το Λονδίνο για να ερμηνεύσουν το ποιός τελικά επωφελείται από τα μέτρα λιτότητας, θέτοντας αυτό το ερώτημα σε υπουργούς, μεταξύ των οποίων και ο σημερινός Έλληνας Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και οικονομολόγος Γιάνης Βαρουφάκης, βουλευτές, οικονομολόγους, τραπεζίτες, γιατρούς και επίσης τα θύματα αυτών των πολιτικών, τους άνεργους, τους ασθενείς και τους κοινωνικά αποκλεισμένους. Η ταινία θα προβληθεί πρώτη φορά στην Ελλάδα παρουσία του Γερμανού δημοσιογράφου και συγγραφέα Χάραλντ Σούμαν.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ

Αφιέρωμα Κεν Λόουτς

Εσύ με ποιούς είσαι; / Which side are you on? (Μεγ. Βρετανία, 1985, doc., 53΄)
Το πνεύμα του ’45 / The spirit of ’45 (Μεγ. Βρετανία, 2013, doc., 94΄)
To μερίδιο των αγγέλων / The angel’s share (Μεγ. Βρετανία, 2011, 101΄)

Αφιέρωμα Ταρίκ Τεγκιά / Tariq Teguia

 Τα τείχη / La clôture (Αλγερία-Γαλλία, 2004, 13΄)
Προτιμώ τη Ρώμη από εσένα / Rome plutôt que vous (Αλγερία-Γαλλία, 2006, 111΄)
Επανάσταση Ζέντζ / Révolution Zendj (Αλγερία-Γαλλία, 2013, 137΄)

Ταινίες Μυθοπλασίας

Η μάνα Κράουζεν ταξιδεύει στην ευτυχία / Mutter Krausens Fahrt ins Glueck του Phil Jutzi (Γερμανία, 1929, 133΄, α/μ, βωβή). Η ταινία θα προβληθεί με μουσική υπόκρουση.

2.      Κοινωνική Σαπίλα / Social Decay του Στέλιου Τατασόπουλου (Ελλάδα, 1932, α/μ, 90΄) Η ταινία είναι βωβή και θα προβληθεί με ζωντανή μουσική υπόκρουση από τον Κωνσταντίνο Βήτα.

3.      Τον άρτον ημών τον επιούσιον / Our Daily Bread  του King Vidor (ΗΠΑ, 1934, α/μ, 80΄)

4.      Η κωμωδία του χρήματος / Komödie ums Geld του Max Ophüls (Ολλανδία, 1936, 81΄)

5.      Το έγκλημα του κυρίου Λανζ / Le crime de Monsieur Lange του Jean Renoir (Γαλλία, 1936, 80΄)

6.      Τα σταφύλια της οργής / Grapes of Wrath του John Ford (ΗΠΑ, 1940, 129΄)

7.      Μαύρη γη / Black Soil του Στέλιου Τατασόπουλου (Ελλάδα, 1952, 83΄, α/μ)

8.      Ο Έλληνας γείτονας / Katzelmacher του Rainer Werner Fassbinder (Γερμανία, 1969, 88΄)

9.      Η μάνα Κιούστερς ανεβαίνει στον ουρανό / Mutter Küsters Fahrt zum Himmel του Rainer Werner Fassbinder (Γερμανία, 1975, 91΄)

10.  Μακριά πετούν τα σύννεφα / Drifting Clouds του Aki Kaurismaki (Φινλανδία, 1996, 96΄)

11.  Το τσεκούρι / Le Couperet του Κώστα Γαβρά (Γαλλία, 2005, 112΄)

12.  Το χθες δεν τελειώνει ποτέ / Ayer no termina nunca της Isabel Coixet (Ισπανία, 2013, 108΄)

13.  Στο Σπίτι / At home του Αθανάσιου Καρανικόλα (Γερμανία-Ελλάδα, 2013, 103΄)

14.  Δύο μέρες μια νύχτα / 2 jours 1 nuit των αδελφών Νταρντέν (Γαλλία, 2014, 95΄)

15.  ΟΧΙ: Μια πράξη αντίστασης / OXI: An Act of Resistance του Ken MacMullen (Ελλάδα-Μεγ.Βρετανία, 2014, 105΄)

16.  Εδώ μιλάνε οι τιμές / Hier sprach der preis της Sabrina Jager (Γερμανία, 2014, 72΄)

Xenia του Πάνου Χ. Κούτρα (Ελλάδα-Γαλλία-Βέλγιο, 2014, έγχρ., 134΄) 

Ντοκιμαντέρ

Για το καθημερινό μας ψωμί / Um’s tägliche Brot του Phil Jutzi (Γερμανία, 1929, α/μ, βωβή, 61΄)

Προβλήματα στέγασης / Housing Problems του Edgar Anstey και του Sir Arthur Elton (Μεγ. Βρετανία, doc., 1935, 16΄)
Acropolis της Εύας Στεφανή (Ελλάδα, 2001, 50΄)
Ειδήσεις από την ιδεολογική αρχαιότητα – Ο Μαρξ – Ο Αϊζενστάιν – Το Κεφάλαιο / Nachrichten aus der ideologischen Antike – Marx – Eisenstein – Das Kapital του Alexander Kluge (Γερμανία, 2008, απόσπασμα: Ήταν ζόρικοι καιροί (23΄)
Στα δικά μας χέρια / Entre nos mains της Mariana Otero (Γαλλία, 2010, 87΄)
Docville – Λασκάρεως 99 της Κατερίνας Πατρώνη (Ελλάδα, 2011, 47΄)
Πρώτη ύλη / Raw Material του Χρήστου Καρακέπελη (Ελλάδα, 2011, 78΄)
Detropia των Heidi Ewing και Rachel Grady (ΗΠΑ, 2012, 95΄)
Η δημοκρατία δέχεται επίθεση – Μια παρέμβαση / Angriff auf die Demokratie – Eine Intervention του Romuald Karmakar (Γερμανία, 2012, 102΄)
The Red Bank. Τζέιμς Τζόυς: Τα τετράδια των Ελληνικών του της Βουβούλας Σκούρα (Ελλάδα, 2013, έγχρ., 30΄)
Η δημιουργία του νοήματος / La creazione di significato του Simone Rapisarda Casanova (Ιταλία, 2014, έγχρ, 95΄)
Non Omnis Moriar της Θεοδοσίας Γραμματικού (Ελλάδα, 2014, 67΄)
Ημερολόγια Αμνησίας της Στέλλας Θεοδωράκη (Ελλάδα, 2012, 104’)
Emery Tales των Στέλιου Ευσταθόπουλου και Susanne Bausinger (Ελλάδα, 2015, 66΄)
Θα ρίξουμε πίσω σας τη θάλασσα / Et nous jetterons la mer derrière vous των Noémi Aubry, Clément Juillard, Anouck Mangeat, Jeanne Gomas (Γαλλία, 2015, 72΄)
Ανεξέλεγκτη εξουσία – Η τρόικα / Macht ohne Kontrolle – Die Troika των Árpád Bondy και Harald Schumann (Γερμανία, 2015, 90΄)

To αφιέρωμα Εικόνες της Κρίσης διοργανώνεται από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος στo πλαίσιο της πράξης «Η Κινηματογραφοφιλία στη Νέα Εποχή που χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση – Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και εντάσσεται στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΠΕΠ ΑΤΤΙΚΗ του ΕΣΠΑ 2007-2013. Όλες οι δράσεις πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Με την υποστήριξη

Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς

Ιδρύματος Μαραγκοπούλου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Κολεκτίβας Depression era

Κινήματος Zeitgeist

________________________________________________________________________

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ιερά Οδός 48 & Μεγάλου Αλεξάνδρου 134-136

(Μετρό Κεραμεικός) 104 35 Αθήνα

Τ. (210) 36 09 695, 36 12 046

F. (210) 3628468

[email protected]

www.tainiothiki.gr

facebook.com/tainiothikigr

twitter.com/tainiothikigr