Έφυγε ο Γιώργος Χουρμουζιάδης

Γράφει ο Παναγιώτης Πασπαλιάρης

Το πρώτο μάθημα στο Πανεπιστήμιο έμελλε να είναι και το καλύτερο. Η αίθουσα γεμάτη και ένας μελλιστάλακτος άνθρωπος, χαρισματικός δάσκαλος ταξίδευε τα πρώην σχολιαρόπαιδα σε άγραφες εποχές και αχαρτογράφητες περιοχές. Στον κόσμο πριν την ιστορία. Ήταν σαν αρχαία τραγωδία το μάθημά του. Έμπαινες με τα προβλήματα της επιβίωσης ή της μετεφηβείας και έβγαινες αποκαθαρμένος και επίδοξος επιστήμονας.

Ο Γιώργος Χουρμουζιάδης ήταν ο βασικότερος λόγος που οι πιο πολλοί φοιτητές του Ιστορικού – Αρχαιολογικού ήξεραν από το πρώτο έτος ότι ήθελαν να γίνουν αρχαιολόγοι και όχι ιστορικοί. Ως δάσκαλος ήταν αξεπέραστος, αν και μονολογούσε συχνά για τα «αντι-κατορθώματά» του, όταν ξεκίνησε στην εκπαίδευση πολύ πριν γίνει πανεπιστημιακός.

Οι φοιτητές του στις ανασκαφές τον λάτρευαν. Ήταν τίμιος και δίκαιος. Ήταν μακριά από το κλίμα του γλιστερού δρόμου της μετριότητας, του γλοιώδους «πάρε-δώσε» φοιτητή – καθηγητή, που μερικές φορές νόμιζες πως τον βάδιζε ολόκληρο το Πανεπιστήμιο. Το αντίθετο, όταν τον πετύχαινες στο διάδρομο της σχολής φανταζόσουν ξαφνικά πως παίζεις κομπάρσος σε μια σκηνή από τον «Κύκλο των Χαμένων Ποιητών».

Ως επιστήμονας ήταν μοναδικός, η σκέψη του ήταν μαγευτική. Έσκαψε στο Σέσκλο και στο Διμήνι της Θεσσαλίας. Στο Δισπηλιό της Καστοριάς έφτιαξε το οικομουσείο, βασισμένο στα αποτελέσματα της ανασκαφής ενός προϊστορικού οικισμού. Ως σύλληψη και ως αποτέλεσμα το έργο του στο Δισπηλιό είναι ένα από τα μεγάλα θαύματα αυτής της μικρής χώρας.

Σκάλιζε το χώμα σε στρώματα και ανακάλυπτε κόσμους, κοινωνίες, αντιλήψεις και κοσμοθεωρίες. Η αγαπημένη του ίσως θεωρία ήταν αυτή που ήθελε τον κόσμο πριν τη γραφή και πριν τη συσσώρευση να μην έχει πολέμους ούτε έχθρες, ούτε οχυρωματικούς περίβολους, αλλά πεζούλες για καλλιέργειες. Έδειχνε τους σιδεράδες ως τους πρώτους ηγεμόνες των κοινωνιών και τους πρώτους υπεύθυνους για την ταξική κοινωνία και το επακόλουθό της, τον πόλεμο. Δε χωρά αμφιβολία πως ο Χουρμουζιάδης ήταν μαρξιστής, αλλά και το ότι η σκέψη του μπορούσε να ταξιδέψει παντού και να ανατρέψει τα πάντα.

Προσπάθησε να φέρει την αρχαιολογία κοντά στην κοινωνία μέσα από το πολιτιστικό ραδιόφωνο. Σε άλλες εποχές οι Έλληνες θα κρέμονταν από τα χείλη του, τα τσιτάτα του θα τα έλεγαν στις ειδήσεις των 8 (στη θέση των ειδήσεων από το «Χόλιγουντ» ή των κυρηγμάτων μίσους του «Θεσσαλονίκης»). Οι γονείς θα έβαζαν μέσο για να στείλουν τα παιδιά τους στις ανασκαφές του και όχι στα «τσικό» του ΠΑΟΚ. Σε άλλες εποχές. Σε μια άλλη Ελλάδα.

Πιστός στο ΚΚΕ και βουλευτής Α΄Θεσσαλονίκης, καθηγητής στο Αριστοτέλειο και διεθνώς αναγνωρισμένος στον τομέα της προϊστορικής αρχαιολογίας. Κι όμως, στα μικρά ζητήματα της πολιτικής και της εκπαίδευσης, όταν αυτά που υποστήριζε μας έβρισκαν αντίθετους, επιδίωκε να τα συζητήσει μαζί μας ψιθυριστά, την ώρα που η ανεκδιήγητη πρόεδρος απειλούσε να μας πετάξει έξω από τη συνεδρίαση του τμήματος.

Έφυγε σήμερα, 16 Οκτωβρίου, από καρκίνο στα 81 του χρόνια. Δε γνωρίζω πως αντιμετώπισε αυτή την ασθένεια. Την προηγούμενη που είχε αφήσει τα σημάδια της πάνω στο σώμα του, νομίζω πως δεν την υπολόγιζε καθόλου. Έτσι μου φάνηκε τις λίγες φορές που τον συνάντησα στη Φιλοσοφική. Το βλέμμα του δεν είχε αλλάξει καθόλου. Θαρρείς πως σε μετρούσε και έψαχνε να βρει αν είχες μια στάλα αξίας για να σου περάσει μια γνώση, μια σπίθα από τη φωτιά που έκαιγε μέσα του.
Δεν ξέρεις τι άλλο να πεις και πώς να αποδώσεις τιμή σε έναν τέτοιο άνθρωπο, σε έναν τέτοιο δάσκαλο. Γεμίζεις θλίψη, απογοήτευση, σκύβεις το κεφάλι. Έφυγε ο Τσολάκης, έφυγε ο Χουρμουζιάδης. Δύο τρεις έμειναν ακόμα, να φέγγουν σα φάροι σε μια θάλασσα φουρτουνιασμένη που όλο σκοτεινιάζει και γίνεται πιο επικίνδυνη.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr