Εφιάλτης σε υγρά κελιά

Την ίδια ώρα που οι Λευκορώσοι προσγείωναν νταηλίκι το αεροπλάνο της Ryanair στο Μινσκ για να συλλάβουν έναν προσκείμενο στην αντιπολίτευση δημοσιογράφο, η μπασκετμπολίστρια Γέλενα Λεουτσάνκα προετοιμαζόταν για τον πέμπτο τελικό του ελληνικού  πρωταθλήματος, μετά Ολυμπιακού-Παναθηναϊκού.

Η πανύψηλη κοπέλα δεν έπαιξε στον κρίσιμο αγώνα λόγω τραυματισμού, αλλά αυτό ήταν το τελευταίο που την απασχολούσε. Περισσότερο είχε το μυαλό της σε όσα συνέβαιναν στην πατρίδα της. Διότι το έχει ξαναδεί αυτό το έργο. Το έχει ζήσει στο πετσί της.

Η Γιέλενα Λεουτσάνκα (ρωσιστί: Λεφτσένκο) συνελήφθη στο αεροδρόμιο του Μινσκ στις 30 Σεπτεμβρίου 2020, ενώ ετοιμαζόταν να πετάξει για την Αθήνα, όπου θα ακολουθούσε κούρα αποθεραπείας από παλαιότερους τραυματισμούς και πρόγραμμα φυσικής κατάστασης.

«Κυρία μου, ελάτε μαζί μας», της είπαν οι δύο αστυνομικοί που την πλησίασαν. «Είστε υπό κράτηση για συμμετοχή σε παράνομη διαδήλωση». Όπως τόσοι και τόσοι επαναστατημένοι Λευκορώσοι.

Την πρώτη νύχτα, η Γιελένα την πέρασε στο κρατητήριο του αστυνομικού τμήματος Λενίνσκι, σε ένα κελί με δύο κουκέτες, όπου βρισκόταν άλλη μία γυναίκα. Τα κρεβάτια δεν είχαν στρώματα, παρά μόνο σεντόνια. «Μην ανησυχείτε, θα σας γράψουμε ένα πρόστιμο και αύριο θα πάτε στο σπίτι σας», τη διαβεβαίωσαν. Σε όλους έλεγαν το ίδιο παραμύθι.

Η αθλήτρια πέρασε από δίκη-παρωδία, την ίδια ώρα που άλλες κρατούμενες τραγουδούσαν επαναστατικά τραγούδια. «Ένωσα τη φωνή μου με τη δική τους και έβαλα τα κλάματα», αφηγείται. «Στο τέλος ξεσπάσαμε όλες σε χειροκροτήματα. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή τη στιγμή».

Η Λεουτσάνκα καταδικάστηκε σε 15ήμερη κάθειρξη και κλείστηκε με δύο άλλες κοπέλες σε ένα τετράκλινο κελί στην περιβόητη φυλακή Οκρέστινα.

«Το πρώτο βράδυ είχαμε στρώματα, νερό και τουαλέτα», περιγράφει. «Το μαρτύριο άρχισε το πρωινό της 2ας Οκτωβρίου, όταν μας πήραν τα στρώματα. Βάλαμε τις φωνές, ώσπου ήρθε ένας ελεεινός φρουρός και μας διέταξε να σιωπήσουμε, τραβολογώντας μία από τις κοπέλες. Μας στέρησαν το ζεστό νερό και την αποχέτευση, ενώ έριξαν στο κελί άλλες δύο γυναίκες. Τις νύχτες στρώναμε ρούχα και εφημερίδες. Κάποια κοιμόταν στο τραπέζι, εγώ η ψηλή στον πάγκο, άλλες στριμώχνονταν δυό δυό. Το κελί ήταν παγωμένο. Δεν μας άφησαν να κάνουμε μπάνιο ούτε μία φορά. Μας έβγαλαν να περπατήσουμε μόνο πέντε φορές σε δύο εβδομάδες».

Όταν ζητήθηκαν εξηγήσεις από τον δεσμοφύλακα, εκείνος είπε ότι η βαναυσότητα ήταν ηθελημένη. «Φροντίζουμε ώστε να μη θέλετε να ξανάρθετε εδώ».

Το μαρτύριο των κοριτσιών περιλάμβανε προπαγανδιστικές διαλέξεις, προβολές φιλοκυβερνητικών ταινιών και διαρκή ψυχολογική βία.

«Φτιάξαμε ένα αυστοσχέδιο σκάκι με ψίχουλα από λευκό και μαύρο ψωμί, για να σκοτώνουμε την ώρα», θυμάται η Λεουτσάνκα. «Τραγουδούσαμε, συζητούσαμε, λέγαμε αστεία. Μάλιστα οι άλλες κοπέλες με αναγνώρισαν και μου έλεγαν ότι δεν περίμεναν ποτέ να με συναντήσουν στην Οκρέστινα. Οι άνδρες από άλλα κελιά μας χειροκροτούσαν μετά από κάθε τραγούδι και μου στέλνουν μηνύματα μέχρι σήμερα».

Η Γιελένα Λεουτσάνκα απελευθερώθηκε όταν εξέτισε την ποινή της («για παραδειγματισμό», πιστεύει η ίδια), μετά από δεύτερη «δίκη», όπου καταδικάστηκε σε πρόστιμο.

«Έφερναν τους γονείς μου να με δουν στη φυλακή στις 6 το πρωί και δεν τους έδιναν καμία πληροφορία», είπε στην ιστοσελίδα Meduza. «Η φωτογραφία που δείχνει τη μάνα μου να κλαίει στον ώμο του πατέρα δημοσιεύτηκε σε όλες τις εφημερίδες. ‘Εκαναν ό,τι μπορούσαν για να μας ταπεινώσουν. Από αυτό θρέφονται…».  

                                                                      

Η σεσημασμένη ως αντικαθεστωτικό στοιχείο Λεουτσάνκα αφηγήθηκε προ τριμήνου στο Documento την οδυνηρή περιπέτειά της στις φριχτές φυλακές του Λουκασένκο. Και τους εφιάλτες που βλέπει έκτοτε.

Μόλις συνειδητοποίησε ότι το σπίτι που της νοίκιασαν στην Αθήνα βρίσκεται πάνω από αστυνομικό τμήμα, φρίκαρε. «Μα, πουθενά δεν θα ξεφύγω από δαύτους; Τις νύχτες βλέπω στα όνειρά μου ότι με συλλαμβάνουν και με κλειδαμπαρώνουν ξανά σε κελί».

Η πανέμορφη Γέλενα αγρίεψε, όταν τη ρώτησα ευθέως αν η απόφασή της να παίξει στο ταπεινό ελληνικό πρωτάθλημα ήταν τέχνασμα για να πάρει βίζα εργασίας σε δυτικοευρωπαϊκή χώρα. «Δεν σκοπεύω να αποδράσω ούτε να γίνω φυγάς», ξεκαθάρισε.  

Οι αναρτήσεις της Λεουτσάνκα σπανίως έχουν σχέση με το μπάσκετ και τον Παναθηναϊκό. Μετά τα γεγονότα της Κυριακής, θα το σκεφτεί διπλά και τρίδιπλα να ξαναμπεί σε πτήση που θα πλησιάζει τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας.

Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης που μου έδωσε στις 12 Φεβρουαρίου 2021. Αξίζει να τη διαβάσετε προσεκτικά:

-Διάβασα κάπου ότι δεν σε ενδιέφερε η πολιτική και μάλιστα δεν είχες ψηφίσει ποτέ πριν το 2020. Τι άλλαξε και βρέθηκες στην πρώτη γραμμή του αγώνα;

Είμαι αθλήτρια, αλλά πάνω απ’ όλα είμαι ένας πολίτης που νοιάζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Μου φαίνονταν ασύλληπτα αυτά που συμβαίνουν στην πατρίδα μου. Πρέπει να νικήσουμε τον φόβο και να απαιτήσουμε δίκαιες εκλογές, με ανεξάρτητους παρατηρητές. Δεν είναι η πρώτη φορά που κλέβουν τις εκλογές. Εικοσιέξι χρόνια τώρα, οι Λευκορώσοι αισθανόμαστε πως η μοίρα μας είναι προκαθορισμένη, ό,τι και αν κάνουμε. Κάτι πάει λάθος. Έχουν γίνει τόσα λάθη.  Δεν είχα σκοπό να εμπλακώ με την πολιτική, αλλά μπορώ να χρησιμοποιήσω την πλατφόρμα μου για να απαιτήσω δικαιοσύνη. Είναι καιρός να ορθώσουμε ανάστημα. Εγώ δεν πρόκειται να σκύψω το κεφάλι, όπως κάνουν πολλοί. Είναι προτιμότερο να μιλήσεις και να πάρεις λάθος θέση, παρά να περπατάς στη μέση του δρόμου και να κάθεσαι ταυτόχρονα σε δύο καρέκλες.

-Βρέθηκες όμως στη φυλακή χωρίς να διαπράξεις κάποιο αδίκημα. Δεν σε τρόμαξε αυτή η εμπειρία;

Οι άνθρωποι αυτοί προσπαθούν να σπείρουν τον φόβο στο λαό, ώστε να τον ελέγξουν πιο εύκολα. Δεν υπάρχει φόβος όταν υψώνεις τη φωνή σου για την ελευθερία και για την αλήθεια. Ο υπόλοιπος κόσμος έχει σχεδόν ξεγράψει τη Λευκορωσία. «Έχει δικτατορία», λένε. Η ίδια η γραμματέας Τύπου της χώρας δήλωσε προχθές ότι ο κόσμος χρειάζεται περισσότερες δικτατορίες! Είναι αδιανόητα αυτά τα πράγματα, στον 21ο αιώνα. Οι παππούδες μου πολέμησαν το ’40 για την ελευθερία. Οι γονείς μου δούλευαν σε δύο δουλειές και έκαναν θυσίες για τα παιδιά τους. Με τις ειρηνικές διαδηλώσεις των τελευταίων μηνών, θέλουμε να δείξουμε στον κόσμο ότι δεν φοβόμαστε. Η συμμετοχή στον αγώνα μου προσφέρει απίστευτη ενέργεια και δύναμη.

-Αλλάζει όμως ο κόσμος μας; Μήπως παραείναι ρομαντικό αυτό που ονειρεύεστε;

Οι νέα γενιά δεν είναι σαν τη δική μας. Σκέφτονται διαφορετικά, είναι ατρόμητοι και δεν δέχονται τον έλεγχο μέσω της τρομοκρατίας. Απαιτούν το δικαίωμα στην επιλογή. Αυτό συμβαίνει σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ο κόσμος αφυπνίζεται, ενώνεται και αποκτά αδιάρρηκτη δύναμη. Όταν καθεστώς με έβαλε στη φυλακή, χιλιάδες πολίτες έσπευσαν στο πλευρό μου. Ήμουν στο κελί με πολλές άλλες γυναίκες, αλλά καμιά τους δεν είπε ότι μετανιώνει. Κάναμε την κυβέρνηση να θυμώσει. Αυτό δείχνει ότι είμαστε στο σωστό μονοπάτι. Η αδιαφορία είναι ο χειρότερος σύμβουλος.

-Τι λέει όμως ο μέσος ανθρωπάκος; Μήπως η δική του αδράνεια δίνει τη δύναμη στους δικτάτορες;

Εμείς είμαστε οι εργοδότες της κυβέρνησης και όχι αυτή ο δικός μας. Το Σύνταγμα το γράφουν οι πολίτες. Εμείς αποφασίζουμε! Ωστόσο, στη Λευκορωσία είχαμε μέχρι χθες 227 πολιτικούς κρατούμενους. Είναι πραγματικά λυπηρό, να αλλάζουν τους νόμους όπως τους βολεύει. Το μόνο που μας μένει, είναι να παλέψουμε. Έξι μήνες τώρα, απαιτούμε διάλογο. «Ακούστε τη φωνή μας», λέμε. Εκείνοι όμως κάνουν προβοκάτσιες. Μας προκαλούν, για να κάνουμε πράξεις που δεν θέλουμε και να μας έχουν στο χέρι.

Η αστυνομία τελικά είναι ίδια, παντού.

Το κελί το μοιράστηκα με τη Νάταλι Χέρσε, που μάλιστα έχει διπλή υπηκοότητα, αφού είναι μισή Ελβετίδα. Tην έβαλαν φυλακή για 15 μέρες και μετά της επέβαλαν κάθειρξη 2,5 ετών για αντίσταση κατά της αρχής. Το αδίκημά της ήταν ότι προσπάθησε να βγάλει τη μάσκα ενός αστυνομικού για να δει το πρόσωπό της. Έχουν φτιάξει ειδικά τάγματα ασφαλείας με άνδρες που φορούν μάσκες «μπαλακλάβα» που καλύπτουν όλο το πρόσωπο και λαδί στολές, αλλά χωρίς διακριτικά. Είναι στρατιώτες; Είναι αστυνομικοί; Γιατί κρύβονται; Κάθε μέρα περνούν και έναν καινούριο νόμο. Αύριο μπορεί να συλλάβουν κάποιον επειδή έχει κόκκινες κουρτίνες στο σπίτι του. Ακόμα και ο αθλητισμός έχει στην ηγεσία του άσχετους πολιτικάντηδες.

-Ναι, ξέρω ότι ο ίδιος ο Λουκασένκο είναι πρόεδρος της εθνικής Ολυμπιακής Επιτροπής και μάλιστα έχει κηρυχθεί persona non grata από τη ΔΟΕ. Τι θα του έλεγες εάν τον συναντούσες πρόσωπο με πρόσωπο;

Τι νόημα έχει να ανοίξεις διάλογο με κάποιον που ξέρεις ότι θα σου πει ψέματα; Ακόμα και αν μιλήσουμε, ψέματα θα μου πει. Τι να κάνω, λοιπόν; Να του βάλω τις φωνές και να απαιτήσω την αλήθεια; Και θα τι βγει από αυτό; Ειλικρινά, νομίζω ότι δεν χωράει συνεννόηση. Είμαστε βυθισμένοι στα ψέματα και ο κόσμος υποφέρει. Με έκλεισαν σε ένα μπουντρούμι χωρίς να κάνω τίποτε και κοιμόμουν για δεκαπέντε μέρες πάνω στα σίδερα, χωρίς φαγητό, χωρίς νερό, χωρίς μπάνιο. Όταν πήγα να μιλήσω, ένας φρουρός με έσπρωξε βίαια και μου είπε να βγάλω τον σκασμό. Πόσο μισείς τους υπηκόους σου για να τους υποβάλεις σε τέτοια μαρτύρια;

Θεωρείς ότι η Λευκορωσία είναι ακόμη το σπίτι σου;

Βεβαίως. Τα σχέδιά μου δεν αλλάζουν. Στη Λευκορωσία ζουν οι φίλοι μου, οι συγγενείς μου, οι οικογένειά μου. Από τη στιγμή που δεν διέπραξα αδίκημα, δεν σκοπεύω να αποδράσω και να γίνω φυγάς. Ξέρω ότι στο αεροδρόμιο μπορεί να συμβεί οτιδήποτε, αφού κυριαρχεί ανομία. Αυτό είναι το πιο τρομακτικό πράγμα. Είμαι αθλήτρια και όχι πολιτικός. Η λέξη «ακτιβίστρια» με περιγράφει καλύτερα. Αγωνίζομαι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για τους συνανθρώπους μου, για την αλήθεια, για τη δικαιοσύνη.

-Υπάρχει ελπίδα, όμως; Μήπως, Γιελένα, οι κοινωνικοί αγώνες είναι μάταιοι;

Πολλές φορές μου έχουν πει ότι η αντίσταση είναι ανώφελη. Εγώ ελπίζω και πιστεύω ότι κάτι θα αλλάξει. Όταν συνειδητοποιείς ότι έφτασες στο απροχώρητο, δεν υπάρχει επιστροφή. Από δω και στο εξής, η χώρα μου θα είναι διαφορετική. Η πάλη για την ελευθερία με ποτίζει με τα ωραιότερα συναισθήματα. Κατέκτησα πολλούς τίτλους στο μπάσκετ, αλλά δεν τους αλλάζω με τον θρίαμβο που νιώθω όταν διαμαρτύρομαι στο πλευρό εκατοντάδων χιλιάδων συμπολιτών μου. Χωρίς ελευθερία, δεν υπάρχει χαρά, δεν υπάρχει ζωή. Μαζί μας στον δρόμο βγήκαν ακόμα και γεροντάκια. «Δεν θα ζήσουμε για να χαρούμε την αλλαγή, αλλά ο κόσμος θα γίνει καλύτερος για τα παιδιά και για τα εγγόνια μας», λένε. Η κυβέρνηση προσπαθεί να καταπνίξει το κίνημα και να σκορπίσει τον φόβο.

-Ήρθε κάποια μέρα που να είπες μέσα σου: «Νικάμε»;

Δεν λειτουργεί έτσι ο αγώνας. Στη ζωή δεν υπάρχει μόνο και μαύρο. Είναι όπως το χρηματιστήριο, όπου οι αξίες αυξομειώνονται καθημερινά, προκαλώντας πότε αισιοδοξία και πότε απαισιοδοξία. Όποιος θέλει να ακολουθήσει, ας δέσει γερά τη ζώνη ασφαλείας για να αντέξει τις αναταράξεις.

-Υποθέτω ότι στην Ελλάδα αισθάνεσαι πιο ασφαλής.

Το καταπληκτικό είναι ότι μένω πάνω από αστυνομικό τμήμα! Τις πρώτες μέρες είχα φρικάρει, βλέποντας να φοράνε μάσκες προσώπου όπως στη Λευκορωσία. Τις νύχτες βλέπω συχνά εφιάλτες, ότι συλλαμβάνομαι ξανά και κλείνομαι σε ένα κελί. Νιώθω όμως καλύτερα, σωματικά και πνευματικά, τώρα που κλείνω 2-3 μήνες στην Ελλάδα. Είμαι ευγνώμων για την ευκαιρία που μου δόθηκε, από τον Παναθηναϊκό και την προπονήτρια Ελένη Καπογιάννη, με την οποία συνεργάστηκα και στον Λίβανο.

-Ξεπέρασες σιγά σιγά και τα προβλήματα τραυματισμών.

Ξέρεις, όταν ταξίδεψα στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωσή μου κόλλησα και τον κορονοϊό! Σαν να μην έφταναν τα κελιά της Λευκορωσίας, πέρασα και δύο εβδομάδες σε απομόνωση. Ευτυχώς δεν νόσησα βαριά. Είχα πυρετό την πρώτη μέρα και έχασα την αίσθηση της οσμής, αλλά ως αθλήτρια δεν αντιμετώπισα προβλήματα ταχυκαρδίας ούτε δύσπνοια. Όμως το κορμί μου αντέδρασε σπασμωδικά και είχα αϋπνίες. Ήταν κάτι σαν κατάθλιψη και το θεωρώ παρενέργεια της φυλάκισης. Οι έρευνες δείχνουν ότι τα επακόλουθα του κορονοϊού δεν είναι μόνο σωματικά αλλά και ψυχικά.

-Συμπεραίνω ότι οι εμπειρίες των τελευταίων μηνών έβγαλαν στην επιφάνεια μία καινούρια Γιελένα.

Ανακάλυψα εκ νέου την αγάπη για το μπάσκετ και βρήκα κίνητρο για να διαψεύδω όσους με θεωρούσαν τελειωμένη. Δεν ήταν το «εγώ» μου αυτό που με κράτησε στα γήπεδα. Έψαξα βαθιά μέσα μου, άκουσα τον εαυτό μου, προσπάθησα να καταλάβω τι με διδάσκει αυτή η διαδρομή. Κουράστηκα, έκλαψα, σκάλισα την ψυχή μου και βρήκα ότι μέσα κρύβεται πίστη, επιμονή, κουράγιο. Το ταξίδι μου μοιάζει πολύ με αυτό της Λευκορωσίας. Ο χρόνος φέρνει τα πάντα στη σωστή τους θέση.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr