Μνήμες από μια τιμητική εκδήλωση για τον Κερκ Ντάγκλαs στο Łódz της Πολωνίας

Ήταν Σάββατο, 26 Οκτωβρίου του 1996, όταν στην περίφημη Ακαδημία Κινηματογράφου του Łódź, στην Πολωνία, επικρατούσε αναταραχή. Για την ακρίβεια, μας είχαν ξυπνήσει από το πρωί, καθώς περίμεναν μία σπουδαία προσωπικότητα. Η είδηση είχε φτάσει στις φοιτητικές εστίες, όπου διαμέναμε, τρεις Έλληνες σπουδαστές κινηματογράφου μαζί με άλλους συμφοιτητές απ’ όλες τις χώρες του κόσμου: Η Ελένη Χριστοπούλου, που σήμερα ζει στην Αγγλία και που εξελίχτηκε σε μία ποιήτρια του λόγου και της εικόνας, ο οπερατέρ Παναγιώτης Κιοβρέκης, που έχω πάνω από 20 χρόνια ν’ ακούσω νέα του, και ο γράφων – και οι τρεις σπουδάζαμε κινηματογράφο στης Χατζίκου και στην Πολωνία είχαμε βρεθεί για να εκπροσωπήσουμε τη σχολή στο Διεθνές Φεστιβάλ σπουδαστικών ταινιών. Τι θα συνέβαινε, λοιπόν, την 26η Οκτωβρίου του 1996 στον χώρο της πιο φημισμένης ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου; Θα ερχόταν ο Αμερικανός ηθοποιός Kirk Douglas και προς τιμήν του η διεύθυνση της Ακαδημίας είχε οργανώσει μπάρμπεκιου!

Η αλήθεια είναι πως τότε σνομπάραμε απίστευτα το αμερικανικό σινεμά. Για οτιδήποτε δεν θύμιζε Αντρέι Ταρκόφσκι ή Μίκλος Γιάντσο, ούτε ν’ ακούσουμε! Και, εντάξει, ο Kirk Douglas ήταν ένας ζωντανός μύθος της 7ης Τέχνης, 80 ετών τότε, αλλά αυτό το μπάρμπεκιου με είχε ξενερώσει. Όπως αποδείχτηκε, ούτε και του ίδιου του πολυάρεσε. Δεν έχω καλή εικόνα από την Πολωνία του ’96. Λίγα χρόνια πριν είχε πέσει το Τείχος του Βερολίνου και οι άνθρωποι είχαν ήδη μπει με τα μπούνια στον ξέφρενο καταναλωτισμό της Δύσης. Κι εμείς που λατρεύαμε τον Βάιντα και τον Κισλόφσκι, απλά παρακολουθούσαμε τη νεολαία με τα πατίνια να ψωνίζει χάμπουργκερ από υπαίθρια φαστφουντάδικα με τα hits της Madonna στα ακουστικά. Διόλου τυχαίο που οι πάντες εκεί περίμεναν τον Kirk Douglas σαν εκπρόσωπο του Χόλιγουντ στα μέρη τους, τουτέστιν σαν κανονικό Θεό! «Ας πάμε κι εμείς, αφού μας τραβολογάνε» σκεφτήκαμε – θυμάμαι – και πήγαμε στην εκδήλωση!

Καθόμασταν σε κοντινή απόσταση σε στημένες καρέκλες. Δεν υπήρχε κάποια εξέδρα, απ’ την οποία θα έβγαζε λόγο το τιμώμενο πρόσωπο. Ο Kirk Douglas έφτασε λίγο μετά τις 11 το πρωί. Δίπλα του ήταν ο Γ. Βόζνιακ, ο διευθυντής της Ακαδημίας του Łódź, ενώ ξοπίσω ακολουθούσε ολόκληρη κουστωδία, προφανώς όλο το επιτελείο της σχολής συν κάποιοι Αμερικανοί παρατρεχάμενοι. Ο Kirk φορούσε παλτό και είχε ένα μόνιμο χαμογελαστό ευγενικό ύφος. Τον είδαμε να σταματάει και να παρακολουθεί για λίγο την ορχήστρα κλασικής μουσικής που έπαιζε στον προαύλιο χώρο της σχολής. Δεν ήταν, βέβαια, τυχαία ορχήστρα. Οι Πολωνοί μουσικοί έδιναν συναυλία με τις μουσικές του Ζμπίγκνιου Πράισνερ από τις ταινίες του Κισλόφσκι. Εν ολίγοις, αν υπολογίσεις και την έκθεση με τα κοστούμια από τις ταινίες του Κισλόφσκι, που επίσης υπήρχε σε ένα άλλο κτίριο μεσ’ στη σχολή, αντιλαμβανόσουν πως γινόταν μια μεγάλη ρετροσπεκτίβα στη μνήμη του μέγιστου Πολωνού σκηνοθέτη, που’χε φύγει από τη ζωή τον Μάρτιο εκείνης της χρονιάς. 

Όταν ο Kirk πήρε το λόγο, μάλλον τους αποστόμωσε όλους! Πάνω από τις ψησταριές που είχαν στηθεί για το κοινό της τιμητικής εκδήλωσης, εμάς δηλαδή, τόλμησε να πει πως η τέχνη της μουσικής θα ήταν υπεραρκετή για να τιμηθεί συγκριτικά με ψητές μπριζόλες. Ο μεταφραστής μετέφερε τα λόγια του στα πολωνικά, πολλοί γέλασαν με το χιούμορ του και, όπως ήταν αναμενόμενο, καταχειροκροτήθηκε. Στη συνέχεια, ωστόσο, αυτά που είπε ο Kirk Douglas με έκαναν να τον συμπαθήσω ακόμη πιο πολύ. Μας είπε πως η 26η Οκτωβρίου δεν είναι τυχαία μέρα! Πριν από 30 χρόνια ακριβώς, στις 26 Οκτωβρίου του 1966, είχε επισκεφτεί για πρώτη φορά την Ακαδημία Κινηματογράφου του Łódź, όντας σούπερ σταρ! Έπλεξε το εγκώμιο του ευρωπαϊκού  κινηματογράφου και του Κισλόφσκι, δηλώνοντας θαυμαστής των ταινιών του, όπως κι αυτών του Ρομάν Πολάνσκι, με τον οποίο μάθαμε ότι συνδέθηκε με φιλία τη δεκαετία του 1970. Στη συνέχεια, είπε και δυο λόγια στο φοιτητόκοσμο που τον άκουγε, απ’ τα οποία σήμερα δεν θυμάμαι τίποτα. Κι όταν αργότερα έπιασα τον Βόζνιακ, τον διευθυντή της Ακαδημίας, και τον ρώτησα με ποιο τρόπο  είχαν τιμήσει τον Kirk Douglas το ’66, μου απάντησε πως κι εκείνος ήταν φοιτητής τότε, αλλά θυμάται μια πανηγυρική προβολή του «Spartacus» μεσ’ στη σχολή μαζί με την τελευταία ταινία του, μια πολεμική περιπέτεια. Τέλος πάντων, το όλο event δεν κράτησε πάνω από μία ώρα. Ο Kirk αποχώρησε, αφού, όπως μας ενημέρωσαν, θα επισκεπτόταν το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. 

Δεν θα τα θυμόμουν όλα αυτά αν δεν είχα κρατήσει το Νο 3 τεύχος του περιοδικού «Καθρέφτης» που εξέδιδε ο θεωρητικός του κινηματογράφου, Μάκης Μωραΐτης. Δοθείσης ευκαιρίας, με την επίσκεψη μου στο Łódź της Πολωνίας και τη συμμετοχή μου στο φεστιβάλ σπουδαστικών ταινιών, έγραψα ένα άρθρο – ανταπόκριση από το φεστιβάλ, μέσα στο οποίο δεν θα γινόταν να μην αναφερθώ και στο τιμητικό μπάρμπεκιου για τον Kirk Douglas. Το τεύχος είχε κυκλοφορήσει τον Ιανουάριο του 1997 και πρέπει να είναι το πρώτο έντυπο που είδα δημοσιευμένο κείμενο μου, στα 22 μου. Και κάπως έτσι, έχω να λέω πως κάποτε συνάντησα σε μια ξένη χώρα. έστω εκ του μακρόθεν, έναν ζωντανό θρύλο του παγκόσμιου κινηματογράφου. Και, όπως έγραψα και στα social media, με αφορμή την είδηση του θανάτου του, «Αυτός, ναι, είχε πλήρη ζωή: Καλλιτέχνης, ηθοποιός, γύρισε ταινίες που έμειναν στο χρόνο, τιμήθηκε με Όσκαρ για το σύνολο του έργου του, έφτιαξε μια μεγάλη αγαπημένη οικογένεια, έζησε με άνεση μεσ’ στα πλούτη που έβγαλε απ’ τη δουλειά του και χθες εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο στα 103 του χρόνια». Στο καλό, Kirk Douglas, μακάρι όλοι οι άνθρωποι να είχαν τη δική σου ζωή!