Δημήτρης Σπύρου "Το μέλλον του Φεστιβάλ είναι τα παιδιά που συμμετέχουν σε αυτό"

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους (το οποίο λήγει σήμερα στις 6 Δεκεμβρίου), Δημήτρης Σπύρου, μιλά για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του σημαντικότερου κινηματογραφικού «θεσμού» για παιδιά στην Ευρώπη. Τα εισαγωγικά στη λέξη «θεσμός» χρειάζονται, καθώς ακόμη εκκρεμεί η ψήφιση στη Βουλή του νόμου που θα επικυρώσει, έπειτα από δεκαεπτά χρόνια συνεχούς λειτουργίας, τη θεσμοθέτησή του!

17η χρονιά για το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους! Πλέον είναι έτοιμο να γίνει και θεσμός;

Σαν έτοιμοι από καιρό. Το Φεστιβάλ είναι ώριμο για να γίνει θεσμός εδώ και τουλάχιστον πέντε χρόνια. Η Διεθνής Ένωση Κινηματογράφου για Παιδιά και Νέους δημιουργήθηκε το 1955, προκειμένου να συνενώσει τις τότε υπάρχουσες σκόρπιες προσπάθειες σε όλο τον κόσμο, προσπάθειες που λειτουργούσαν ήδη από τη δεκαετία του ’30 υπό την αιγίδα της Κοινωνίας των Εθνών. Η Ελλάδα έμεινε πίσω για ιστορικούς λόγους από αυτή την ιστορία. Εμείς ξεκινήσαμε μόλις το 1997 να δημιουργήσουμε μια μονάδα δράσης σχετικά με την κινηματογραφική εκπαίδευση και τον κινηματογράφο για παιδιά και νέους, η οποία να κινείται στο πνεύμα που έχει διαμορφωθεί μέσα από συνέδρια, προβολές, συζητήσεις και δράσεις φορέων που ασχολούνται με το αντικείμενο, όπως και από τις «νόρμες» της UNICEF και της UNESCO. Καταφέραμε να πρωτοπορήσουμε πραγματικά και αυτήν τη στιγμή να είναι πανθομολογούμενο πως διοργανώνουμε το σημαντικότερο φεστιβάλ του είδους στην Ευρώπη. Ουσιαστικά, λοιπόν, το Φεστιβάλ είναι θεσμός, τυπικά ακόμη όχι.

Αυτό σε πρακτικό επίπεδο τι σημαίνει;

Κάθε χρόνο μας βγαίνει η ψυχή να βρούμε τους πόρους, για να υλοποιήσουμε το Φεστιβάλ. Δεν γνωρίζουμε εγκαίρως πόσα χρήματα θα μας δώσει το υπουργείο Πολιτισμού, πόσα η Περιφέρεια… Εδώ και δεκαεπτά χρόνια όλοι παίζουμε το κεφάλι μας, για να γίνεται αυτό το Φεστιβάλ.

Από ποιες συμπληγάδες πέρασε το Φεστιβάλ για να φτάσει σήμερα στη 17η διοργάνωσή του;

Είχα διαπιστώσει την ανάγκη να υπάρχει και στην Ελλάδα ένας τέτοιος θεσμός, εξαιτίας της εμπειρίας μου ως σκηνοθέτης. Με την ταινία μου ο «Ψύλλος» είχα ταξιδέψει σε πολλά φεστιβάλ του είδους σε όλες τις ηπείρους. Από το Βερολίνο έως το Σικάγο και από το Μπέλφαστ έως το Κάιρο, γνωρίστηκα με πολλούς θεσμικούς παράγοντες του χώρου, οι οποίοι με ρωτούσαν απορημένοι γιατί η Ελλάδα δεν διοργάνωνε ένα αντίστοιχο φεστιβάλ. Μελέτησα, λοιπόν, τον τρόπο που λειτουργούν αυτά τα φεστιβάλ διεθνώς, έφτιαξα έναν τεράστιο φάκελο, τον υπέβαλα στο Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου –εκείνη την περίοδο ήμουν μέλος της γενικής συνέλευσης του ΕΚΚ ως αιρετός εκπρόσωπος της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών– και παρουσίασα το φάκελο και την αναγκαιότητα να υπάρξει αυτός ο θεσμός. Αυτό έγινε το 1992, και η πρότασή μου καταχειροκροτήθηκε. Στη συνέχεια, μπήκε σε κάποιο συρτάρι και δεν έγινε απολύτως τίποτε. Όμως, προσωπικά δεν εγκατέλειψα την υπόθεση. Έτσι, το 1993 με μια ομάδα ανθρώπων δημιουργήσαμε το Νεανικό Πλάνο, μια δημιουργική ομάδα για την ανάπτυξη της οπτικοακουστικής δημιουργίας και έκφρασης, και κάναμε πράγματα μόνοι μας που έβρισκαν μεγάλη ανταπόκριση. Αυτή η προσπάθεια, βέβαια, δεν μπορούσε να έχει το εύρος που απαιτούσε η ανάγκη. Και τότε είπα ότι τη λύση μπορεί να τη δώσει ένα διεθνές φεστιβάλ, «για να ταράξει τα νερά» – αυτή ακριβώς τη φράση είχα χρησιμοποιήσει. Μάλιστα, υπήρχαν άνθρωποι στον τομέα της εκπαίδευσης –αρκετοί από τους οποίους είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό– που αντιλαμβάνονταν την αξία του κινηματογράφου τόσο ως εποπτικού μέσου διδασκαλίας όσο και ως τέχνης στο χώρο της παιδείας. Απευθύνθηκα τότε στο υπουργείο Πολιτισμού, αλλά η στάση του ήταν αναβλητική. Εκείνη την εποχή νομάρχης στην Ηλεία ήταν ο Θανάσης Ράλλης, ο οποίος όχι μόνο ήταν φίλος του κινηματογράφου, αλλά και πολιτικός που ήθελε να αφήσει κάτι πίσω του. Έτυχε σε μία συνάντηση να ακούσει το όραμά μου και ενθουσιάστηκε. Μέσα σε έξι μήνες καταφέραμε και στήσαμε το πρώτο Φεστιβάλ εκ του μηδενός.

Η επιτυχία που είχε ξεπέρασε και τις δικές μου προσδοκίες. Θυμάμαι τον Νίκο Κούνδουρο να σηκώνεται μέσα στην αίθουσα και να φωνάζει: «Ακούστε, κύριοι, εδώ μέσα αυτήν τη στιγμή συντελείται ένα θαύμα. Το αντιλαμβάνεστε;». Ακόμη και τα έντυπα που είχαμε εκδώσει ξεπερνούσαν σε ποιότητα αντίστοιχα έντυπα καθιερωμένων φεστιβάλ του εξωτερικού, ενώ οι παράλληλες εκδηλώσεις ήταν σημαντικές. Από τότε και κάθε χρόνο το Φεστιβάλ γίνεται καλύτερο, πάντα με τεράστιες οικονομικές δυσκολίες και πάντα με πόλεμο, είτε από αδαείς είτε από κακοπροαίρετους είτε από μικροπολιτικά συμφέροντα. Η ομάδα των ανθρώπων, όμως, που εμπνευστήκαμε το Φεστιβάλ συμφωνήσαμε πως μπορεί να είναι αυτή η πραγματικότητα, αλλά αυτή την πραγματικότητα θα την αντιπαλέψουμε. Ήρθαμε σαν πολεμιστές και όχι σαν διανοούμενοι που δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Γνωρίζαμε πως η αντίδραση υποκινείται από ένα πλέγμα μικροσυμφερόντων. Τελικά, το Φεστιβάλ δέθηκε με τη σκέψη και το συναίσθημα των παιδιών, και αυτό είναι ένα στοιχείο βαθιά ριζωμένο στην κοινωνία του Πύργου. Σκεφτείτε ότι τα παιδιά που παρακολούθησαν και συμμετείχαν στο πρώτο Φεστιβάλ και ήταν 12 χρόνων, σήμερα είναι 29 χρόνων και δυναμικοί πολίτες του Πύργου, και δεν τσιμπάνε από τους κακοπροαίρετους που πετάνε «πραγματάκια» στον αέρα.

Ο ρόλος του Φεστιβάλ πλέον δεν πρέπει να είναι παρεμβατικός ή συμβουλευτικός σε θέματα εκπαίδευσης;

Είμαι άνθρωπος της δράσης. Έτσι είμαι και στον κινηματογράφο. Γράφω ένα σενάριο και το σκηνοθετώ. Δεν είμαι για θεωρίες. Συνεργάζομαι παράλληλα με την κοινωνία, όχι κάθετα.

Θεωρείτε ότι η επιτυχία του Φεστιβάλ επηρεάζει τις νοοτροπίες των κυβερνώντων;

Τέτοια γεγονότα δεν μπορεί να μην τους επηρεάζουν. Ωστόσο, το ελληνικό κράτος δεν έχει συνέχεια. Τη στιγμή που ένας υπουργός ή υφυπουργός μαθαίνει, αλλάζει και ο αντικαταστάτης «είτε πέφτει από τη Σελήνη είτε έρχεται από τον Άρη». Έχουμε ακούσει υπουργό να αναρωτιέται: «Τι είναι αυτό; Μίκι Μάους;»! Όταν, λοιπόν, καταφέρνουμε να ενημερώσουμε έναν υπουργό, αλλάζει και μέχρι ο επόμενος να μάθει τι είναι animation, αλλάζει κι αυτός…

Ποιο είναι το μέλλον του Φεστιβάλ;

Πίσω από το Φεστιβάλ υπάρχει μια μεγάλη καλοκουρδισμένη μηχανή. Αυτήν τη στιγμή που μιλάμε γίνονται προβολές σε δεκατέσσερις αίθουσες και εργαστήρια σε δεκάδες χώρους. Τα μηχανήματα που στήθηκαν και σεταρίστηκαν αυτές τις ημέρες είναι υπερσύγχρονα. Το Φεστιβάλ υποστηρίζεται από ένα μεγάλο τεχνικό τιμ, οι άνθρωποι του οποίου βγήκαν από τους κόλπους του Φεστιβάλ. Βγαίνουν εφημερίδες, γυρίζονται ταινίες, και το τηλέφωνό μου δεν χτυπάει, γεγονός που αποδεικνύει πως όλα λειτουργούν στην εντέλεια. Η Ηρώ, που είναι υπεύθυνη για το Zizanio News, ήταν «ζιζάνιο», όπως επίσης η Μαρία Μπεντενίτη, υπεύθυνη για το The Mythos Project (όπου συμμετέχουν 56 άτομα σε 8 πολυεθνικά εργαστήρια) και η Γεσθημανή Ρουμπάνη, η Μάνια μας, η οποία φέτος τελειώνει την Αρχιτεκτονική και η εργασία που έκανε και καταχειροκροτήθηκε αφορούσε το Παλέ του Φεστιβάλ, ή, για να το πούμε πιο σωστά, το Κέντρο Οπτικοακουστικής Παιδείας που θέλουμε να γίνει στον Πύργο. Το μέλλον, λοιπόν, του Φεστιβάλ είναι αυτά τα παιδιά και τα παιδιά που έρχονται. Από την αρχή θέλαμε τα μελλοντικά στελέχη του Φεστιβάλ να αναδεικνύονται από τα παιδιά που συμμετέχουν. Δεν επιτρέπουμε σε κανένα βουλευτή να διορίζει τα στελέχη. Το ικανότερο άτομο αναλαμβάνει το πόστο που ταιριάζει στις ικανότητές του.

Συνέντευξη στους Παναγιώτη Φρούντζο, Κωνσταντίνο Καϊμάκη