Δέκα σημεία για τη Μαδρίτη

Είναι σημαντικό γεγονός η εκλογική αναμέτρηση και η άνοδος της Δεξιάς που χτύπησε στο μαλακό υπογάστριο της πανδημίας, εμφανιζόμενη ως «επαναστάστρια» απέναντι σε περιορισμούς και απαγορεύσεις. Η αναμέτρηση όμως κρύβει κι άλλες, πολλές πτυχές, τις οποίες χρειάζεται να μελετήσουν οι πολιτικοί επιστήμονες. Κι αυτό επειδή διαφαίνεται μια ήττα της δημόσιας υγείας, ένα τσάκισμα της ριζοσπαστικής φωνής και το ξεπέταγμα ενός μετώπου με ακραίο νεοφιλελεύθερο λόγο, «εκσυγχρονιστικές» τάσεις, το οποίο μάλιστα περηφανεύεται για τη νομιμοποίηση διά της συνεργασίας με τη φρανκιστική ακροδεξιά.

1. Η ακραία δεξιά, δηλαδή το Λαϊκό Κόμμα, κυβερνάει την αυτόνομη κοινότητα της Μαδρίτης επί 26 συναπτά έτη, με ποσοστά που μέχρι το 2011 άγγιζαν και το 52%. Από το 2015 και μετά, άρχισε να καταγράφεται μια πτωτική τάση: Ένα τμήμα της δεξιάς ψήφου (12% περίπου) διεκδικήθηκε με επιτυχία από το ισπανικό «Ποτάμι», τους Ciudadanos, αφήνοντας το Λαϊκό Κόμμα στο 33,1%. Το 2019, οι Ciudadanos κατόρθωσαν να γίνουν ρυθμιστική δύναμη με ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό (19,5%). Το Λαϊκό Κόμμα της Ιζαμπέλ Αγιούζο περιορίστηκε στο 22,2% και σχημάτισε – για πρώτη φορά στην ιστορία της περιφέρειας – κυβέρνηση συνασπισμού με τους Ciudadanos. Είχε εξασφαλίσει, επίσης, ήδη την ανοχή και, ουσιαστικά, τη στήριξη του ανοιχτά ακροδεξιού Vox, το οποίο είχε λάβει στις 14 Αυγούστου 2019 το εντυπωσιακό 8,9%.

2. Οι – πρόωρες –  εκλογές της περασμένης Τρίτης στη Μαδρίτη προκλήθηκαν και προετοιμάστηκαν με την απόλυτη βούληση του Λαϊκού Κόμματος και της Αγιούζο: Όταν οι Σοσιαλδημοκράτες άρχισαν να «ψαρεύουν» στα δεξιά τους, επιχειρώντας να μεταβάλουν τις ισορροπίες στην αυτόνομη περιοχή της Μούρθια, με τη σύμπραξη των Ciudadanos, το Λαϊκό Κόμμα και η Αγιούζο αποφάσισαν να στείλουν στους προηγούμενους ένα ηχηρό μήνυμα με έντονο συμβολισμό. Τερμάτισαν, λοιπόν, τη συνεργασία τους με τους Ciudadanos στην τοπική κυβέρνηση της Μαδρίτης και προκήρυξαν καινούριες εκλογές, σε λιγότερο από δυο χρόνια κοινής διακυβέρνησης.

 

3. Η Αγιούζο και το κόμμα της μπορούσαν να στείλουν αυτό το μήνυμα για δύο λόγους: Αφενός, διότι γνωρίζουν πολύ καλά την «ψυχή» της εκλογικής βάσης των Ciudadanos. Δομικά δεξιοί αστοί και μικροαστοί, που απεχθάνονται ακόμα και την πιο μετριοπαθή και μεταφορική έννοια αριστεράς και κοινωνικού συμβολαίου, που ξέρουν πότε χρειάζεται να αφήσουν τα εστέτ και «ευρωπαϊστικά» προσχήματα για να δείξουν τα ταξικά τους δόντια, προσφέροντας εντυπωσιακή εκλογική άνοδο σε μία ακραία δεξιά, διεφθαρμένη και αντιδημοκρατική πολιτική δύναμη, η οποία δεν κυβερνούσε κατά το προηγούμενο κρίσιμο διάστημα μόνο με την ανοχή της φασιστικής ακροδεξιάς, αλλά και με αρκετές από τις ιδεολογικές συντεταγμένες της. Η τέως εκλογική βάση των Ciudadanos έστειλε μέσω της Αγιούζο ένα ενδιαφέρον μήνυμα στην ηγεσία: Στήριξαν μαζικά αυτό το κόμμα ως «πρόσχημα» και ως μέσο για να ανακόπτονται ή να δυσχεραίνονται επικίνδυνες αριστερές πλειοψηφίες, όχι για να δίνονται περιθώρια ελιγμών που, μεσοπρόθεσμα, θα μπορούσαν να επιβαρύνουν το πορτοφόλι της επιχειρηματικότητας.

4. Αφετέρου, η Αγιούζο ήξερε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να κεφαλαιοποιήσει τους χειρισμούς της ως επικεφαλής στην τοπική κυβέρνηση της Μαδρίτης μετά από έναν χρόνο πανδημίας. Αυτοί οι χειρισμοί συνδύαζαν στοιχεία από την αντίληψη του Τραμπ για το υγειονομικό σκέλος και από τις αντιλήψεις των πινοσετικών και των φρανκικών για την κοινωνική, οικονομική και προνοιακή πολιτική: Ο σώζων εαυτόν σωθήτω και ο ισχυρότερος ας επιβιώσει. Απέναντι στην κεντρική κυβέρνηση του ισπανικού κράτους, η Αγιούζο δεν υπερασπίστηκε δημοκρατικά δικαιώματα, ούτε άσκησε προοδευτική κριτική στις ακαμψίες του λοκντάουν και σε προβληματικές πλευρές κατά την εφαρμογή των μέτρων προστασίας. Ήξερε, βεβαίως, ρητορικά και με ιδιαίτερη πανουργία, να αξιοποιήσει την κόπωση από τον εγκλεισμό, τη νοσταλγία της «μπιρίτσας-στο-μπαρ» που είχε ανασταλεί επ’ αόριστον. Ήξερε, επίσης, πώς να «ισοφαρίσει» πλευρές δεξιάς διαχείρισης της κεντρικής κυβέρνησης στο σκέλος της κοινωνικής πολιτικής με τη δική της, που ήταν στυγνά δεξιά. Έτσι, κατάφερε να αποσπάσει και κομμάτια δεξιάς σοσιαλδημοκρατικής ψήφου, όπως και ψήφους από ανθρώπους που δεν είχαν ψηφίσει σε προηγούμενες αναμετρήσεις.

 
5. Εντούτοις, στο άρμα της Αγιούζο προσδέθηκαν όλοι και όλες που ανησυχούν και για το πιο αδύναμο ενδεχόμενο ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους, παρεμβατικών πολιτικών προς όφελος των εργαζομένων, έστω και ελάχιστων ρυθμίσεων με δημόσιο χαρακτήρα στον κόσμο (μετά; ) την πανδημία. Η επιδιωκόμενη πόλωση λειτούργησε τελικά υπέρ της Αγιούζο, επειδή ήξερε καλά από την αρχή ποιος είναι ο πόλος της και πώς θα συμπεριφερθεί εκλογικά. Κι αυτός ο πόλος ψήφισε σοφά για τις επιδιώξεις του: Σήκωσε το Λαϊκό Κόμμα στο 44,7% και διατήρησε τα υποστηρικτικά φασισταριά στα ποσοστά τους.  

6. Δεν σήκωσαν την Ιζαμπέλ Αγιούζο μέχρι περίπου την αυτοδυναμία οι «αρνητές» γενικώς και αορίστως, αλλά εκείνοι και εκείνες που, με ποικίλους τρόπους, εισηγούνται και επιδιώκουν μια ακόμα πιο βάναυση διαχείριση του υπάρχοντος. vΦανατικοί πολέμιοι κάθε μορφής ισότητας και αδερφότητας, οι ψηφοφόροι της Αγιούζο κατάλαβαν πολύ καλά τι εννοούσε η χθεσινή και νυν επικεφαλής της τοπικής κυβέρνησης στη Μαδρίτη ζητώντας «ελευθερία»: Βοηθήστε με να εξασφαλίσω ποσοστά, με τα οποία θα διεκδικήσω ευκολότερα λιγότερα μέτρα κοινωνικής πολιτικής και υγειονομικής προστασίας, λιγότερη έγνοια για τις «περιττές» ανθρώπινες ζωές, περισσότερη αποενοχοποίηση της πιο άστοργης και επιθετικής εξατομίκευσης με όρους ισχύος. Αυτή είναι η «ελευθερία» της Αγιούζο και των οπαδών της.

 
7. Είναι λανθασμένο να νομίζουμε ότι η εμπειρία της πανδημίας κινητοποιεί αδιαφοροποίητα αντανακλαστικά αλληλεγγύης και διάθεσης για υπέρβαση ενός διαχειριστικού προτύπου, το οποίο σμπαράλιασε τη δημόσια υγεία και την κοινωνική ασφάλιση. Οι ψηφοφόροι της Αγιούζο – μεταξύ τους και οι ψευτοεστέτ, ευρωπαϊστικές ντροπές ισπανικής κοπής, εκ Ciudadanos ορμώμενοι/ες – αντάμειψαν με την ψήφο τους την πλήρη διάλυση της δημόσιας υγείας στη Μαδρίτη από τις τοπικές κυβερνήσεις του Λαϊκού Κόμματος. Είναι τοις πάσι γνωστό ότι οι περικοπές που επιβλήθηκαν από το κόμμα της Αγιούζο αποδεκάτισαν το σύστημα υγείας στη Μαδρίτη, προκαλώντας χειρότερες συνέπειες από ότι –πιθανώς– παντού αλλού στο ισπανικό κράτος.

 
8. Ένα αρκετά σημαντικό γεγονός, επίσης, είναι ότι η διάσπαση των Podemos, «Περισσότερη Μαδρίτη», έγινε δεύτερο κόμμα με πολύ καλό ποσοστό, αφήνοντας στην τρίτη θέση τους Σοσιαλδημοκράτες. Το ψηφοδέλτιο των Podemos, παρά τη μικρή άνοδο του 1,6%, βρίσκεται πολύ πίσω σε σύγκριση με τη διάσπασή του· ίσως αυτός να ήταν και ένας από τους σοβαρότερους λόγους για την παραίτηση του Ιγκλέσιας, ο οποίος, άλλωστε, διακρίνεται για τις επικοινωνιακές του ντρίμπλες.

 
9. Οι ανωτέρω δυνάμεις πιθανότατα να μην πρέπει, να μην μπορούν και να μη θέλουν να αθροιστούν κάτω από τη γενικόλογη και συχνά κενή νοήματος ταμπέλα της «αριστεράς». Από την άλλη, ο φανατικά ταξικός και επιθετικά αντικοινωνικός πόλος που συσπείρωσε η Αγιούζο δεν δυσκολεύεται καθόλου να κατατάξει στην επικίνδυνη αριστερά ακόμα και τους διαχειριστικά αφομοιωμένους Ισπανούς Σοσιαλδημοκράτες, επειδή το PSOE, αποσπασματικά και ρητορικά, κυρίως, εκπροσωπεί την πιο αριστερόστροφη εκδοχή των κομμάτων της πολιτικής του οικογένειας στην Ευρώπη. Αυτό δεν το επισημαίνω απαραιτήτως, επειδή η θέαση του πόλου της Αγιούζο είναι σημαντική ή πολύ περισσότερο δεσμευτική για να κατατάξουμε μια πολιτική δύναμη ως όντως αριστερή· το επισημαίνω για να στρέψουμε, ακόμα μια φορά, το βλέμμα σε μια βασική συνιστώσα από την εκλογική συσπείρωση που κατέγραψε η Ιζαμπέλ Αγιούζο.

10. Η συνιστώσα αυτή έχει χαρακτηριστικά ανάλογα με εκείνη που κατοχύρωσε υπερήφανα την αυτοδυναμία του Μητσοτάκη στην Ελλάδα: «Διαφωτισμένοι», εκσυγχρονιστές, κατά δήλωσή τους «φιλελεύτεροι», που απεχθάνονται οτιδήποτε αριστερό, διεκδικητικό και «κοινωνικό», που απεχθάνονται, επίσης, και οποιονδήποτε κρίνουν ότι «έδωσε θάρρος» με τις πολιτικές επιλογές του σε δυνάμεις αμφισβήτησης των υφιστάμενων (αν)ισορροπιών του άγριου καπιταλισμού. Και με τους «ψεκασμένους» της Αγιούζο θα ψηφίσουν οι τέως τροφοδότες των Ciudadanos, αρκεί να καμφθούν σε συμβολικό και θεσμικό επίπεδο οποιεσδήποτε προσδοκίες υποδεικνύουν ελάχιστη παρέκκλιση από την κοινωνικο-οικονομική πεπατημένη. Κι ευχαρίστως θα αθροιστούν μαχητικά σε μια ακραία δεξιά πολιτική δύναμη, η οποία όχι μόνο επιδιώκει την ανοχή της φασιστικής ακροδεξιάς, αλλά επαίρεται γι’ αυτή. Ακόμα και με τους βρικόλακες του φρανκισμού, αρκεί να ξεμακραίνει οτιδήποτε κοκκινίζει στο οπτικό τους πεδίο. Αυτοί οι φανατικοί δεξιοί, οι οποίοι αναζητούν ενίοτε τις μεταμφιέσεις ή τα προσχήματα, που αφειδώς τους παρέχει μια αφυδατωμένη αριστερά των ψευδών εκλεπτύνσεων, αξίζουν το ίδιο κράξιμο, χρειάζονται την ίδια πολιτική πίεση στην καθημερινότητα, την ίδια περιφρόνηση τόσο στη Μαδρίτη όσο και στην Αθήνα.

* Ο Νίκος Σκοπλάκης είναι ιστορικός – μεταφραστής