Χιλή – Τουρκία: Τα δύο πρόσωπα του ποδοσφαίρου

Στο βιβλίο του «Τα χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου», ο αείμνηστος Ουρουγουανός λογοτέχνης και αθεράπευτος εραστής της μπάλας, Εδουάρδο Γκαλεάνο, έγραφε στο κεφάλαιο «ποδόσφαιρο και σημαία»: «Το ποδόσφαιρο και η πατρίδα συνδέονται πάντα άμεσα και συχνά οι πολιτικοί και οι δικτάτορες επωφελούνται αυτών των ταυτίσεων. Η ομάδα της Ιταλίας κέρδισε τα Παγκόσμια Κύπελλα του ’34 και του ’38 στο όνομα της πατρίδας και του Μουσολίνι, και οι παίκτες της άρχιζαν και τελείωναν κάθε αγώνα ζητωκραυγάζοντας την Ιταλία και χαιρετώντας με το φασιστικό χαιρετισμό. To ποδόσφαιρο ήταν κρατική υπόθεση και για τους ναζί». Δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος σε ποιο σημείο ανάμεσα στον πολιτικό και τον δικτάτορα βρίσκεται ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όμως η κίνηση των Τούρκων ποδοσφαιριστών να χαιρετίσουν στρατιωτικά την προηγούμενο μήνα στην αναμέτρηση με την Αλβανία, με αφορμή την εισβολή της χώρας τους Συρία, δείχνει πως τα όσα έγραφε τότε ο Γκαλεάνο περί «κρατικής υπόθεσης» ισχύουν και σήμερα.

Το ποδόσφαιρο έχει μια τεράστια δυναμική, η οποία για τους «πολιτικούς και τους δικτάτορες» λάμπει σαν χρυσάφι. Οι Τούρκοι, παρά την κατακραυγή και τις πειθαρχικές διαδικασίες της UEFA, το έκαναν ξανά στο ματς με τη Γαλλία. Οι παίκτες παρατάχθηκαν μπροστά στους περίπου 30.000 οπαδούς τους που κατέκλυσαν το Stade de France και όλοι μαζί δόξασαν την εισβολή του πολυχρονεμένου τους Σουλτάνου στη γειτονική χώρα. Κάποιοι, για να μην υπάρχουν παρεξηγήσεις, σχημάτισαν και το σήμα των «Γκρίζων Λύκων». Ανάλογοι πανηγυρισμοί έγιναν και σε άλλα αθλήματα, όπως στην ενόργανη γυμναστική, αλλά και στην εθνική του χάντμπολ. Στο τελευταίο, μάλιστα, οι στρατιωτικοί χαιρετισμοί έγιναν η αιτία για την αποπομπή του Γιουνούς Οζμουσούλ από την ΑΕΚ και του Αλί Τινκίρ από τον Ολυμπιακό, η οποία προκάλεσε την οργή των Τούρκων οπαδών και των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Για τον τρόπο που ο Ερντογάν χρησιμοποιεί το ποδόσφαιρο και τον αθλητισμό γενικότερα ως όχημα για τις πολιτικές του επιδιώξεις μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα εδώ.

Υπάρχει όμως και η άλλη όψη. Υπήρξε και από τον ίδιο τον Γκαλεάνο, στο ίδιο κεφάλαιο. Έγραφε χαρακτηριστικά ο Ουρουγουανός: «Ποδόσφαιρο και πατρίδα, αλλά και ποδόσφαιρο και λαός: το 1934, ενώ η Βολιβία και η Παραγουάη σφάζονταν στον πόλεμο του Τσάκο, διεκδικώντας ένα έρημο κομμάτι του χάρτη, ο Ερυθρός Σταυρός της Παραγουάης συγκρότησε μια ποδοσφαιρική ομάδα, που έπαιξε σε πολλές πόλεις της Αργεντινής και της Ουρουγουάης και συγκέντρωσε αρκετά χρήματα για την παροχή βοήθειαςστους τραυματίες και των δυο πλευρών στα πεδία των μαχών.

Τρία χρόνια αργότερα, στον Ισπανικό Εμφύλιο Πόλεμο, δυο περιπλανώμενες ομάδες έγιναν σύμβολα της δημοκρατικής αντίστασης. Ενώ ο στρατηγός Φράνκο διά χειρός των Χίτλερ και Μουσολίνι βομβάρδιζε την ισπανική δημοκρατία, μια ομάδα Βάσκων επίλεκτων ταξίδευε στην Ευρώπη, και η ομάδα της Μπαρτοελόνα έδινε αγώνες στις ΗΠΑ και στο Μεξικό. Η βασκική κυβέρνηση έστειλε την ομάδα του Εουσκάντι στη Γαλλία και σε άλλες χώρες με αποστολή να κάνει προπαγάνδα και να βρει χρήματα για την άμυνα. Ταυτόχρονα, η Μπαρτοελόνα μπαρκάρισε για την Αμερική. Είχε ήδη μπει το 1937 και ο πρόεδρος της ομάδας είχε ήδη πέσει από τις σφαίρες των φρανκιστών. Και οι δυο ομάδες ενσάρκωσαν, στα ποδοσφαιρικά γήπεδα αλλά και έξω από αυτά, την απειλούμενη δημοκρατία». 

Επιστροφή στο παρόν και την Χιλή, στην οποία οι ποδοσφαιριστές βρέθηκαν στην απέναντι όχθη, στη γκαλεανική εκδοχή του δόγματος «ποδόσφαιρο και λαός». Έπειτα από διακοπή ενός μήνα λόγω των κοινωνικών αναταραχών και της βίαιης κρατικής καταστολής, το πρωτάθλημα αναμενόταν να ξεκινήσει το προηγούμενο Σαββατοκύριακο (23-24/11). Τελικά, τα επεισόδια προκάλεσαν νέα διακοπή, με αποτέλεσμα να γίνει ένα μόνο ματς, αυτό της Κομπρεσάλ με την Ουνιόν Εσπανιόλα. Οι ποδοσφαιριστές των δύο ομάδων μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο μαζί, χωρίς να παραταχθούν με βάση τη φανέλα που φορούσαν. Κρατούσαν ένα πανό που έγραφε «Por un Chile + justo», για μια Χιλή που να είναι και δίκαιη, σε ελεύθερη μετάφραση. Και όλοι, μαζί με τους διαιτητές, αγκαλιάστηκαν και κράτησαν ενός λεπτού σιγή για τα θύματα του καθεστώτος.

Ανάλογες δράσεις θα γίνονταν σε όλα τα γήπεδα της χώρας, αν δεν είχε μεσολαβήσει η νέα διακοπή. Τόσο ο σύνδεσμος των ποδοσφαιριστών, όσο και η Ομοσπονδία, είχαν ανακοινώσει από κοινού μια σειρά από κινήσεις, ούτως ώστε να δείξουν την στήριξή τους στον λαό. Είχαν προγραμματίσει οι ομάδες να βγουν στο γήπεδο με το ίδιο πανό που εμφανίστηκε στο γήπεδο της Κομπρεσάλ, ενώ το ίδιο μήνυμα θα έφεραν σε μαύρα περιβραχιόνια όλοι οι ποδοσφαιριστές. Αυτή ήταν η επίσημη δράση. Όπως έγινε γνωστό, οι παίκτες ετοίμαζαν και κάτι περισσότερο ριζοσπαστικό. Για να δείξουν την αλληλεγγύη τους στους τραυματίες και στους τουλάχιστον 250 ανθρώπους που τραυματίστηκαν στα μάτια ή έχασαν την όρασή τους εντελώς, θα παρατάσσονταν πριν τη σέντρα με το ένα χέρι στο μάτι. Μετά τη σέντρα, θα έμεναν ένα λεπτό άπραγοι, ξανά για τον ίδιο στόχο. 

Δεν ήταν μόνο αυτό. Ο Τζόνι Ερέρα, ο Εστεμπάν Παρέδες και ο Χοσέ Πέδρο Φουενθαλίδα, οι αρχηγοί των Κόλο Κόλο, Ουνιβερσιδάδ ντε Τσίλε και Ουνιβερσιδάδ ντε Τσίλε, των μεγαλύτερων ομάδων της χώρας, πήραν θέση υπέρ των διαδηλωτών, ζητώντας δικαιοσύνη. Ο Ερέρα δήλωσε χαρακτηριστικά πως «τίθεμαι 1000% με την πλευρά όλων εκείνων των διαδηλωτών που παλεύουν για να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής του 99% των Χιλιανών». «Θέλουμε απαντήσεις για να προχωρήσουμε και να ξεπεράσουμε την κοινωνική κρίση. Θέλουμε λύσεις. Όχι άλλη βία. Σεβαστείτε μας», είπε από την πλευρά του ο Φουενθαλίδα. 

Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας που τόσο οι ομάδες, όσο και οι αρχηγοί τους ξεχωριστά άφησαν στην άκρη τις διαφορές. Στην κοινή ανακοίνωσή τους οι σύλλογοι ζήτησαν διάλογο και σεβασμό στα δικαιώματα όλων των Χιλιανών. Παράλληλα, ο 20χρονος μέσος της Ουνιβερσιδάδ Κατόλικα, Ιγνάσιο Σααβέδρα, φωτογραφήθηκε στους δρόμους, παρέα με τους διαδηλωτές. Σε παλιότερη συνέντευξή του είχε δηλώσει πως προέρχεται από πολιτικοποιημένη οικογένεια, προσθέτοντας: «μου προκαλεί μεγάλη οργή όταν εκφέρεις άποψη για κάτι και σου λένε “εσύ είσαι ποδοσφαιριστής, δεν μπορείς να έχεις γνώμη”. Όλοι οι ποδοσφαιριστές έχουν άποψη, όπως και όλος ο κόσμος». Τα ΜΜΕ ζήτησαν μια τοποθέτηση από την ομάδα του για την συμμετοχή του στις διαδηλώσεις και η Ουνιβερσιδάδ απάντησε πως «Ο Ιγνάσιο, όπως ο καθένας που βρίσκεται στον σύλλογο, έχει το δικαίωμα να διαμαρτύρεται ειρηνικά». Καμία καταδίκη, μόνο αλληλεγγύη.

«Τι ψάχνουμε; Η πρόθεσή μας είναι να δείξουμε αλληλεγγύη με τα δίκαια αιτήματα της χώρας», είπε ο Μίκαελ Κοντρέρας της Κομπρελόα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της La Nacion, οι παίκτες θέλουν το πρωτάθλημα να ξαναρχίσει ούτως ώστε η φωνή τους να ακουστεί, πάντα στα πλαίσια που δεν θα επιφέρει τιμωρίες και αποκλεισμούς από τη FIFA. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο πως η εκπρόσωπος της κυβέρνησης Κάρλα Ρουμπιλάρ τα έριξε όλα στο ποδόσφαιρο, υποστηρίζοντας πως τα επεισόδια οφείλονται «σε υποστηρικτές ποδοσφαιρικών ομάδων που συνδέονται με το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και την πιο σκληρή εγκληματικότητα». Μια ξεκάθαρη παραδοχή, πως η απειλούμενη δημοκρατία ακόμα και σήμερα, με όλη την μετάλλαξη που έχει υποστεί το παιχνίδι, συνεχίζει να ενσαρκώνεται στα γήπεδα…