Cancel culture: Όταν η Σίντεϊ  Ο’ Κόνορ τερμάτισε την καριέρα του ‘’σεξιστή’’ κωμικού Άντριου Ντάις Κλέι… ή μήπως όχι;

Στις 12 Μαΐου του 1990 η stand -up κωμικός Νόρα Νταν αρνήθηκε να εμφανιστεί στο δημοφιλές κωμικό πρόγραμμα της Αμερικής ‘’ Saturday Night Live’’ δίπλα στον κωμικό Άντριου Ντάις Κλέι αποκαλώντας τον σεξιστή και ομοφοβικό. Ακολούθησε η ακύρωση της εμφάνισης της Σίντεϊ Ο’ Κόνορ στο σόου προκαλώντας αντιδράσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη.  

Ενώ η στάση της Νόρα Νταν άνοιξε την συζήτηση περί μισογυνισμού και ομοφοβίας στην Αμερική, η στάση της Ο’ Κόνορ  την έθεσε στο επίκεντρο όλο του κόσμου. Η 23χρονη, τότε, Ιρλανδή τραγουδίστρια ήταν πρώτη στα μουσικά charts της εποχής και το άλμπουμ της βρισκόταν πρώτο σε πωλήσεις στις μεγαλύτερες αγορές του κόσμου. Η στάση της επηρέαζε εκατομμύρια ανθρώπους σε μια εποχή που τα ΜΜΕ ήταν περιορισμένα και οι αντιπαραθέσεις έπαιρναν μυθικές διαστάσεις.

Η ίδια δεν ήξερε τον Άντριου Ντάις Κλέι σαν stand -up κωμικό. Την απόφασή της την έλαβε, μόλις λίγες ώρες πριν την έναρξη της εκπομπής, έχοντας δει στο δωμάτιο του ξενοδοχείου της αποσπάσματα από τους μονολόγους του Κλέι όταν πληροφορήθηκε πως η Νταν θα απουσίαζε από το σόου.

Ο Άντριου Ντάις Κλέι ξεκίνησε την καριέρα του σαν κωμικός την δεκαετία του 1970 δημιουργώντας μια περσόνα πάνω στην σκηνή με το όνομα ‘’The Diceman’’. Ο Diceman ήταν ο μέσος λαϊκός, λευκός νεαρός Αμερικάνος της δεκαετίας  του ’70 ο οποίος μεγαλώνει σε μια εργατική πολυπολιτισμική φτωχική συνοικία όπως το Μπρούκλιν. Κουβαλά όλη την ψευτο-μαγκιά και τα κουσούρια της μικροαστικής τάξης : Λαμόγιο, τεμπέλης, μισογύνης και  ομοφοβικός.. 

Στην Ελλάδα η αντίστοιχη μορφή θα ήταν ο νεαρός ‘’φιδέμπορας’’ του καφενείου ο οποίος άνθισε στα χρόνια της Μεταπολίτευσης και στο σήμερα κατοικοεδρεύει στα προποτζίδικα.

Η επιτυχία του Diceman την δεκαετία του ’80 ήταν τεράστια σε σημείο ο Κλέι να προσθέσει στο όνομα του το όνομα της φανταστικής του περσόνας. Ο κόσμος συνέρρεε να δει τον τύπο πάνω στην σκηνή που έφερνε κάτι μεταξύ Τζον Τραβόλτα και ερωτύλου Ιταλού εραστή με φαβορίτες. Εκείνος εμφανιζόταν πάνω στην σκηνή με μπλαζέ υφάκι και με βωμολοχίες μιλούσε εναντίον των γυναικών και των ομοφυλοφίλων. Δεν δίσταζε να κάνει χοντρά αστεία ακόμα και με τον ξυλοδαρμό ή τον βιασμό τους.. Οι πιωμένοι άνδρες από κάτω χειροκροτούσαν τον νταή άνδρα που επιτέλους έκλεινε το στόμα στις αξύριστες, αγάμητες φεμινίστριες και στους γυναικωτούς άνδρες.
Την εποχή που ο ‘’Diceman’’ σπάει ταμεία στην Αμερική  οι περισσότεροι άνθρωποι έβρισκαν αστείο να εξευτελίζεις και να υποβαθμίζεις έναν άνθρωπο για την διαφορετικότητα του. Ο ‘’Diceman’’ σαν λευκός άνδρας βρισκόταν στην κορυφή της κοινωνικής αλυσίδας και από κάτω του βρίσκονταν όλοι όσοι πίστευε σαν κατώτερα όντα. Ο ίδιος ήταν ένα καταστραμμένο λευκό σκουπίδι της αμερικανικής κοινωνίας το οποίο εκτόνωνε το κόμπλεξ κατωτερότητας του χλευάζοντας όποιον του έμπαινε στο μάτι.

Το κοινό που παρακολουθούσε,  συμφωνούσε ή  όχι ,με τα χοντροειδή αστεία του πλήρωνε  για  ένα σόου στο οποίο  ένας τύπος δικαίωνε και ξέπλενε επί σκηνής την κουλτούρα του βιασμού, την ομοφοβία, τον ρατσισμό, τον σεξισμό … 

Οι παραστάσεις του ήταν sold out συχνά…

Αυτό που έκανε ο Diceman δεν ήταν κάτι καινούργιο για τα κωμικά νούμερα της εποχή.  Όποιος παρακολουθήσει παλιά stand -up στην Αμερική ή κωμικά σκετς ανά τον κόσμο θα βρει πολλά νούμερα που βρίθουν σεξιστικών αστείων.Αυτό που ενοχλούσε σε εκείνον ήταν πόσο οικείος ακουγόταν στα αυτιά της λευκής μικροαστικής Αμερικής και των κατακαθιών αυτής και η ανεκτικότητα που επιδείκνυαν όσοι ακόμα δεν συμφωνούσαν μαζί του. Υπήρχαν πολλοί οι οποίοι έβρισκαν τα αστεία του ακραία αλλά συνέχιζαν να απολαμβάνουν τα σόου του σαν ένοχη απόλαυση ισχυροποιώντας ακόμα περισσότερο την επιτυχία και την επιρροή του.

Δικαιολογούσαν αυτή την ανοχή τους  με επιχειρήματα όπως : ‘’Δεν είναι παρά ένας ρόλος  ο οποίος κοροϊδεύει αυτούς τους ανθρώπους που όντως πιστεύουν κάτι τέτοιο ‘’ ή όπως ‘’Ναι, το παρατραβά αλλά από την άλλη, δεν σημαίνει πως όποιος γελά με αυτό τα πιστεύει κιόλας’’ ή ‘’Αυτή είναι, δυστυχώς ή ευτυχώς η ελευθερία του λόγου’’.

Από την άλλη μεριά, η Νταν όταν αρνήθηκε να συμμετέχει στο σόου δήλωσε ξεκάθαρα πως ‘’ Δεν πιστεύω πως ο Άντριου Ντάις Κλέι είναι διαφορετικός από τον Diceman που υποδύεται. Στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί αυτή την φανταστική περσόνα για να περνά υποδόρια τα δικά του σεξιστικά και ομοφοβικά μηνύματα μένοντας στο απυρόβολητο’’. Άποψη με την οποία συντάχθηκε  και η Ο΄Κόνορ αργότερα αλλά και πλήθος τηλεθεατών.

Το βράδυ του σόου εκατομμύρια μάτια καρφώθηκαν πάνω στον Κλέι και όσα εκείνος έλεγε. Για πρώτη φορά ο κόσμος ένιωσε άβολα με την ανοχή του και συνειδητοποίησε ποιον άνθρωπο πλήρωνε και τι έλεγε αυτός ο άνθρωπος επί σκηνής όλα αυτά τα χρόνια. Πολλοί σχολίασαν αρνητικά τους συναδέλφους της Νταν που δέχτηκαν να εμφανιστούν δίπλα του στο σόου. Οι συντελεστές της εκπομπής είχαν μείνει με το στόμα ανοιχτό για το κύμα αρνητισμού που εισέπρατταν μέσα από τα τηλέφωνα την ώρα που διεξαγόταν το η εκπομπή.Κατά την διάρκεια του νούμερου του  Κλέι μια ομάδα ομοφυλοφίλων από το κοινό, σηκώθηκε όρθια φωνάζοντας συνθήματα εναντίον του.

Οι σεκιούριτι τους έβγαλαν έξω προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων στους προοδευτικούς πολίτες.
Την επόμενη μέρα οι σεναριογράφοι της εκπομπής δεν μπορούσαν να εξηγήσουν πως έγινε όλο αυτό. Το κείμενο που είχαν γράψει στον Κλέι ήταν μέσα στο ρόλο του Diceman αλλά 10 φορές λιγότερο προσβλητικό από τα συνηθισμένα νούμερα που ανέβαζε.  Και όμως ενώ ξεπουλούσε όπου εμφανιζόταν, η εκπομπή χαρακτηρίστηκε σεξιστική και ομοφοβική παρότι είχαν προσέξει λόγω και της αντιπαράθεσης να μην ρίξουν λάδι στην φωτιά..
Για πολλά χρόνια μετά από εκείνο το βράδυ ο Κλέι αντίφασκε σε συνεντεύξεις του  αν τελικά ο Diceman ήταν όντως μια περσόνα επί σκηνής ή ταυτιζόταν μαζί του. Η καριέρα του πήρε τον κατήφορο μέχρι να επανεμφανιστεί στην σειρά ‘’Entourage’’ όπου έπαιξε τον Diceman  σχεδόν 10 χρόνια από εκείνο το μοιραίο βράδυ που του στοίχισε την καριέρα του. Το 2018 έπαιξε με επιτυχία τον πατέρα της Lady Gaga στην ταινία του Μπράντλεϊ Κούπερ ‘’ Ένα αστέρι γεννιέται’’ . Τα ΜΜΕ ‘’ξέπλυναν’’ το αμαρτωλό του παρελθόν λέγοντας πως αδικήθηκε σαν ηθοποιός εξαιτίας της ιστορίας του ‘’Diceman’’.

Πρόσφατα ωστόσο  ο ίδιος υποστήριξε  σθεναρά το δημιούργημα του και τις απόψεις που είχε αυτό γύρω από τις γυναίκες και τους ομοφυλόφιλους, θολώνοντας για μια ακόμα φορά τα νερά για το που σταματούν οι προσωπικές του απόψεις και που αρχίζει η προσωπικότητα του χαρακτήρα του.

Σε πρόσφατη συνέντευξη του είχε δηλώσει πως ‘’Τα μισά αστεία και απόψεις του Diceman ήταν όλα όσα τόλμησε να πει και να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές ο Ντόναλντ Τραμπ’’ ρίχνοντας λάδι στην φωτιά.

Από αυτή την ιστορία, ανακύπτουν πολλά ερωτήματα τα οποία μας απασχολούν και στην Ελλάδα λόγω των πρόσφατων γεγονότων με το ελληνικό #metoo  αλλά και άλλων ζητημάτων που φαίνεται πως ακόμα δεν έχουν απασχολήσει την ελληνική γνώμη.

Ποια είναι τα όρια μεταξύ καλλιτεχνικού έργου και προσωπικότητας ενός καλλιτέχνη; Είδαμε αρκετούς καλούς καλλιτέχνες στην Ελλάδα να καταστρέφονται κάτω από το βάρος των κατηγοριών. Μπορούμε να τους διαγράψουμε αυτούς και το έργο τους σε μια νύχτα; Και αν ναι, πόσο δίκαιο ή άδικο θα ήταν αυτό; 
Στην περίπτωση του Diceman είδαμε το ακριβώς αντίστροφο φαινόμενο: Ένας καλός ηθοποιός κατηγορήθηκε  για έναν ρόλο του. Είναι σωστό να καταδικάζουμε ένα καλλιτέχνη για μια κακή του επιλογή ή για κάτι που του επιφέρει χρήματα; Και αυτή η περίπτωση πόσο διαφορετική είναι από την πρώτη ; Πως μπορούμε να γνωρίζουμε πως δεν πιανόμαστε κορόϊδα ;

Πόσο ένα καλλιτεχνικό έργο επηρεάζει το κοινό και πόσο το κοινό επηρεάζει τον καλλιτέχνη να δημιουργεί συγκεκριμένα πράγματα ώστε να ΄ναι αρεστός ; Στις ατομικιστικές μας κοινωνίες τα πάντα μετρούνται με το χρήμα. Είχε άδικο ο Κλέι να χρησιμοποιήσει την επιτυχία του ώστε να βγάλει χρήματα ακόμα και αν ήξερε πως έτσι ξέπλενε, ηθελημένα ή αθέλητα, την σαπίλα της ανθρώπινης κοινωνίας ;  Στο φινάλε, αν έπαιζε έναν ρόλο δεν έφταιγε ο ίδιος για το κοινό που τον παρακολουθούσε σωστά; Έτσι δεν μας λένε και σήμερα για τα realities; Και αν τελικά η πλειονότητα του κοινού  έτσι σκέφτεται πόσο δημοκρατικό ή όχι είναι να μην υπάρχει ένας εκφραστής ακόμα και αυτών των αρρωστημένων απόψεων;

Πόση δημοκρατία χωρά σε μια Δημοκρατία ; Θα πρέπει να επιτρέψει μια Δημοκρατία ακόμα και τις απόψεις που υπονομεύουν την ίδια της την ύπαρξη; Είδαμε πολλούς σαλεμένους Αμερικάνους Τραμπιστές τα τελευταία χρόνια να εκφράζονται δημόσια υπονομεύοντας δικαιώματα συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων  προκαλώντας την κοινή λογική και το κοινό αίσθημα με την παράλογη επιχειρηματολογία τους. Έχουν θέση αυτοί σε μια Δημοκρατία ; Θα μπορούσαμε να τους αφαιρέσουμε το δικαίωμα ψήφου εξαιτίας τέτοιων απόψεων; Κατ’ επέκταση οι καλλιτέχνες αυτών των ατόμων έχουν θέση μέσα στα καλλιτεχνικά δρώμενα;

Η Τέχνη πρέπει να στρατεύεται υπέρ συγκεκριμένων ιδεών  και μόνο ;  Ποιοι θα καθορίζουν κάθε φορά τι επιτρέπεται στην Τέχνη και τι όχι ; Με τι κριτήρια; 

Ποιους πρέπει να φοβόμαστε περισσότερο : Εκείνους που γελάνε στα φανερά με τα σεξιστικά ή ρατσιστικά αστεία; Εκείνους που γελούν στα κρυφά γιατί φοβούνται μήπως κατηγορηθούν και στα μουλωχτά βάζουν το χέρι τους να διατηρηθούν ή εκείνους γελούν με τέτοιες απόψεις υποβαθμίζοντας το πόσο κακό κάνουν και λέγοντας ‘’ακραίους’’ όσους αντιδρούν;

Τέλος, έχει δικαίωμα ένας καλλιτέχνης, οποίος έκανε λάθος είτε στο καλλιτεχνικό του έργο είτε στην προσωπική του ζωή, να ξαναβγεί μετά από χρόνια στην επιφάνεια και να αναγνωριστεί και πάλι  ή πρέπει να μείνει  για πάντα στο πάτο ; 

Και αν η απάντηση είναι ναι στην πρώτη περίπτωση και όχι στην δεύτερη, πως είμαστε σίγουροι πως ο Κλέι δεν είναι ο Diceman ; Και αν δεν συγχωρούμε αυτούς που έχουν κατηγορηθεί, είτε εκτίσουν ποινές είτε όχι, τότε δεν διασαλεύονται η συγχώρεση και ο σωφρονιστικός ρόλος του νομικού μας συστήματος άρα και οι αξίες που μας εξυψώνουν πιο πάνω από όσους κατηγορούμε σαν τους ‘’κακούς ‘’ της ιστορίας; 

Όλες οι παραπάνω ερωτήσεις είναι δύσκολο να απαντηθούν στα πλαίσια ενός άρθρου και ούτε είχα σκοπό να το πράξω. Αυτό που ήθελα ήταν να αναδείξω πόσο δύσκολο είναι να πάρει κάποιος μια ξεκάθαρη θέση απέναντι σε αυτούς τους προβληματισμούς.

Η δική μου στάση απέναντι στον Diceman θα ήταν να μην τον παρακολουθώ αλλά δεν είμαι σίγουρη αν θα ζητούσα την απόλυτη σιωπή του. Είμαι πεπεισμένη πως πρέπει αυτές οι απόψεις να ακούγονται ώστε να έχεις την δυνατότητα να τις ξεμπροστιάσεις δημόσια. Όσο είναι στις σκιές ασκούν μια απαγορευμένη σαγήνη στα καταπιεσμένα μυαλά.

Ο σεξισμός και τα στερεότυπα καλλιεργήθηκαν πίσω από τις κλειστές πόρτες, μέσα στην σιωπή και στην ανοχή. Η σιωπή και η ανοχή έκανε μάγκα τον κάθε κακομοίρη να βγαίνει δημόσια και να βρίζει επί σκηνής εναντίον των γυναικών και των ομοφυλοφίλων.

Στις 12 Μαϊου 1990 δεν χρειάστηκαν παρά δυο γυναίκες για να τον κάνουν να σκάσει.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr