«Το βιβλίο της εικόνας» – Ένα φιλοσοφικό και πολιτικό μανιφέστο από τον Ζαν-Λικ Γκοντάρ

Διάσημος για τον συνεχή πειραματισμό του με την κινηματογραφική φόρμα και γλώσσα, ο Γκοντάρ είναι πλέον ένας θρύλος του σινεμά. Κάθε νέα του ταινία είναι ένα must see που σε ταξιδεύει σε άλλους κόσμους. Αυτή τη φορά, μισόν αιώνα μετά τον Μάη του ’68, ο Πάπας της Νουβέλ Βαγκ υπογράφει ένα φιλοσοφικό και πολιτικό μανιφέστο βγαλμένο από το πνεύμα της ιστορικής εξέγερσης στη Γαλλία και, ξεφυλλίζοντας το δικό του «Βιβλίο της Εικόνας», εξαπολύει δριμύ κατηγορώ στον δυτικό πολιτισμό και την παρακμή του, στον δυτικό ιμπεριαλισμό έναντι της Ανατολής, σε μια ταινία-κάλεσμα στα όπλα.

Για την ταινία του αυτή, ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ τιμήθηκε με τον Ειδικό Χρυσό Φοίνικα στο 71ο Φεστιβάλ των Καννών.

Ο ίδιος ο δημιουργός περιγράφοντας την ταινία του, εν όψει του Φεστιβάλ των Καννών, έγραφε: «Τίποτα παραπάνω. Παρά μόνο σιωπή. Τίποτα περισσότερο. Παρά μόνο ένα επαναστατικό τραγούδι. Μία ιστορία σε πέντε πράξεις, όσα και τα δάχτυλα ενός χεριού»

H ταινία, είναι ένα κινηματογραφικό δοκίμιο, μια παραβολή που προκύπτει μέσα από τη μείξη μυθοπλασίας και τεκμηρίωσης με τον τρόπο του 88χρονου (τότε) δημιουργού ο οποίος συνδυάζει αποσπάσματα από δεκάδες ταινίες (απ’ το «Τοπίο στην Ομίχλη» του Θεόδωρου Αγγελόπουλου μέχρι τα «Σαγόνια του Καρχαρία» του Στίβεν Σπίλμπεργκ), κείμενα, φωτογραφίες, έργα τέχνης, δελτία ειδήσεων, «πειραγμένες» εικόνες, ήχους που διακόπτονται απότομα και άλλα υλικά, «παίζοντας» μοναδικά με τα εργαλεία της μονταζιέρας. Ανένταχτη σε οποιοδήποτε συμβατικό κινηματογραφικό είδος, η ταινία του Γκοντάρ, αποτελεί ένα σχόλιο για τη Μέση Ανατολή και την καταδυνάστευση του Αραβικού Κόσμου από τη Δύση– αλλά όχι μόνο.

Για τον Γκοντάρ, η ιστορία του κόσμου είναι φτιαγμένη από τη μαγεία του σινεμά που ο ίδιος αγάπησε. Είναι όμως φτιαγμένη και από τις φρικαλεότητες του σύγχρονου κόσμου, τις οποίες παρουσιάζει παραστατικά. Για τον γαλλοελβετό οτέρ, έχουμε πόλεμο: Κερδοσκοπία, τρομοκρατία, λαϊκισμός, βαρβαρότητα, «ηγέτες» που σέρνουν τους πειθήνιους λαούς τους σαν πρόβατα, υποκρισία των νόμων, συλλογική ευθύνη. Ο χριστιανισμός και το Ισλάμ, υποστηρίζει, είναι οι διαφορετικές πλευρές του ίδιου νομίσματος, ενώ η γλώσσα μας πεθαίνει.

Ως γνήσιος προβοκάτορας, ο Γκοντάρ, δημιουργός των Adieu au Langage και Film Socialisme, εξαπολύει στην ταινία του αυτή, ένα δριμύ κατηγορώ στον δυτικό πολιτισμό και την παρακμή του. Και εν τέλει, υπερασπίζεται την βία και την επανάσταση ως τη μόνη απάντηση στην φρίκη αυτή.

Συνδετικός ιστός όλων αυτών η υποβλητική φωνή του ηλικιωμένου αφηγητή.

Όπως σημείωνε, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Πρωτοποριακού Κινηματογράφου της Αθήνας, η Νικόλ Μπρενέζ, που δούλεψε με τον Γκοντάρ στο μοντάζ αυτής της τόσο ιδιαίτερης ταινίας, «στον αντίποδα του Βιβλίου των λέξεων, της Βίβλου, βρίσκεται η Ταινία. Ποιες είναι τελικά οι διαφορές; Σε αντίθεση με τις Βίβλους που ορίζουν και επιτάσσουν, μήπως το Βιβλίο των εικόνων, ορθώνοντας το επαναστατικό του ανάστημα ενάντια στο ρεύμα της πραγματικής ιστορίας επιτελεί μια απελευθερωτική χειρονομία; Προκειμένου να εκτροχιάσει το τρένο της Ιστορίας, να μπερδέψει τις σιδηροδρομικές διακλαδώσεις, να επανεκκινήσει το γεωπολιτικό φαντασιακό, το Βιβλίο της Εικόνας, ως πραγματεία και ως επίθεση, προσφέρει μια βόμβα ανθρωπισμού σε μια εποχή επιταχυνόμενης πολιτικής οπισθοδρόμησης.».

To Bιβλίο της Eικόνας («Le Livre d’ Image», Γαλλία-Ελβετία, 2018, 84’)

Σκηνοθεσία: Ζαν-Λικ Γκοντάρ

Σενάριο: Ζαν-Λικ Γκοντάρ

Ηθοποιοί: Ζαν-Λικ Γκοντάρ (φωνή), Ντιμιτρί Μπαζίλ, Ζαν-Πιερ Γκος