Βασανιστήρια που έχουν υποστεί πρόσφυγες από νοσηρά μυαλά

Στο νεοκλασικό της Κυψέλης, εκεί όπου στεγάζεται η κλινική για θύματα βασανιστηρίων, βρίσκονται ο Λεωνίδας, η Κατερίνα και ο Χρήστος οι οποίοι προσφέρουν την ανεκτίμητη βοήθειά τους στα θύματα βασανιστηρίων. Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα παρέχουν ολοκληρωμένη φροντίδα σε θύματα βασανιστηρίων. Η κλινική άνοιξε σε συνεργασία με το Κέντρο Ημέρας Βαβέλ και το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και έως τώρα έχει προσφέρει φροντίδα σε περισσότερους από 530 ανθρώπους από 40 χώρες, κυρίως από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Ιράν, τη Συρία και το Αφγανιστάν. Η πλειονότητα των θυμάτων παρουσιάζει μυοσκελετικά, νευρολογικά και γαστρεντερικά προβλήματα, καθώς και συμπτώματα διαταραχής μετατραυματικού στρες, έντονου άγχους και κατάθλιψης.

«Εδώ είναι η πατρίδα μου, το μέρος όπου θέλω να ζω»

Άντρες κυρίως έως 40 ετών από διαφορετικές χώρες έχουν να διηγηθούν ο καθένας τη δική του εφιαλτική ιστορία και ζητούν βοήθεια για να μπορέσουν να επουλώσουν τις ψυχικές και σωματικές πληγές τους. Ενας από αυτούς είναι και ο Νιγηριανός Augene ο οποίος έχει υποστεί σεξουαλική κακοποίηση και άλλα φρικτά βασανιστήρια. «Γέμισε το σώμα μου ουλές γιατί είμαι αυτό που είμαι» λέει ο ίδιος. Ο Augene είναι gay και εξηγεί ότι στη Νιγηρία αν ανήκεις στην κοινότητα LGBT κινδυνεύεις διότι είναι χώρα χωρίς δικαίωμα ελεύθερης επιλογής. «Εχω υποστεί σεξουαλική κακοποίηση και πολύ σκληρά βασανιστήρια» περιγράφει ο Augene. Την 1η Οκτωβρίου, ημέρα που η χώρα του γιορτάζει την ανεξαρτησία της, ο Augene ήταν με τον σύντροφό του και δέχτηκε πολύ βίαιη επίθεση: «Μας επιτέθηκαν κάποιοι άνθρωποι και μας χτύπησαν όπως δεν μας έχουν χτυπήσει ποτέ, ήταν φρικτό, εύχομαι να μην ξαναζήσω πότε κάτι τέτοιο». Για εκείνον δεν ήταν εύκολο να αφήσει τη χώρα του. Ωστόσο το έκανε γιατί έπρεπε να ζήσει ελεύθερος, «αποχαιρέτησα τους δύο μικρούς αδερφούς μου και πήρα το αεροπλάνο για Τουρκία». Ο Augene μαθαίνει ελληνικά – «θεωρώ ότι εδώ είναι η πατρίδα μου, το μέρος όπου θέλω να ζω».

Του έκαναν ηλεκτροσόκ γιατί τον πέρασαν για άλλον

 Ο Khalil βασανίστηκε από τον συριακό στρατό με τρόπο που είναι δύσκολο να περιγράψει: «Μου έβαζαν καλώδια στα πόδια και τα χέρια, μου έκαναν ηλεκτροσόκ, μετά μου πετούσαν νερό και μου έκαναν ξανά ηλεκτροσόκ ενώ παράλληλα με χτυπούσαν με μαστίγιο» Ολα αυτά τα έζησε γιατί τον πέρασαν για κάποιον άλλο.

«Δεν είχα πρόβλημα με το καθεστώς, την αντιπολίτευση ή κάποια ομάδα. Κοίταζα τη δουλειά μου και φρόντιζα τους γονείς μου» λέει ο Khalil. Τον συνέλαβε ο συριακός στρατός ενώ ταξίδευε από τον Λιβανό στη Δαμασκό και τον φυλάκισαν για έναν χρόνο και οκτώ μήνες. «Είναι αδύνατο να περιγράψω τα βασανιστήρια. Οσο και να προσπαθήσω είναι αδύνατο να τα καταλάβει κάποιος. Εβαζαν καλώδια στα πόδια και τα χέρια μου και ύστερα μου έκαναν ηλεκτροσόκ. Δεν μπορείς να διατηρήσεις τις αισθήσεις σου ούτε ένα λεπτό». Δεν σταμάταγαν όμως οι βασανιστές εκεί, «έπειτα σου ρίχνουν νερό και σου ξανακάνουν ηλεκτροσόκ και όταν δεν σου κάνουν ηλεκτροσόκ σε χτυπούν στα πόδια και στο σώμα με μαστίγιο». Στα πόδια του Khalil έχουν φράξει φλέβες ενώ χρειάστηκε να του ακρωτηριάσουν και δύο δάκτυλα. Οταν τον άφησαν ελεύθερο του είπαν ότι το όνομά του έμοιαζε με κάποιου που αναζητούσαν. «Θέλω να συνεχίσω τη ζωή μου και να ξεχάσω ό,τι έγινε στο παρελθόν».

Το άρρωστο μυαλό των βασανιστών

Οπως εξηγούν τόσο ο Λεωνίδας Αλεξάκης που εργάζεται εδώ και έναν χρόνο στην κλινική ως γιατρός όσο και η ψυχολόγος Κατερίνα Καρασάββα, αυτό που σε καθηλώνει δεν είναι μόνο οι σοκαριστικές ιστορίες των θυμάτων αλλά και το αρρωστημένο μυαλό των βασανιστών που εφευρίσκουν συνεχώς καινούργιους τρόπους για να εξοντώσουν το θύμα τους. «Βάζουν τα θύματα τους να γίνουν βασανιστές μελών της οικογένειας τους ή να παρακολουθούν να βασανίζονται μέλη της οικογένειάς τους ή τους αναγκάζουν σε υποχρεωτική αιμομιξία» λένε οι ειδικοί.

Είναι βιώματα που δεν μπορεί να ξεγράψει το ανθρώπινο μυαλό. Αλλωστε τα περισσότερα θύματα βασανιστηρίων ξαναζούν αυτά που πέρασαν καθημερινά. «Ενας ασθενής που κατάφερε και έφτασε στην Ελλάδα κάθε βράδυ την ίδια ώρα ούρλιαζε χωρίς να το καταλαβαίνει. Τον ενημέρωσαν οι γείτονές του που άκουγαν τις φωνές του. Ο άνθρωπος αυτός αναβίωνε τα βασανιστήριά του την ίδια ώρα που τον βασάνιζαν στη χώρα του» μας εξηγούν.

Για τα περισσότερα θύματα βασανιστηρίων η περιγραφή των βιωμάτων τους είναι προφανές ότι δεν είναι εύκολη υπόθεση. «Αλλοι έρχονται εδώ και από την πρώτη συνάντηση τα λένε όλα σαν να θέλουν να τα βγάλουν από μέσα τους και άλλοι δεν αντέχουν να τα επαναφέρουν στο μυαλό τους ούτε για μια στιγμή» εξηγούν τα μέλη της ομάδας της κλινικής. Ωστόσο αυτό τους επιβάλλεται από την πρώτη στιγμή που πατάνε το πόδι τους στην Ελλάδα. Πρέπει να δηλώσουν θύματα βασανιστηρίων και να πείσουν γι’ αυτό από τη στιγμή που φτάνουν στη Λέσβο, ώστε να μεταφερθούν στην Αθήνα και να ενταχθούν στο πρόγραμμα της κλινικής η οποία προσφέρει και υπηρεσίες κοινωνικής υποστήριξης αλλά και νομική βοήθεια για διευκόλυνση της πρόσβασής τους στο σύστημα ασύλου. Με λίγα λόγια η συγκεκριμένη κλινική αποτελεί όαση για έναν άνθρωπο που έχει επιβιώσει από βασανιστήρια και θέλει τη ζωή του πίσω.

Τα βασανιστήρια δεν τελειώνουν όταν μπαίνουν στην Ευρώπη

 «Καλύτερα να γυρίσω στη χώρα μου και να με σκοτώσουν από το να μείνω στη Μόρια» είναι τα λόγια θύματος βασανιστηρίων που έφτασε στην Ελλάδα και εγκλωβίστηκε στη Μόρια μαζί με χιλιάδες πρόσφυγες κάτω από άθλιες συνθήκες.

Οποιος καταφέρει να μεταφερθεί στην Αθήνα και τον αναλάβουν τα μέλη της κλινικής το πιθανότερο είναι να μην έχει στέγη και να καταλήξει σε παγκάκια. «Ερχονται εδώ και κάνουν φυσιοθεραπεία και μετά κοιμούνται σε παγκάκια» λέει ο Λεωνίδας Αλεξάκης. Οταν έρχεται η ώρα να αιτηθούν άσυλο καλούνται να περιγράψουν από την αρχή όλα τα βιώματά τους και να πείσουν την υπάλληλο της υπηρεσίας ασύλου ότι όντως βασανίστηκαν βάναυσα. Αν δεν τα καταφέρουν, πρέπει να ξαναπροσπαθήσουν και συνήθως 98% αυτών που πάνε για δεύτερη συνέντευξη στην υπηρεσία ασύλου απορρίπτονται και πρέπει να γυρίσουν στη χώρα τους, όπου το πιθανότερο είναι να τους σκοτώσουν. Είναι προφανές ότι το έργο που προσφέρει η ομάδα της κλινικής είναι ανεκτίμητο. Κάθε περιστατικό αποτελεί για εκείνους αγώνα δρόμου. Αλλες φορές καταφέρνουν να ολοκληρώσουν τη θεραπεία και άλλες όχι διότι οι θεραπευμένοι βγαίνουν από την Ελλάδα με τη βοήθεια των διακινητών τους. «Ξαφνικά εξαφανίζονται. Ποτέ δεν μας έχουν εκμυστηρευτεί ότι έχουν βρει τον τρόπο να φύγουν από την Ελλάδα» λέει ο Λεωνίδας Αλεξάκης. «Φοβούνται πολύ…».

* Περιοδικό HOT DOC #167, Ζητείται πατρίς, 02/12/18