Αυλαία τέλους για το 10ο φεστιβάλ κινηματογράφου των Χανίων

Είναι ένα καλοεδραιωμένο κινηματογραφικό φεστιβάλ, που συμπλήρωσε ήδη δέκα χρόνια ύπαρξης στο μεγαλύτερο ελληνικό νησί και που συγκεντρώνει πλήθος κόσμου κάθε φορά, ξέχωρα από τις πολλές και σημαντικές εκδηλώσεις του: μικρομηκάδες σκηνοθέτες, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι, τιμώμενα πρόσωπα διεθνούς εμβέλειας, βετεράνοι και νέοι κινηματογραφιστές, αλλά και ντόπιοι σινεφίλ, όλοι είναι εκεί για μία γιορτή του κινηματογράφου με ένα ευέλικτο πρόγραμμα, που όλοι επίσης έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν. Βοηθά στο τελευταίο ο χώρος του Πνευματικού Κέντρου των Χανίων με τις πολλές αίθουσες, στις οποίες φιλοξενούνται εκθέσεις, όπως και η μεγάλη κινηματογραφική αίθουσα, την οποία είδαμε γεμάτη από κόσμο καθ’ όλη τη διάρκεια του φεστιβάλ.

Ακόμη και ένας μικρότερος χώρος, που μετατράπηκε σε αίθουσα προβολής ταινιών, γέμιζε ασφυκτικά από το φεστιβαλικό κοινό – αξέχαστη η προβολή της αποκατεστημένης κόπιας της ταινίας «Το δέντρο που πληγώναμε» του Δήμου Αβδελιώδη όπου αν δεν ήσουν από πολύ νωρίτερα, δεν υπήρχε περίπτωση να βρεις θέση. Παρεμπιπτόντως, μόλις προχθές διηγήθηκα στον Αβδελιώδη τι έγινε στα Χανιά, στην προβολή της ταινίας του, και μου εξομολογήθηκε ότι ο ίδιος ακόμη δεν έχει καταφέρει να δει τη δουλειά που έγινε στην κόπια του έργου του.

Αντί ενός συνηθισμένου review προτιμώ να σταχυολογήσω τα θετικά μιας κινηματογραφικής διοργάνωσης που, όπως είπα ήδη, αποτελεί θεσμό στα εγχώρια πολιτιστικά δρώμενα:

– Ο τομέας της φιλοξενίας πρώτα απ’ όλα, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό όταν προσκαλείσαι σε ένα φεστιβάλ και πρέπει να ταξιδέψεις γι’ αυτό. Τα πάντα πήγαν πρίμα. Με τη διαμονή και τα εισιτήρια εξασφαλισμένα για όλους τους γκεστ, μηδενός εξαιρουμένου, όπως και με το καρτελάκι σου, μπορούσες να φας σε συγκεκριμένα εστιατόρια των Χανίων με μειωμένο κατά 50% το κόστος. Ας μην το υποβαθμίζουμε όλο αυτό, στην Ελλάδα ζούμε και τα ξέρουμε.

Εννοώ πως έχει τύχει να μας καλέσουν σε φεστιβάλ και στο τέλος ζημιωνόμαστε κιόλας από οικονομικής άποψης. Να το πω κι αλλιώς, άμα δεν έχεις μπάτζετ, δεν το παίζεις λαρτζ και δεν καλείς κόσμο – στο φεστιβάλ Χανίων και μπάτζετ υπήρχε και, κυρίως, μια σωστή διαχείριση απ’ ότι φάνηκε αυτού του μπάτζετ. Μεγάλο και ακανθώδες το ζήτημα της φιλοξενίας ειδικά σήμερα που φεστιβάλ κινηματογράφου ξεπετάγονται σαν τα μανιτάρια σε πολλές πόλεις της ελληνικής επικράτειας.

– Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας του φεστιβάλ Χανίων. Το εντυπωσιακό είναι ότι τα εκπαιδευτικά προγράμματα είχαν ξεκινήσει από το 2002, δηλαδή πριν από τη θεσμοθέτηση του φεστιβάλ. Με έξι διαφορετικά ετήσια προγράμματα, περισσότεροι από 10.000 μαθητές και εκπαιδευτικοί συμμετέχουν σε δράσεις, όπως προβολές, εργαστήρια, συζητήσεις για θέματα ψηφιακού γραμματισμού κλπ. Υπήρξαν μέρες στα Χανιά που το Πνευματικό Κέντρο γέμιζε τα πρωινά από μικρά παιδιά με τους δασκάλους τους.

– Οι εκδόσεις του φεστιβάλ, που πωλούνταν για το κοινό και μοιράζονταν δωρεάν στους καλεσμένους του. Φέτος ξεχώρισαν η έκδοση του βιβλίου του Λευτέρη Λαμπράκη για τον Νίκο Κούνδουρο με εστίαση στο «1922» του, εφόσον η συγκεκριμένη κουνδουρική ταινία προβλήθηκε μετά την παρουσίαση του βιβλίου της Άννας Βοργία «Νίκος Κούνδουρος…με αυτά πορεύτηκα» (εκδόσεις Αρμός). Και, βέβαια, η έκδοση του βιβλίου των Λευτέρη Λαμπράκη – Ματθαίου Φραντζεσκάκη για τον Κώστα Γαβρά, το τιμώμενο πρόσωπο του 10ου φεστιβάλ κινηματογράφου των Χανίων. Προσωπικά, ως μέγας φαν του vintage, λάτρεψα και την έκδοση που επιμελήθηκε ο Λαμπράκης με τίτλο «Ζορμπάς για πάντα!» (αρχειακό υλικό και αφίσες από την περίφημη ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη).

– Η παρουσία του διεθνούς Έλληνα σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά που ήρθε στην Κρήτη μαζί με τη Μισέλ, τη σύζυγο του, και συνομίλησε με τους δημοσιογράφους και με το κοινό, τόσο κατά τη συνέντευξη Τύπου, όσο και αμέσως μετά το τέλος της προβολής της ταινίας του, «Αμήν».

Τέσσερα χρόνια διήρκεσε η επικοινωνία του καλλιτεχνικού διευθυντή του φεστιβάλ, Ματθαίου Φραντζεσκάκη, με τον Γαβρά για να κατάφερνε να έβρισκε χρόνο ο σκηνοθέτης και να έκανε αυτό το ταξίδι. Δόθηκε έτσι η ευκαιρία και σε κάποιους από εμάς να συναντήσουμε τετ α τετ τον Γαβρά και να μας δώσει συνέντευξη, κυρίως όμως να γνωρίσουμε έναν ευγενέστατο άνθρωπο που παραμένει βαθιά πολιτικοποιημένος στο κατώφλι των 90 χρόνων του. Μεγάλη επιτυχία για το φεστιβάλ των Χανίων ο ερχομός του Κώστα Γαβρά από το Παρίσι, πόσο μάλλον όταν ο ίδιος δήλωσε ικανοποιημένος από την όλη διεξαγωγή και τον προγραμματισμό του!

– Στο Πνευματικό Κέντρο είχαμε την ευκαιρία να δούμε δύο σπουδαίες εκθέσεις φωτογραφίας και αρχειακού υλικού. Η πρώτη αφορούσε τον Θόδωρο Αγγελόπουλο και η δεύτερη τον Μίκη Θεοδωράκη. Συγκεκριμένα, στο φουαγέ του πρώτου ορόφου εκτέθηκαν οι εξαιρετικές ασπρόμαυρες φωτογραφίες του Ηλία Μπουργιώτη, του ανθρώπου που έκανε το backstage της φωτογράφησης της τελευταίας ταινίας του Αγγελόπουλου, «Η άλλη θάλασσα», στα γυρίσματα της οποίας ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης έχασε τη ζωή του. Παρούσα στο φεστιβάλ και η σύντροφος του Αγγελόπουλου, Φοίβη Οικονομοπούλου.

Δεν ήταν η μόνη εκδήλωση για τον Αγγελόπουλο αυτή με το σπάνιο φωτογραφικό υλικό του Μπουργιώτη. Τις πρώτες μέρες του φεστιβάλ παρουσιάστηκε το βιβλίο του σκηνοθέτη Λευτέρη Χαρωνίτη «Μια εποχή. Μνήμες…και σκέψεις σκόρπιες με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο», ενώ είδαμε σε α’ προβολή και το ντοκιμαντέρ των Γιάννη Σολδάτου – Αντώνη Κόκκινου «Θ. Αγγελόπουλος – Ν. Παναγιωτόπουλος: Ο καθένας με τη μουσική του». Το εν λόγω πολυαναμενόμενο ντοκιμαντέρ με ενδιέφερε πολύ, καθώς ήθελα να δω πως οι δύο δημιουργοί επένδυσαν κινηματογραφικά ένα ηχητικό ντοκουμέντο από το παρελθόν και, πιο συγκεκριμένα, μία ανέκδοτη συνομιλία του Αγγελόπουλου με τον Παναγιωτόπουλο περί κινηματογραφικής τέχνης και όχι μόνο.

Το εύρημα ήταν ότι δύο άλλοι καλλιτέχνες ή και ένας, που σχετίζονταν με το έργο των δύο σκηνοθετών, υποτίθεται ότι άκουγαν τη συζήτηση τους και σχολίαζαν στην κάμερα. Παράλληλα βλέπαμε πλάνα των ιδίων από πρόβες με τους ηθοποιούς τους και, φυσικά, πλάνα από τις ταινίες τους. Ένα ντοκιμαντέρ – συλλεκτικό κομμάτι, λοιπόν, χωρίς καμία μεγάλη κινηματογραφική αξίωση, που διαφυλάσσει στο ακέραιο όμως αυτό που ορίζουμε ως ταινία τεκμηρίωσης τα τελευταία χρόνια, ακόμη και παρακαταθήκης για τις επόμενες γενιές.

Σε ότι αφορά τον Μίκη Θεοδωράκη, είχαμε την ευκαιρία να δούμε την έκθεση που επιμελήθηκε ο Λευτέρης Λαμπράκης, ο υπεύθυνος των εκδόσεων του φεστιβάλ, με σπάνιες αφίσες από συναυλίες του: Ξεχώρισα αυτήν με την πρώτη παρουσίαση των έργων του Μίκη, «Διόνυσος» και «Φαίδρα», από τον χατζιδακικό Σείριο του 1985, με την ερμηνεία των Θανάση Μωραΐτη – Αλίκης Καγιαλόγλου αντιστοίχως, όπως κι αυτήν από τη σύμπραξη του μεγάλου συνθέτη με τον Τούρκο συνάδελφό του, Zulfu Livaneli, και τη Μαρία Φαραντούρη.

– Ο καταμερισμός του προγράμματος: Μεγάλου και μικρού μήκους ταινίες Ελλήνων δημιουργών που διαγωνίστηκαν για το Βραβείο Κοινού συν τις πολύ ενδιαφέρουσες προβολές σπάνιων ταινιών. Ενδεικτικά αναφέρω το σπονδυλωτό «Κανόνι και το Αηδόνι» στο πλαίσιο αφιερώματος στον Ιάκωβο Καμπανέλλη, το 24λεπτο ντοκιμαντέρ «Μίκης Θεοδωράκης» του Ροβήρου Μανθούλη στο πλαίσιο εκδήλωσης στη μνήμη του βετεράνου κινηματογραφιστή, μα και από τη νεότερη κινηματογραφία τα «Μαγνητικά πεδία» του Γιώργου Γούση, τον «Αποχαιρετισμό» του Σταύρου Ψυλλάκη, καθώς και τις μικρού μήκους ταινίες «A la carte» των Ταξιάρχη Δεληγιάννη – Βασίλη Τσιουβάρα, «Πρώτο μπάνιο» του Αλέξανδρου Κωστόπουλου και «Meetings» του Κυριάκου Χατζημιχαηλίδη.

– Η ολοζώντανη παρουσία του ραδιοφωνικού σταθμού των Χανίων diktyo FM με καθημερινές αναμεταδόσεις από τις εκδηλώσεις του φεστιβάλ και συνεντεύξεις των καλεσμένων του στον Παναγιώτη Ορφανίδη, έναν μαχητή μόνιμο στα ερτζιανά της Κρήτης.

– Εκτός από τον Κώστα Γαβρά, το φεστιβάλ τίμησαν με την παρουσία τους άνθρωποι που αποτελούν το κινηματογραφικό σινάφι της χώρας μας, από τον βετεράνο κινηματογραφιστή Γιάννη Καβουκίδη μέχρι τον κριτικό κινηματογράφου Νίνο – Φενέκ Μικελίδη και από τον καλλιτεχνικό διευθυντή του φεστιβάλ Ολυμπίας, σκηνοθέτη Δημήτρη Σπύρου, μέχρι τον επαναπατρισμένο πρόσφατα σκηνοθέτη Θόδωρο Καλομοιράκη.

Εν κατακλείδι: Υπεύθυνη για την παραγωγή και οργάνωση του Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Χανίων είναι η Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης με την αιγίδα και υποστήριξη τριών υπουργείων (Πολιτισμού, Παιδείας & Θρησκευμάτων και Τουρισμού), ενώ στη συνδιοργάνωση βλέπουμε την Περιφέρεια Κρήτης και τον Δήμο Χανίων. Υποστηρικτές του φεστιβάλ είναι ακόμη το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, το ΕΚΟΜΕ και η European Commission. Ψυχή, όμως, του φεστιβάλ είναι ο Ματθαίος Φραντζεσκάκης, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του, ένας άνθρωπος παθιασμένος με την 7η Τέχνη, που μοιάζει όλο το χρόνο να βρίσκεται μέσα σ’ ένα δημιουργικό στρες μέχρι την επόμενη 11η διοργάνωση