Αθηνά Ζέρβα: «Αυτό που μένει είναι η αγάπη»

«Έχω γίνει Ιπτάμενος Ολλανδός!», λέει με ένα επιφώνημα που φανερώνει κόπωση, αλλά και χαρά. Ο τελικός με την Λιθουανία, που οδήγησε τα «γαλανόλευκα» κορίτσια στην κορυφή του κόσμου στο μπάσκετ κωφών ολοκληρώθηκε στις 6 Ιουλίου, όμως ακόμα η «μαμά κότα» Αθηνά Ζέρβα τρέχει και δεν φτάνει. Το επίτευγμα της Εθνικής έγινε… viral, έκανε όλο το φάσμα των ΜΜΕ να αναζητήσει αυτή την ομάδα, που όμως δεν γεννήθηκε φέτος. Για την ακρίβεια, με τη φετινή αναρρίχηση στην κορυφή του κόσμου συμπλήρωσε τρία χρυσά μετάλλια. Eurobasket στη Θεσσαλονίκη το 2017, Ολυμπιακοί Αγώνες στη Σαμσούντα το 2018, Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στο Λουμπλίν της Πολωνίας 2019. Τρία μετάλλια λαξευμένα από αγάπη, θάρρος, υπομονή. «Δεν μπορώ να το περιγράψω, το έχω τερματίσει, δεν περίμενα ότι θα έχει τέτοια απήχηση. Πέρα από το αθλητικό, από την επιτυχία και τα λοιπά, θέλουν πολλοί να μάθουν τι είναι αυτή η ομάδα. Δεν την ήξερε κανένας. Παρότι είχαν γίνει και πιο παλιά επιτυχίες. Τώρα είναι το τρίτο χρυσό, πήρε άλλη διάσταση», λέει στο Κουτί της Πανδώρας, η αρχιτέκτονας της επιτυχίας. Η δική της προσπάθεια, που ξεκίνησε πριν από οκτώ χρόνια με ένα τσαλακωμένο χαρτί με συστήματα, οδήγησε στη δημιουργία μιας πραγματικής οικογένειας. Λέξη κλισέ, συχνά, στον αθλητισμό. Εδώ όμως αποτελεί την πραγματική αλήθεια. Δεν είναι τυχαίο ότι οι παίκτριες την φωνάζουν «μαμά». Δεν είναι τυχαίο τίποτα από όλα όσα έχουν ζήσει.

«Δεν γυρίσαμε ποτέ να πούμε “κοιτάξτε, εμείς είμαστε κωφές και παίζουμε μπάσκετ”»

Μια ομάδα λοιπόν που είχε ήδη δύο μεγάλες διακρίσεις, έφτασε να απασχολεί την επικαιρότητα μετά το Παγκόσμιο. Συμβαίνει στον αθλητισμό. Ένα καλάθι, μια βολή, ένα λάθος συχνά καθορίζει τον ηττημένο και τον νικητή. Και συνήθως τα φώτα πέφτουν μόνο στον πρώτο, αδιαφορώντας για την προσπάθεια. «Εμείς ξεκινώντας αυτή την προσπάθεια, είχαμε καταρχήν ένα παλαβό όνειρο να ακούσουμε τον εθνικό μας Ύμνο», λέει στο Κουτί της Πανδώρας η Ζέρβα. «Λέγαμε “α ρε παιδί μου, γιατί να είμαστε δίπλα τους, κάτω τους” και τα λοιπά. Παλαβό ήταν, αλλά το είχαμε. Τα κορίτσια πήραν το πρώτο χρυσό και πήραν και άλλα δύο μετά. Αυτά δεν τα σκέφτηκε ποτέ ο αθλητικός μας νους. Λέγαμε “πάμε, να ανέβουμε και τρίτο σκαλί και δεύτερο σκαλί κτλπ”. Όμως από την άλλη πλευρά, ήμασταν και εμείς παραπάνω από όσο έπρεπε ταπεινοί. Δηλαδή τη δική μας την προσπάθεια δεν την βγάλαμε προς τα έξω, δεν την επικοινωνήσαμε. Ίσως είναι και η φύση των ανθρώπων τέτοια, της Ομοσπονδίας των Κωφών, που η επικοινωνία δεν είναι πάντα πολύ εύκολη. Είναι και τα παιδιά έτσι και εγώ είμαι έτσι. Δεν γυρίσαμε ποτέ να πούμε “κοιτάξτε, εμείς είμαστε κωφές και παίζουμε μπάσκετ”. Γιατί αυτό δεν το θέλαμε. Δεν το ήθελα ούτε εγώ να την δουν ως μια ομάδα ειδικών συνθηκών που “δεν ακούει και τα κακόμοιρα παίζουν μπάσκετ”. Δεν το ήθελα ούτε εγώ ούτε τα παιδιά. Δεν το περάσαμε έτσι και στην ομάδα. Εμείς θέλαμε να διακριθούμε αθλητικά, ως ομάδα. Πολλοί συνάδελφοί σου μου κάνανε την τιμή και άνοιξαν το site με την ζωντανή προβολή και είδαν το παιχνίδι. Και δεν είδαν κάτι τρομακτικό, δεν έκλεισαν τα μάτια, δεν είπαν δεν βλέπεται. Είναι το επίπεδο που παίζουμε σε αυτό το πρωτάθλημα με άλλες ομάδες με άλλα κωφά και βαρήκοα παιδιά. Ε, λοιπόν σε αυτό το επίπεδο θεωρώ πήραμε πολύ καλές κριτικές με βάση την απόδοση και το μπάσκετ που παίξαμε. Και αυτή ήταν η ικανοποίησή μας κυρίως».

Πέραν όμως του χαρακτηριστικού της ομάδας που αφορά την κώφωση, υπάρχει και κάτι ακόμα. Πρόκειται για ομάδα ουσιαστικά ερασιτεχνική, με ελάχιστη στήριξη, έχει κοπέλες που μπορεί να έχουν παιδιά και δουλειές και κόντρα σε χώρες με άλλες εξαιρετικές συνθήκες, έφτασαν στην κορυφή. Με αντίπαλους ομάδες όπως οι ΗΠΑ, που έχουν Πανεπιστήμια μόνο για κωφούς, παρέχουν υποδομές και διευκολύνσεις. Εδώ, όπως εξηγεί η Αθηνά Ζέρβα στο Κουτί της Πανδώρας, η ομάδα δεν παρουσιαζόταν καν σαν κομμάτι του ελληνικού μπάσκετ. «Τώρα που έγινε τρεις φορές νομίζω ότι είναι η κατάλληλη στιγμή για να αναπτύξουμε αυτό το “παραμύθι” το οποίο ζήσαμε και το πώς αυτή η ομάδα από το τίποτα, από το μηδέν, από τα πέτρινα χρόνια, από την ανωνυμία έφτασε εδώ. Δεν θα πω από την περιφρόνηση, θα πω απλώς ότι την είχαν εντάξει στα ΑΜΕΑ, στον ειδικό αθλητισμό, δεν παρουσιάστηκε ποτέ ως ένα κομμάτι του ελληνικού μπάσκετ και εγώ αυτό ήθελα να κάνω. Ένα μικρό κομμάτι, ένα λιθαράκι. Αλλά δεν μπορείς να αποκλείσεις αυτά τα παιδιά από το κομμάτι του ελληνικού μπάσκετ ενώ όλες παίζουν χρόνια ολόκληρα στα πρωταθλήματα της ΕΟΚ. Δεν γίνεται αυτό. Έχουν παίξει σε όλες τις κατηγορίες. Αυτοδικαίως ανήκουν στο ελληνικό μπάσκετ. Τώρα αν μαζεύονται όλες μαζί και δεν ακούν καλά ή δεν ακούν καθόλου, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Αυτό είναι κάτι που ανήκει στο αθλητικό κίνημα των κωφών, τις Ομοσπονδίες που υπάρχουν, ναι είναι μια Ομοσπονδία αθλητισμού ΑΜΕΑ βεβαίως, αλλά τα παιδιά τα ίδια έχουν μια διπλή ιδιότητα. Παίζουν στην Εθνική Ομάδα, αλλά παίζουν και στα κανονικά πρωταθλήματα. Όλα έγιναν μέσα από υπερβάσεις, μέσα από θυσίες. Είναι να γράψεις βιβλίο γι’ αυτά που ζήσαμε…».

«Δεν είναι τυχαίο ότι με φωνάζουν μαμά…»

Πώς όμως χτίστηκε η ομάδα που έγραψε το «παραμύθι»; «Εγώ δεν έχω γνωρίσει τέτοια παιδιά στη ζωή μου ξανά. Επειδή έχουν αυτή την ιδιαιτερότητα, όταν βρεθεί ένας άνθρωπος στον δρόμο τους θα πρέπει να τον εξετάσουν καλά, γιατί όταν δεν ακούς, δεν ακούς τι σου λέει ο άλλος. Άρα απευθείας υπάρχει μια άμυνα όσον αφορά το ποιον έχω απέναντί μου, τι λέει. Θα σου δώσω ένα παράδειγμα που είπε η Ανθή Χαϊνά προχθές σε μια συνέντευξή της που τόνισε: “κοιτάζω τον άλλον στα μάτια και εκεί καταλαβαίνω”. Άρα λοιπόν ήταν η περίοδος της ανίχνευσης και από αυτές προς εμένα και από εμένα προς αυτέ. Από εκεί και πέρα άρχισαν να χτίζονται σιγά σιγά με πολύ κόπο και προσεκτικά βήματα κάποιες σχέσεις που έγιναν μέταλλο. Πώς έγινε αυτό; Με αυτό που σου είπα προηγουμένως. Τους είπα ξεκάθαρα ότι δεν τους λυπάμαι, ότι δεν θα κάνω εκπτώσεις, ότι δεν με ενδιαφέρει που δεν ακούν: εφόσον βαράνε την μπάλα και παίζουν μπάσκετ, θα το μάθουν όπως θέλω εγώ. Και νομίζω ότι εκεί πατήσαμε όλοι. Και εγώ για να αποβάλλω οποιονδήποτε φόβο αν θέλεις για το τι έχω απέναντί μου και εκείνες γιατί κατάλαβαν ότι απέναντί τους έχουν έναν άνθρωπο ο οποίος δεν βλέπει κάτι ιδιαίτερο σε αυτές. Και μάλιστα το αποδεικνύω περίτρανα όλα αυτά τα χρόνια γιατί στον πάγκο φωνάζω και χτυπιέμαι και μου λένε “τι φωνάζεις, δεν ακούμε”!. Αυτό ήταν πιστεύω ένα κλειδί. Ανοίχτηκαν. Δεν ξέρω αν τους έχει ξανατύχει, όπως λένε και οι ίδιες, να ανοιχτούν τόσο πολύ αθλητικά σε κάποιον προπονητή ή αν θες γενικότερα σε κάποιον άνθρωπο. Δεν είναι τυχαίο ότι κάποιες με φωνάζουν “μαμά”. Ούτε τυχαίο είναι που έχω πάρει με υπερηφάνεια το προσωνύμιο “μαμά κότα”. 

Έχω αυτή την αίσθηση απέναντι στα παιδιά, ότι πρέπει να τα προστατεύω, να τα βοηθάω, έχω ευθύνη απέναντί τους. Και συν το άλλο που είναι πολύ σοβαρό και οφείλω να το πω: Με πίστεψαν. Όταν σε πιστεύει ο άλλος, του δίνεις όραμα, του δίνεις μήνυμα, μετά πλέον αναλαμβάνεις μεγάλη ευθύνη. Εκεί δεν έχει να κάνεις λάθος. Είχα μεγάλη ευθύνη απέναντι σε αυτή την πίστη που μου έδειξαν και την αφοσίωση. Φρόντισα να τους το δείξω και μέσα και έξω από το γήπεδο με αυτά που ξέρω, με αυτά που νιώθω, με όσο δυνατόν καλύτερο τρόπο. Και κάπως έτσι έγινε αυτή η ομάδα. Οι ίδιοι οι χαρακτήρες των παιδιών είναι από μόνοι τους ευαίσθητοι, έχουν μια συναισθηματική ευφυΐα, συναισθηματική νοημοσύνη. Έχουν πολύ συναίσθημα, το οποίο για να βγάλουν προς τα έξω πρέπει  να είναι σίγουρες, να το καλλιεργήσουν στο μυαλό τους. Αλλά όταν βγει -όπως συμβαίνει με όλες τις γυναίκες και ειδικά στον αθλητισμό- δεν υπάρχει πισωγύρισμα. Όταν βεβαιωθεί μια γυναίκα ότι πιστεύεις σε εκείνη σε αυτό που μπορεί και την οδηγείς με σοβαρά βήματα χωρίς να έχεις κάτι άλλο στο μυαλό σου, νομίζω ότι πλέον γίνονται χαλί…».

«Υπάρχουν ομάδες χωρίς ανθρώπινους δεσμούς;»

Τα μεγάλα επιτεύγματα αυτής της ομάδας λειτουργούν και ως μια υπενθύμιση. Για το  πόσο σημαντικές είναι οι πνευματικές ικανότητες στον αθλητισμό. Συχνά στεκόμαστε στα αθλητικά, σωματικά χαρακτηριστικά, παραγνωρίζοντας τη σημασία που έχουν οι χαρακτήρες, οι προσωπικότητες, οι δεσμοί, η επικοινωνία. «Πραγματικά, είναι πολύ σημαντικό», συμφωνεί η προπονήτρια της Εθνικής. «Μπορεί να έχεις έναν άνθρωπο που να είναι εξαιρετικός αθλητής, να καρφώνει, να φεύγει, να κάνει μαγικά. Όταν τον βάλεις όμως σε μια ομάδα πρέπει να ενσωματωθεί. Αν έχεις έναν άνθρωπο, ο οποίος παραμελεί όλους τους υπόλοιπους, δεν δίνει χέρι βοήθειας, δεν συζητάει, δεν ενσωματώνεται, πλέον δεν μπορεί να είναι μέλος σε αυτή την ομάδα. Και πλέον αυτή η ομάδα έχει μάθει τέτοια πρωτόκολλα και τέτοιους κανόνες που τους έχουμε χτίσει όλοι μαζί και εκείνες και εγώ, που πλέον δεν μπορεί να ξεφύγει κανένας απολύτως. Ούτε εγώ, ούτε οι βοηθοί μου, ούτε οι παίκτριες. Κανένας δεν ξεφεύγει από τα πρωτόκολλά μας. Αυτό επιτρέπεται, αυτό δεν επιτρέπεται. Είτε είναι σε κανόνες του μπάσκετ, στην τακτική μας, είτε είναι η συμπεριφορά μας. Γι’ αυτό είμαι πολύ υπερήφανη, γι’ αυτό τα παιδιά θα ακούσεις να λένε ότι αυτή είναι η δεύτερη οικογένειά μου, γιατί είναι ανθρώπινοι δεσμοί. Είναι δυνατόν να υπάρχουν ομάδες χωρίς ανθρώπινους δεσμούς;»

Και οι ανθρώπινοι δεσμοί αυτοί αναπτύχθηκαν ανάμεσα σε διαφορετικά παιδιά. Σε παιδιά που έχουν υποστεί μπούλινγκ επειδή δεν άκουγαν, που ίσως αντιμετώπισαν δυσκολίες σε άλλους τομείς της κοινωνικής τους ζωής. Τα κορίτσια βρήκαν στην Εθνική από τη στιγμή που ανέλαβε η Αθηνά Ζέρβα ένα δεύτερο σπίτι. Στο παρκέ, στις προπονήσεις, στους αγώνες. «Είναι ακριβώς έτσι. Τα παιδιά ήταν ενταγμένα κοινωνικά. Όταν όμως είσαι ενταγμένος με το πρόβλημα της ακοής, έχεις την αποδοχή των φίλων, των γνωστών. Όταν όμως μέσα από αυτό καταφέρνεις κάτι σπουδαίο και νιώσεις και εσύ μαζί με ολόκληρη τη χώρα υπερηφάνεια, αυτό είναι δυο φορές πιο σημαντικό γι’ αυτά τα παιδιά. Είναι πιο σημαντικό για εκείνες, από ό,τι είναι για εμένα που έχω την ακοή μου. Ξεχώρισαν μέσα από την ιδιαιτερότητά τους».

«Θα τα κουβαλάμε σε όλη μας τη ζωή»

Για να έρθει πιο κοντά στις παίκτριες, η Ζέρβα έμαθε νοηματική. Έδειχνε η ίδια με τους βοηθούς της τις ασκήσεις ξανά και ξανά. Μέχρι τα πρωτόκολλα, στα οποία αναφέρθηκε πριν, να καθιερωθούν. «Η νοηματική μου είναι σε καλό επίπεδο, έχω μαθητεύσει τέσσερα χρόνια. Είμαι σε ένα επίπεδο που μπορώ να συνεννοούμαι, να καταλαβαίνω και να με καταλαβαίνουν όταν πηγαίνουμε αργά, γιατί όταν πηγαίνουν γρήγορα το χάνουμε. Αλλά με μια αργή και σαφή νοηματική, με δύο χέρια και όχι με ένα, μπορώ να συνεννοηθώ. Και βέβαια τα βασικά πράγματα στο κομμάτι του παιχνιδιού, δηλαδή πώς θα δείξω την άμυνα με τη νοηματική ή την επίθεση, το γρήγορα ή το αργά, το περίμενε, πράγματα που λέμε στον πάγκο, αυτά είναι συγκεκριμένα σε νοηματικές λέξεις που τις κάνω οπωσδήποτε μέσα στο παιχνίδι. Τα υπόλοιπα είναι μπασκετικά. Και το μπλοκ άουτ θα δείξω και το ριμπάουντ θα δείξω και τα συστήματα θα δείξω και τα νεύρα μου θα δείξω! Έχουμε κώδικες όπως όλες οι ομάδες».

Και τι μένει, αλήθεια, τώρα που κατακάθεται η χρυσόσκονη; «Αυτό που μένει είναι οι σχέσεις που έχουμε μεταξύ μας, η αγάπη που έχουμε, η υπερηφάνεια που καταφέραμε και ξεπεράσαμε ένα σωρό προβλήματα και παρόλα αυτά δεν λύγισε κανένας, το θάρρος και η τόλμη που δείξαμε, οι οικογένειές τους που στήριξαν από πίσω όλη αυτή την προσπάθεια. Βάζω και τη δική μου μέσα. Που αφήναμε παιδιά και συζύγους και εξαφανιζόμασταν για έναν και δύο μήνες. Μένει όλο αυτό το σκαρφάλωμα. Και όταν κοιτάμε προς τα πάνω βλέπουμε και την κορυφή και είμαστε πολύ χαρούμενοι γιατί αυτά είναι σπουδαία πράγματα. Αφού μπορέσαμε και εμείς να βάλουμε ένα μικρό λιθαράκι στις επιτυχίες του ελληνικού αθλητισμού και ειδικότερα του μπάσκετ. Είμαστε σαφώς υπερήφανοι. Αυτά μένουν. Και τις σχέσεις και αυτή την ομάδα και τις μνήμες μας και τις εμπειρίες μας, ανεξάρτητα με το πώς θα τελειώσει όλη αυτή η ιστορία και πού θα φτάσει, θα το κουβαλάμε για μια ζωή…».