Αποικιακή αρχαιολογική πολιτική από το Υπουργείο Πολιτισμού

Πενήντα χρόνια δανεισµό των αρχαίων µας σε µουσεία του εξωτερικού ψήφισαν Ν∆ και Κίνηµα Αλλαγής/ΠΑΣΟΚ. Είµαι σίγουρος ότι θα άστραψε και θα βρόντηξε η Μελίνα Μερκούρη από όπου και αν βρίσκεται. Οταν ξεκινούσε τον αγώνα µας για τον επαναπατρισµό των γλυπτών του Παρθενώνα δεν θα φανταζόταν ότι θα βρίσκονταν βουλευτές στην Ελλάδα να υπερψηφίσουν την εξαγωγή των αρχαίων, που γλίτωσαν από τον Ελγιν, για 50 χρόνια. Και µάλιστα να το ψηφίσουν εν µέσω καραντίνας για τον κορονοϊό, δηλαδή εν είδει κατεπείγοντος. Πρόκειται για την ίδια κυβέρνηση που βρήκε καλή ιδέα το να δανειστούµε τα γλυπτά του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, να αποδεχτούµε δηλαδή την κυριότητά του επί των κλοπιµαίων.

Μετά την κατακραυγή η κυβέρνηση κράτησε σιγήν ιχθύος για το θέµα και για να εξιλεωθεί κήρυξε το 2020 έτος «Μελίνας Μερκούρη». ∆εν κρατιέται όµως. Λίγο πριν από τη λήξη του έτους νοµιµοποιεί την ηµιαιώνια εξαγωγή αρχαίων και άρα ξαναζεσταίνει την ιδέα του δανεισµού των γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο µε αντάλλαγµα άλλα αρχαία από τα ελληνικά µουσεία. Τι κι αν λίγο πριν από την ψηφοφορία εξαίρεσε µε τροπολογία τα δηµόσια µουσεία από αυτό τον δανεισµό. Αυτό «διορθώνεται» εύκολα από µια άλλη τροπολογία της τελευταίας στιγµής σε άσχετο νοµοσχέδιο, όπως είναι η προσφιλής πρακτική της κυβέρνησης. Παρ’ όλα αυτά οι βουλευτές που υπερψήφισαν ανέφεραν στους λόγους τους τη Μελίνα Μερκούρη. Τα καθεστώτα, βλέπετε, όταν καταλύουν τη δηµοκρατία µε δηµοκρατικό µανδύα πρέπει να συνεχίσουν να αναφέρονται σε πρόσωπα που συµβολίζουν τον αγώνα υπέρ της δηµοκρατίας, ακριβώς για να δηµιουργούν την ψευδαίσθηση ότι η δηµοκρατία καλά κρατεί.

Ως δικαιολογία για την αγοραία µετανάστευση των αρχαιοτήτων χρησιµοποιήθηκε το Μουσείο Μπενάκη και η ανάγκη του να εκθέσει τµήµα της συλλογής του στη Μελβούρνη. Μια έκθεση όµως που όχι µόνο δεν εµποδίζεται από την υφιστάµενη νοµοθεσία για εξαγωγή αρχαιοτήτων για 5 + 5 χρόνια µε αυστηρούς όρους χορήγησης άδειας, αλλά υλοποιείται ήδη για έβδοµη συνεχόµενη χρονιά. Καµιά ανάγκη λοιπόν δεν υπάρχει να αλλάξει ο αρχαιολογικός νόµος για να συνεχιστεί η έκθεση του Μουσείου Μπενάκη στη Μελβούρνη και αυτό το γνωρίζει πολύ καλά η κ. Μενδώνη.

Γι’ αυτό εφηύραν το επιχείρηµα του διεθνούς παραδείγµατος του Μουσείου του Λούβρου και της εξαγωγής αρχαίων στο παράρτηµά του στο Αµπού Ντάµπι. Εδώ άρχισαν να τους ξεφεύγουν οι αλήθειες. Αυτό είναι το πρότυπό τους; Τα αποικιοκρατικά µουσεία που υφάρπαξαν αρχαιότητες από κάθε ξένο αρχαίο πολιτισµό προτού ισχύσουν οι διεθνείς κανόνες που απαγορεύουν την εξαγωγή και εµπορία αρχαιοτήτων; Τη συνέχεια αυτής της υφαρπαγής νοµοθέτησαν.

Κάποιοι ενοχλούνται από το γεγονός ότι τα ελληνικά µουσεία ξεχωρίζουν και αποτελούν πόλο έλξης επειδή τα εκθέµατά τους προέρχονται από τον ίδιο τους τον τόπο. Ο Ηνίοχος µέσα στους ∆ελφούς, οι Κόρες κάτω από την Ακρόπολη. Αντί να αναδείξει η κυβέρνηση αυτήν τη δύναµη, αυτό το πλεονέκτηµα των µουσείων µας, δουλεύει συστηµατικά για την εξαφάνισή τους.

Θα επιστρέψουν όµως ύστερα από 50 χρόνια τα αρχαία στην Ελλάδα; Την απάντηση µας τη δίνει ο ίδιος ο νόµος Μενδώνη. Το ιδιωτικό Ιστορικό Μουσείο Κρήτης είχε φυλάξει ως παρακαταθήκη εκ µέρους του δηµοσίου σηµαντικά αρχαία ευρήµατα. Με αυτό τον νόµο, και ελπίζω να κάθεστε, κηρύσσεται το ενιαίο και το αδιάσπαστο της συλλογής του. Ποιας συλλογής; Των δανεικών αρχαίων του δηµοσίου. Της συλλογής που δανείστηκε από το δηµόσιο και µε νόµο Ν∆ – ΠΑΣΟΚ πλέον δεν θα επιστρέψει στο δηµόσιο. Σκεφτείτε λοιπόν τι θα µας πει το Μουσείο της Μελβούρνης σε 25 ή 50 χρόνια από τώρα µε την ίδια λογική. Σε ένα κρεσέντο φαρισαϊσµού επικαλούνται τους διεθνείς κανόνες του ICOM που απαγορεύουν τη διάσπαση των µουσειακών συλλογών. Αυτοί οι κανόνες ισχύουν στην περίπτωση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης, αλλά όχι στην περίπτωση του Μουσείου Μπενάκη; Κάτι σαν το σύνταγµα και τους νόµους επί κυβέρνησης Ν∆. Ισχύουν à la carte – όταν ο κ. Μητσοτάκης το κρίνει ιδιοτελώς σκόπιµο.

Ο κ. Μητσοτάκης έχει βέβαια επιδείξει ιδιαίτερη αγάπη στη µετακίνηση αρχαίων. Με προσωπική του απόφαση και ύστερα από δηλώσεις του στη ∆ιεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης το 2019 καταργήθηκε η διατήρηση των παγκόσµιας σηµασίας ευρηµάτων στον σταθµό Βενιζέλου του µετρό Θεσσαλονίκης. Ακολούθησαν η αλλαγή θέσης της Αττικό Μετρό για το ζήτηµα αλλά και των θεσµών του υπουργείου Πολιτισµού προκειµένου όλοι να συντονιστούν µε τις αποφάσεις του πρωθυπουργού. Και όταν η διεθνής κατακραυγή έγινε εκκωφαντική, φοβούµενη η κυβέρνηση να χάσει τη δίκη στο ΣτΕ επιστράτευσε την προσφιλή της µέθοδο: τα ψέµατα. Υποστήριξε πως είναι ψευδές ότι ετοιµάζεται ψήφισµα του διεθνούς ICOMOS υπέρ της διατήρησης των αρχαιοτήτων στον χώρο όπου βρέθηκαν. Το ψήφισµα ανακοινώθηκε επίσηµα λίγες ηµέρες µετά, στις 8 ∆εκεµβρίου. Οµως για την κυβέρνηση δεν είναι σηµαντικό αν η Ελλάδα διασύρεται διεθνώς. Πολύ λιγότερο δε αν καταστρέφεται το «ένδοξο αρχαίο της παρελθόν». Το µόνο σηµαντικό είναι οι εξυπηρετήσεις. Για τα υπόλοιπα υπάρχουν οι λίστες Πέτσα για να µοιράζουν κουτόχορτα και να δίνουν παράταση ζωής σε µια κυβέρνηση που δεν την αφορά το δηµόσιο συµφέρον.

Και για όσους δεν πείστηκαν, η κυβέρνηση µε τον νέο νόµο Μενδώνη έχει και άλλες εκπλήξεις. Ανακοίνωσε το σταδιακό κλείσιµο των µικρών µουσείων της χώρας, αφού συνέδεσε τη χρηµατοδότηση µε προϋποθέσεις όπως επαρκείς χώροι, επαρκείς εργαζόµενοι και άλλα κριτήρια των ιδιωτικών µουσείων. Εξίσωσε δηλαδή δηµόσια και ιδιωτικά µουσεία ως προς την πρόσβαση στη χρηµατοδότηση. Η αρχαιολογική συλλογή στη Σύρο, στην Ερµούπολη, και τόσες αντίστοιχες σε τόσους άλλους µικρούς τόπους θα κλείσουν µε αυτά τα κριτήρια. Θα ιδωτικοποιηθούν; Θα ενοικιαστούν τα ευρήµατά τους; Και αν ναι, αυτά θα εξαχθούν; Και αν ναι, θα επιστραφούν ποτέ πίσω; Η κυβέρνηση σχεδιάζει το κλείσιµο των µουσείων σε µικρούς τόπους, παρά το γεγονός ότι εξαρτάται η (τουριστική) οικονοµία τους από αυτά, για να χρησιµοποιήσει τα αρχαία τους όπως θέλει. Αν επιθυµούσε να µεταµορφωθούν αυτοί οι χώροι σε διεθνώς πρότυπα µουσεία αρκούσε να παρέχει το προσωπικό και τις υποδοµές στην αρχαιολογική υπηρεσία για να το κάνει πράξη. Φέτος το καλοκαίρι η αρχαιολογική υπηρεσία παρέδωσε στη διεθνή κοινότητα ένα τέτοιο θαύµα. Τον επισκέψιµο ενάλιο αρχαιολογικό χώρο της Περιστέρας στις Σποράδες, για τον οποίο γράφονται διθυραµβικά αφιερώµατα στον διεθνή Τύπο.

Την κυβέρνηση όµως τη δυσκολεύουν τέτοια παραδείγµατα. Την εξυπηρετεί η απαξίωση των δηµόσιων υποδοµών και αγαθών για να αιτιολογεί την εκποίησή τους προς ιδιώτες στο πλαίσιο αποικιοκρατικών βανδαλισµών.