Αποχαιρετισμός στον μεγάλο λαϊκό δημιουργό Τάκη Μουσαφίρη

Την είδηση έκανε γνωστή στα social media ο συνάδελφός και φίλος του, Πέτρος Βαγιόπουλος. Λίγα λόγια μόνο: «Πάει κι ο Τάκης μας! Ο κορονοϊός δεν αστειεύεται. Καλό ταξίδι, φίλε Τάκη»…Έχω την τραγουδίστρια Κατερίνα Στανίση στην άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, η οποία – κυριολεκτικά – κλαίει κι οδύρεται για τον χαμό του Μουσαφίρη: «Πέθανε ο ”Μυστικός μου έρωτας”» μου λέει και τονίζει πως όλη της την καριέρα τη χρωστάει σ’ αυτόν. Το ίδιο είχε δηλώσει κάποτε και η Πίτσα Παπαδοπούλου: «Αν δεν υπήρχε ο Τάκης Μουσαφίρης, θα ήμουν άλλη μία λαϊκή τραγουδίστρια που πιθανώς να μη με ήξερε κανείς». Η Στανίση ανατρέχει στα χρόνια που δούλευε στο μαγαζί του Κώστα Καρουσάκη κι εκείνος έκανε την επιμέλεια του προγράμματος. Μιλάει για έναν άνθρωπο γλυκύτατο, τον πρώτο που της εμπιστεύθηκε ένα καινούργιο τότε πρωτότυπο τραγούδι. Και τι τραγούδι! Το «Μυστικέ μου έρωτα» είναι μία σύνθεση που λατρεύτηκε και ακόμη ακολουθεί τη Στανίση σε όλες τις «live» εμφανίσεις της. «Κάναμε ακόμη ένα δίσκο μαζί» λέει η τραγουδίστρια, «και δε θα ξεχάσω όταν γράφαμε στο στούντιο το θλιμμένο ζεϊμπέκικο ”Και μεγαλώνω”. Ήταν παρών ο παραγωγός μου ο Καραγιάννης. Βγήκα απ’ το δωματιάκι της ηχογράφησης, αγκαλιαστήκαμε με τον Τάκη και μας πήραν τα κλάματα και τους δύο».

Πηγαίνω νοερά τώρα σε μία συνάντηση μου με την αείμνηστη Δούκισσα, το 2007. Μου μιλούσε όλο αγάπη κι αυτή για τον Μουσαφίρη, με τον οποίο έκανε επίσης ένα restart στην καριέρα της, εκεί γύρω στα 1975, με το «Ατάκα κι επιτόπου»: «Είχε έρθει να με βρει ένα παιδί με μακριά μαλλιά και την κιθάρα του. Ήθελε να πω τα τραγούδια του. Του λέω ”παίξε μου κάτι” κι αρχίζει να μου παίζει κάτι αργόσυρτα, μελαγχολικά, σαν νέο κύμα. ”Παίξε κάτι άλλο” του ξαναλέω, ”αυτά δεν κάνουν για μένα”. Σαν να κατάλαβε, γιατί σηκώνεται και μου κάνει: ”Κατάλαβα τι θέλετε, θα ξανάρθω σε λίγες μέρες”. Πραγματικά είχε καταλάβει, αφού όταν ξανάρθε, μου χάρισε μερικά από τα μεγαλύτερα σουξέ μου στη δεκαετία του ’70, το ”Ατάκα κι επιτόπου”, το ”Θα στην κάνω τη ζημιά”, το ”Καφενείο” κ.α.»

Έχει σημασία να πούμε πως ο Τάκης Μουσαφίρης έφτιαξε κανονικά την καριέρα λαϊκών τραγουδιστών κυρίως από τη Μεταπολίτευση και μετά. Ανάμεσά τους, ο Στράτος Διονυσίου με τον «Ταξιτζή» και το «Ένα λεπτό περιπτερά», ο Δημήτρης Μητροπάνος με τα «Κάνε κάτι να χάσω το τραίνο» και το «Κουταλάκι» και η Χαρούλα Λαμπράκη, στο περιθώριο της συνεργασίας της με τον Τσιτσάνη, στο «Σούξου μούξου του». Με επιφύλαξη σημειώνω πως η Δούκισσα πρέπει να ήταν η πρώτη τραγουδίστρια που έδωσε βήμα στον νέο ακόμη λαϊκό δημιουργό, το 1973, με τα δύο τραγούδια σε δίσκο 45 στροφών, «Ο Χαράλαμπος» και «Δεξιά σας, κύριε». Άλλοι τραγουδιστές που ερμήνευσαν τραγούδια του Μουσαφίρη στη δισκογραφία ήταν ο Μιχάλης Μενιδιάτης, η Ρίτα Σακελλαρίου, η Πίτσα Παπαδοπούλου, ο Γιώργος Μαργαρίτης, ο Γιώργος Σαρρής, ο Γιώργος Σαλαμπάσης, η Θάλεια, ο Άγγελος Διονυσίου και, φυσικά, η Κατερίνα Στανίση.

Ο Μουσαφίρης είχε και μιαν άλλη πλευρά, πιο λόγια, που δεν ήταν γνωστή στους κύκλους του και εν προκειμένω στο τραγούδι της πίστας. Μου μιλάει γι’ αυτήν ο ραδιοφωνικός παραγωγός Γιώργος Μητρόπουλος, που το 1979 εργαζόταν στο Τρίτο Πρόγραμμα επί των ημερών του Μάνου Χατζιδάκι: «Χτυπάει μια μέρα το τηλέφωνο στο Τρίτο. Ήταν ο Τάκης Μουσαφίρης που άκουγε την εκπομπή μου και με κάλεσε να πιούμε ένα καφέ στο σπίτι του. Έμενε τότε κάπου στο Κουκάκι, έναν – δυο δρόμους κάτω απ’ του Μίκη Θεοδωράκη. Καταρχάς μου έκανε θετική εντύπωση που δεν με είχε καλέσει για να μου βάλει ν’ ακούσω τραγούδια του, καινούργια ενδεχομένως, σε μία περίοδο που μεσουρανούσε με τραγούδια – σλόγκαν. Ήθελε απλά να μιλήσουμε για μουσική και τραγούδι γενικώς. Εκεί κατάλαβα πως επρόκειτο για έναν διανοούμενο, που μάλλον δεν είχε μεγάλη σχέση με τους άλλους συνθέτες της πίστας. Ένας άνθρωπος σκεπτόμενος που ήξερε καλά τι θέση είχε στο ελληνικό τραγούδι και που σεβόταν απεριόριστα, απ’ ότι μου’χε πει, τον Μάνο Χατζιδάκι. Όπως και τον Άκη Πάνου». Και καταλήγει ως εξής ο Μητρόπουλος: «Αν υποτεθεί πως ο Μουσαφίρης ήταν ο πρώτος που εισήγαγε το ”τραγούδι – σλόγκαν” και ο Καρβέλας τον ακολούθησε λίγο αργότερα, θα ήθελα να πω πώς όλοι οι άλλοι που προσπάθησαν να τον μιμηθούν ήταν ”Μουσαφίρηδες made in Taiwan». 

Έχει δίκιο ο Γιώργος Μητρόπουλος! Την πιο διανοουμενίστικη «φύση» του Μουσαφίρη την είχα εισπράξει κι εγώ πριν από τρία χρόνια στη μοναδική τηλεφωνική επικοινωνία μας. Ήταν τότε που τον κυνηγούσα διακαώς για μία συνέντευξη και ο κοινός μας φίλος, ο ποιητής και στιχουργός Δημήτρης Λέντζος, μου είχε δώσει το τηλέφωνο του. «Γιατί σταματήσατε να δίνετε τραγούδια;» τον είχα ρωτήσει. Και μου απάντησε με το φοβερό και τρομερό, που το θυμάμαι ακόμη: «Τη δεκαετία του ’70 με τη Μεταπολίτευση και το πολιτικό τραγούδι που παιζόταν παντού, οι λαϊκοί τραγουδιστές ένιωθαν τρομερή ανασφάλεια. Δεν μπορούσαν όλοι τότε να τραγουδήσουν Θεοδωράκη και Μαρκόπουλο και, στην τελική, μπορεί να μην τους πήγαινε ή να μην το θέλανε. Εκεί εμφανίστηκα εγώ με ανώδυνα τραγουδάκια που έπιαναν όμως ένα λαϊκό έρεισμα και ο κόσμος τα αγαπούσε με την πρώτη. Άλλα μού έβγαιναν μια κι έξω, για την πλάκα μου, μερικά άλλα όμως μού έπαιρναν χρόνο για να τα φτιάξω. Σήμερα το λαϊκό τραγούδι βρίσκεται σε καλά χέρια. Νέοι συνθέτες βγαίνουν μαζί με μερικούς παλιότερους, που συνεχίζουν». Είχαμε πει κι άλλα με τον Μουσαφίρη σε εκείνο το τηλεφώνημα, για τα blues και τον Bob Dylan που αγαπούσε πολύ, όπως και ιστορίες με τη Δούκισσα και τη Στανίση, σαν αυτές που παραθέτω παραπάνω. Ο Μουσαφίρης, σύμφωνα και με τον Μητρόπουλο, ήξερε πολύ καλά το ταλέντο του και τη θέση που είχε καταλάβει στο λαϊκό τραγούδι, έχοντας την ευχέρεια να δίνει στις μεγαλύτερες φωνές συνθέσεις που γίνονταν τεράστιες επιτυχίες. Το αν θεωρούσε ο ίδιος μεγάλο τραγούδι το «Ατάκα κι επιτόπου» ποτέ δεν θα το μάθουμε, συγκριτικά με τα άσματα του Άκη Πάνου ή του Χατζιδάκι, που εκτιμούσε. Ξέρουμε, πάντως, πως σεβόταν την αγωνία των νέων και άφταστων ακόμη λαϊκών τραγουδιστών για να κάνουν καριέρα και να γίνουν φίρμες, γι’ αυτό και μέσω εκείνων προσπαθούσε κι ο ίδιος να περάσει το έργο του. Κι αν σκεφτούμε πως ο Μουσαφίρης εμφανίστηκε στη δισκογραφία στις αρχές του 1970, μέχρι το τέλος της δεκαετίας και καθ’ όλη την επόμενη, αυτήν του ’80, υπήρξε ίσως ο Νο 1 πιο εμπορικός τραγουδοποιός.

Δεν υπάρχουν στοιχεία για το έτος γέννησης του στο διαδίκτυο, εικάζουμε πάντως πως ήταν γεννημένος το 1953 και άρα πέθανε σήμερα σε ηλικία 68 ετών. Ούτε καν γνωρίζουμε αν νοσηλευόταν σε κάποιο νοσοκομείο, παλεύοντας με τον κορονοϊό, όπως μας πληροφόρησε ο Βαγιόπουλος. Δεν έχουν και μεγάλη σημασία όλα αυτά παρά μόνο για τους ερευνητές του μέλλοντος. Το θέμα είναι πως σήμερα, 11 Μαρτίου του 2021, ο Τάκης Μουσαφίρης έφυγε από τη ζωή άδικα και η μέρα αυτή χαρακτηρίζεται ως αποφράδα για το ελληνικό λαϊκό τραγούδι.