Δημοσιογραφική ελευθερία στην κριτική κατά δικαστών: Απόφαση – σταθμός του ΕΔΔΑ

Σε μια πολύ σημαντική απόφαση για τη διεθνή νομολογία κατέληξε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, δικαιώνοντας έναν ρώσο δημοσιογράφο, που είχε καταδικαστεί από τα δικαστήρια της χώρας του λόγω κριτικής που άσκησε σε δικαστές στο πλαίσιο του ρεπορτάζ του.

Πρόκειται για την υπόθεση Tolmachev κατά Ρωσίας με αριθμό προσφυγής 42182/11, που πλέον μπαίνει στη «φαρέτρα» των δημοσιογράφων, οι οποίοι πολύ συχνά δέχονται… συμβουλές να μην ασκήσουν κριτική σε δικαστικούς λειτουργούς.

Η απόφαση, αποτελεί «ύμνο» στην αναγκαιότητα ύπαρξης δημοσιογραφικής κριτικής εντός του πλαισίου της δημοκρατικής λειτουργία των θεσμών μιας χώρας, επισημαίνοντας μάλιστα ότι «η προστασία του δικαστή από κάθε κριτική του Τύπου  ανεξάρτητα από τη βασιμότητα της κριτικής,  τη συνάφεια ή την επιλογή λέξεων, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο που προάγει το κράτος δικαίου».

Η υπόθεση και οι καταδίκες του δημοσιογράφου στη Ρωσία

Σύμφωνα με το έγκυρο echrcaselaw.com, ο δημοσιογράφος Aleksandr Tolmachev είχε καταδικαστεί από τα ρωσικά δικαστήρια για άρθρα που είχε γράψει το 2018 και το 2010. Συγκεκριμένα η πρώτη σειρά διαδικασιών επικεντρώθηκε σε ένα άρθρο που αναφερόταν στην προσπάθεια δικαστή να εμποδίσει την πρόσβαση των γειτόνων της στον κοινόχρηστο χώρο της  πολυκατοικίας εγκαθιστώντας χώρισμα. Αναφερόμενος σε αυτήν έγραψε ότι έχει ντροπιάσει τον εαυτό της σε ολόκληρη τη χώρα και ότι «είμαι πεπεισμένος ότι άτομα όπως ο κ…. η κα … δεν πρέπει να έχουν δικαστικές εξουσίες. Τις χρησιμοποιούν για το προσωπικό τους όφελος και αποτελούν ντροπή για τη ρωσική δικαστική εξουσία».

Η δεύτερη σειρά διαδικασιών αφορούσε την παραίτηση δικαστή μετά από ισχυρισμούς ότι την είχαν δει να χρηματίζεται. Για τη συγκεκριμένη δικαστή είχε γράψει σε άρθρο με τίτλο: «Πως σχετίζεται η σκύλα με όλα αυτά;»: «Η εμπειρία της πρώην δικαστίνας του Επαρχιακού Δικαστηρίου L., η κα. A., που εντοπίστηκε να δωροδοκείται, αποτελεί καθιερωμένη πρακτική μεταξύ των δικαστών εδώ και πολύ καιρό…».

Με βάση αυτά λοιπόν, τα ρωσικά δικαστήρια αποφάσισαν ότι τα άρθρα του Tolmachev είχαν αμαυρώσει τη φήμη των δικαστών, κρίνοντας ότι δεν είχε αποδείξει τα πραγματικά γεγονότα  σε  ορισμένα  από τα άρθρα του. Οι αποφάσεις τόνιζαν την αυξημένη «ευαισθησία» των εναγόντων ως δικαστών.

Μάλιστα ο Tolmachev κλήθηκε να καταβάλλει συνολικά περίπου 30.000 ευρώ ως χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη.

Η απόφαση του ΕΔΔΑ που δικαιώνει τη δημοσιογραφική κριτική

Αδιαμφισβήτητη «παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης» χαρακτηρίζει στην απόφασή του το ΕΔΔΑ, τις ρωσικές δικαστικές αποφάσεις που καταδίκαζαν τον Tolmachev.

Αναφερόμενο στο γεγονός ότι η υπόθεση αφορούσε δημοσιογραφική κριτική σε δικαστές, το Δικαστήριο επισήμανε ότι τα ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία του συστήματος δικαιοσύνης, ενός θεσμού που είναι απαραίτητου για οποιαδήποτε δημοκρατική κοινωνία, εμπίπτουν στο δημόσιο συμφέρον. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να ληφθεί υπόψη ο ειδικός ρόλος του δικαστικού σώματος στην κοινωνία.

Το ΕΔΔΑ  επανέλαβε τη πάγια άποψή του σχετικά με τον ειδικό, κεντρικό  ρόλο που διαδραματίζει το δικαστικό σώμα σε μια δημοκρατική κοινωνία και τόνισε ότι ένας τέτοιος ρόλος δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτελεσματικά χωρίς ένα μέτρο ανοχής όσον αφορά τη δημοσιογραφική κριτική. Η προστασία του δικαστή από κάθε κριτική του Τύπου  ανεξάρτητα από τη βασιμότητα της κριτικής,  τη συνάφεια ή την επιλογή λέξεων, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρο που προάγει το κράτος δικαίου. 

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντος (άρθρο 10) όσον αφορά και τις δύο αγωγές αποζημίωσης. Μάλιστα, το Στρασβούργο επιδίκασε ποσό 17.700 ευρώ για αποζημίωση, ποσό 9.750 ευρώ για ηθική βλάβη και 650 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.

Με πληροφορίες από το echrcaselaw.com