Ανώτερη σκέψη

Οι έννοιες της κριτικής/δημιουργικής σκέψης και της ηθικής λογικής, ήδη από την αρχαιότητα, αποτελούσαν μέρος ενός γενικότερου γνωσιοθεωρητικού κόσμου, μέσα στον οποίο ο κάθε άνθρωπος συνδεόταν με την πρωταρχική ουσία που διαμόρφωνε και αποτελούσε το βασικό συστατικό της πραγματικότητας την οποία βίωνε. Ήταν μια ανώτερη διαδικασία σκέψης και στοχασμού, πολύπλοκη και πολυδιάστατη, η οποία όμως ενσωμάτωνε το άτομο, συνέδεε και ανέπτυσσε τις ικανότητες και τις δεξιότητές του και σε συνδυασμό με τα χαρακτηριστικά των άλλων ατόμων θεμελίωνε συνεκτικούς τρόπους και δεσμούς, ώστε η κοινωνία καταρχήν να υπάρχει και έπειτα να εξελίσσεται νικώντας τον χρόνο και επιβραδύνοντας τη φθορά. Αυτή λοιπόν η διαδικασία ανώτερης σκέψης, διέθετε καθολικά χαρακτηριστικά και δεν αποτελούσε προνόμιο μέρους της κοινωνίας ή κάποιων ατόμων. Ήταν ευθύνη ολόκληρης της πολιτικής κοινωνίας, η οποία μέσα από την κριτική, δημιουργική και ηθική κρίση να καθιστά τη διαδικασία της ανώτερης σκέψης τελικό ή το τέλειο δημιούργημά της. 

Οι άνθρωποι στοχάζονταν, έθεταν ερωτήματα και αποφάσιζαν δράσεις, ώστε να μπορούν να ενσταλάζουν και να διδάσκουν στα μέλη της κοινωνίας τη χρησιμότητα της ανώτερης σκέψης, η οποία οδηγεί το σύνολο πέρα από τα όρια της φύσης. Ο ίδιος ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά του επιβεβαιώνει τη διαχρονικότητα αυτής της ανάγκης των κοινωνιών, λέγοντας, πως «κάθε τέχνη και εκπαίδευση στοχεύει στο να αναπληρώσει ό,τι λείπει από τη φύση». Η εκπαιδευτική δραστηριότητα ήταν το βασικό εργαλείο, ώστε το άτομο, πέρα από τα τυπικά και τεχνικά μαθήματά του, να μάθει και κάτι ακόμη, το οποίο να συνδέει όχι μόνο το άτομο με την κοινωνία αλλά και το ίδιο με τα δημιουργήματά του. Αυτή την καθαρά υπαρξιακή και οντολογική διάσταση της σχέσης του ατόμου με τον κόσμο και την πραγματικότητα που διαμόρφωνε την καθιέρωσε και με τη σκέψη του. Ήταν η μέριμνα και η πρόνοια που έδωσαν πραγματικό νόημα στο ίδιο το άτομο, το κοινωνικό σύνολο αλλά και στη σκέψη του, την ανώτερη σκέψη του, που το συνέδεε με το σύνολο της υπαρκτικής του ατέλειας. Γι’ αυτό και ο άνθρωπος ένιωθε την ανάγκη και θεμελίωνε θεωρητικά την αναγκαιότητα να ενσταλάζει στη σκέψη και στη ζωή του, ως εργαλείο… την φροντίδα. 

Τα χρόνια πέρασαν, οι συνθήκες άλλαξαν, τα κράτη μπήκαν στον αυτόματο πιλότο και η ζωή μας εργαλειοποιήθηκε. Η τέχνη και η εκπαίδευση τού να φροντίζει κανείς τον εαυτό του και τους συνανθρώπους του ετεροκαθορίστηκε. Τις τελευταίες δεκαετίες φάνηκε καθαρά αυτό το έλλειμμα. Ήρθε η οικονομική κρίση να μας θυμίσει τι σημαίνει η έννοια της φροντίδας. Όμως αμαθείς όπως ήμασταν σαν κοινωνία μπερδέψαμε την έννοια της φροντίδας με τα αγνά αισθήματα αλτρουισμού και ενσυναίσθησης. Αυτές οι έννοιες ξεκινούν από διαφορετική αφετηρία. Η φροντίδα ως ανώτερη σκέψη είναι κριτική, δημιουργική και ηθική κρίση ενώ ο αλτρουισμός και η ενσυναίσθηση είναι συναισθηματικά πεδία ενδιαφέροντος, που ξεκινούν από το εγώ προς το σύνολο. Στη μία περίπτωση δηλαδή, τα αποτελέσματα της φροντίδας πάντα καταλήγουν σε πρακτικές λύσεις ενώ η ενσυναίσθηση και ο αλτρουισμός μπορούν απλά να μείνουν στο επίπεδο της συμπόνιας και της λύπησης και να μην δώσουν ποτέ χειροπιαστά αποτελέσματα. 

Η διακυβέρνηση του Σύριζα ήταν μια τέτοιου είδους πορεία προς την γενικότερη αμάθειά μας για τους τρόπους του φροντίζειν. Ο Σύριζα ιεράρχησε λανθασμένα την ευθύνη του να φροντίσει την κοινωνία μετά την άνευ προηγουμένου οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών και την πανδημία που ακολούθησε. Όχι γιατί δεν είχε ενσυναίσθηση ή δεν έτρεφε αισθήματα αλτρουισμού για το λαό αλλά γιατί δεν διέθετε ανώτερη σκέψη. Σκέψη, που θα έπρεπε να την αναζητήσει από την κοινωνία και όχι από τον Στουρνάρα και άλλους τεχνοκράτες. Παραδείγματος χάρη, αν ρωτήσουμε τυχαία ένα πρώην κυβερνητικό στέλεχος του Σύριζα, γιατί δεν διέγραψαν τα χρέη των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων προς τα ασφαλιστικά ταμεία και την εφορία, τα κόκκινα δάνεια και τα παράλογα και αντικοινωνικά πρόστιμα, που κρατούν δέσμιο κάθε πολίτη κάνοντας την καθημερινότητά του αβίωτη και τα οποία δεν πρόκειται ποτέ να εισπραχθούν, θα μας απαντήσει στην καλύτερη ότι έχουμε δίκιο που ρωτάμε και στη χειρότερη επικαλούμενη/ος οικονομοτεχνικές φαμφάρες, τύπου τι 37 δις τι 27 και επιχειρήματα που δεν πείθουν κανέναν τώρα πια, ότι δεν ήταν εφικτό λόγω μνημονίων, λόγω ανώριμων συνθηκών, λόγω χρόνιων παθογενειών, λόγω Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω του κακού μας ριζικού και της κακής μας μοίρας. 

Όμως δεν θα λέει την αλήθεια. Γιατί όπως η κυβέρνηση Μητσοτάκη διαγράφει συστηματικά χρέη δισεκατομμυρίων από δήθεν μεγαλοεπιχειρηματίες και άφραγκους Ωνάσηδες και μοιράζει αδιακρίτως κρατικό χρήμα σε κάθε παρασιτική επιχειρηματική «καινοτομία», στις λίστες Πέτσα, τους μεγάλους περιπάτους, τα πλατάνια στην Πανεπιστημίου, λεηλατώντας τον δημόσιο πλούτο και ξεπουλώντας δημόσια περιουσία, έτσι και ο Σύριζα θα μπορούσε, ξεκινώντας από διαφορετική αφετηρία, να φροντίσει να γίνουν περισσότερα πράγματα και όχι να εύχεται να είχαν γίνει. Ο κόσμος, και ειδικότερα η νεολαία, ενημερώνεται, σκέφτεται και επηρεάζει με πιο σύνθετο τρόπο τη δημόσια σφαίρα. Και κάποια στιγμή θα βρει τον τρόπο να αναδείξει κάτι πιο ωφέλιμο, το οποίο θα φροντίσει άμεσα τα συμφέροντά του. Γνωρίζει, πως αφρόντιστοι άνθρωποι δεν μπορούν να φροντίσουν ούτε τον εαυτό τους ούτε το σύνολο. Έχει μπροστά του το πιο κραυγαλέο παράδειγμα αφρόντιστου ανθρώπου… τον ίδιο τον πρωθυπουργό –ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω ενσαρκώνει τα περισσότερα στοιχεία που υποδηλώνουν έλλειψη φροντίδας.  

Στην πολιτική και γενικότερα στη ζωή υπάρχει έλλειμμα ανάδειξης της φροντίδας ως βασικού εργαλείου επίλυσης των καθημερινών προβλημάτων. Η σημερινή κυβέρνηση δεν έχει τη δυνατότητα να κρατηθεί στην εξουσία χωρίς τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ, τις εταιρίες δημοσκοπήσεων, το παρακράτος και τους παρακμιακούς επιχειρηματίες που τη στηρίζουν. Το ερώτημα που τίθεται είναι κατά πόσο ο Σύριζα διαθέτει ή μπορεί να βρει ικανούς ανθρώπους, οι οποίοι να θέλουν να λυθούν τα προβλήματα που δημιούργησε η οικονομική κρίση, η πανδημία και η κυβέρνηση Μητσοτάκη, άμεσα και αποτελεσματικά. Μόνο άτομα με ανώτερη σκέψη, δηλαδή, με κριτική, δημιουργική και ηθική κρίση και λογική μπορούν να βγάλουν τον Σύριζα από το τέλμα και να τον συνδέσουν και πάλι με την κοινωνία και το σύνολο. Αυτό πρέπει να φροντίσει ο Αλέξης Τσίπρας. Γιατί αν δεν φροντίσει να λυθεί αυτό το ουσιαστικό και καθοριστικό έλλειμμα, τότε το κόμμα του στις επόμενες εκλογές θα παρακαλεί για «συμμαχίες», που ο ίδιος –μαζί με λίγους άλλους– δεν είχε ποτέ. 

ΥΓ: Παραδείγματα ανώτερης και κατώτερης σκέψης μπορούμε να δούμε και να κατανοήσουμε μέσα από την αλληγορία του μύθου. Ας συγκρίνουμε μόνο το παράδειγμα του Αγαμέμνονα και του Οδυσσέα, όπως γνωρίζουμε τα γεγονότα πολύ πριν αποφασιστεί η εκστρατεία ενάντια στην Τροία μέχρι την επιστροφή και των δύο στα σπίτια τους. Ο πρώτος πορεύτηκε, χωρίς κριτική σκέψη και λογική, θεωρώντας πως όλα μετά από δέκα χρόνια (κρίσης) μπορούν να παραμείνουν ίδια, ενώ ο δεύτερος, έχοντας σε όλη του την πορεία ανώτερη σκέψη, επιστρέφοντας, αν και άργησε πιο πολύ από τον πρώτο, πριν πάει στο σπίτι του συνομίλησε με τον λαό και τον ενημέρωσε για τις αλλαγές και τα προβλήματα που έπρεπε πρώτα να λύσει. Έτσι, πήρε τις κατάλληλες αποφάσεις και σίγουρα τις πιο ριζοσπαστικές. Μένει λοιπόν να δούμε… ποιο από τα δύο παραδείγματα θα επιλέξει ο Σύριζα για το μέλλον του. Γιατί από τότε που βρέθηκε στην κυβέρνηση αλλά και ως αντιπολίτευση, τίποτα το ριζοσπαστικό δεν έγινε ούτε ακούστηκε ακόμη το οποίο να είναι άξιο, ώστε να τον συνδέσει με μια σύγχρονη κοινωνία. Ένα πρώτο βήμα λοιπόν είναι, ο Σύριζα να αρχίσει να φροντίζει τον εαυτό του, ώστε να μπορεί να πείσει…  πως μπορεί να φροντίσει και τους πολίτες.

Τα άρθρα που δημοσιεύονται στην κατηγορία «Απόψεις» εκφράζουν τον/την συντάκτη/τριά τους και οι θέσεις δεν συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη του koutipandoras.gr