Το τραγούδι της Άλκης Ζέη γύρω από ένα τραπέζι

Δεν εκφώνησα, δυστυχώς, μέρα και μήνα. Κι αν η κασέτα αυτή είχε παραπέσει – χαθεί, αν δεν είχα φροντίσει καν να αναγράψω χρονολογία απάνω, μπορεί να μη θυμόμουν καν το συγκινητικό αυτό περιστατικό. Συγκινητικό σήμερα, βέβαια, που μας τσακίζουν οι απώλειες των μεγάλων, σε ηλικία και σε μέγεθος, ανθρώπων. Τότε που το ζούσα, ήταν απλά μια στιγμή της καθημερινότητας, την οποία ήθελα να καταγράψω. Οι περισσότερες μέρες του χρόνου κυλούσαν, βλέπεις, δίπλα σε τέτοια άτομα και πάντα κουβαλούσα μαζί μου το δημοσιογραφικό κασετοφωνάκι – ένα απ’ αυτά τα παλιά, με τις μπαταρίες, που υπάρχει ακόμη ψόφιο να σκονίζεται μέσα σε μία κούτα με αμέτρητες κασέτες. 

Θα μαζευόμασταν μεσημέρι στο σπίτι της Μαρίζας Κωχ, το νεοκλασικό της οδού Φράττι. Ο Νίκος Κούνδουρος θα μας μαγείρευε καρμπονάρα που την έφτιαχνε πάντα τέλεια και στο τέλος έσπαγε και δυο αυγά μέσα. Θα ήταν παρέα ακόμη η Άλκη Ζέη και η Gail Golst. Η τελευταία, όπως θα μάθαινα, λίγα χρόνια πριν είχε καλέσει στο Πανεπιστήμιο Cornell της Νέας Υόρκης, που διδάσκει ακόμη, τρεις γυναίκες δημιουργούς για να τιμηθούν για την προσφορά τους στον ελληνικό πολιτισμό: Την Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, την Άλκη Ζέη και τη Μαρίζα Κωχ.

Όλοι ήταν σε μεγάλα κέφια. Φαινόταν πόσο ήθελε ο ένας να δει τον άλλον – ποιος ήξερε μετά από πόσο καιρό – και να συνομιλήσουν. Η Άλκη Ζέη ήταν κομψά ντυμένη και έμοιαζε νεότερη από την ηλικία της, αφού πλησίαζε τα 80. Ή, για να ακριβολογώ, έμοιαζε να μην έχει ηλικία. Θυμάμαι με πόσο σεβασμό την κοιτούσε ο Κούνδουρος, ο οποίος συνήθως δεν τό’χε τίποτα να γίνει άκομψος ειδικά με γυναίκες ομοτράπεζες του, δίχως νά’ναι μισογύνης σε καμία περίπτωση. Αντίθετα, τις αγαπούσε πολύ τις γυναίκες ο Νίκος, μαγευόταν από τις προσωπικότητες τους και τρελαινόταν να τις πειράζει με τον δικό του ανορθόδοξο τρόπο. Γι’ αυτό κι εκείνες τον λάτρευαν.

Και πόσες ιστορίες άκουσα εκείνη τη μέρα! Θησαυρός, οπτικοακουστικό μεγαλείο! Τα χρόνια στην ΕΠΟΝ που έβαλαν στην κουβέντα και τον Μάνο Χατζιδάκι, η θητεία της Ζέη ως «φαλαγγίτισσα», οι φιλίες που έκαναν την σκληρή περίοδο της εξορίας: Του Κούνδουρου με τον Θανάση Βέγγο και της Ζέη με την Καίτη Ντιριντάουα, όπως και τα επόμενα χρόνια, του ενός με τον Οδυσσέα Ελύτη και της άλλης με τον Γιάννη Ρίτσο. Που να βγάλεις κουβέντα όταν είσαι νέος, ανάμεσα σε Ιερά Τέρατα, και τα ζεις όλα αυτά; Δύο λόγια μόνο άρθρωσα για εκείνο το θρυλικό «Καπλάνι της βιτρίνας» της, που το είχα λάβει ως δώρο στα βαφτίσια μου, το 1974, από έναν συγγενή που δεν ζει πια και που το είχα διαβάσει στα 12 μου σε μια κατασκήνωση στον Κάλαμο. Πολύ της άρεσε της Ζέη, θυμάμαι, η ιστορία αυτή και τώρα μετανιώνω που δεν βρήκα το θάρρος να ζητήσω καταγραφή ολόκληρων των διαλόγων στο τραπέζι. 

Κάποια στιγμή η Μαρίζα, που ανέκαθεν χάριζε αφειδώς το τραγούδι της για τους φίλους της, άρχισε να τραγουδάει το σμυρναίικο «Σ’ τό’ πα και σ’ το ξαναλέω». Α καπέλα, επί τόπου. Ο Κούνδουρος επέβαλλε ησυχία για να την ακούσουμε. Σαν να τον βλέπω τώρα μπροστά μου να κρατάει το κεφάλι του χαμηλωμένο με κλειστά μάτια. «Σ’ τό’ πα και σ’ το ξαναλέω στο γιαλό μην κατεβείς…» και οι φωνές έγιναν τρεις. Πάτησα το record – η Μαρίζα μεσ’ στο τραγούδισμα της, μου έγνεψε θετικά! Στο δεύτερο κουπλέ πήρα κι εγώ θάρρος. Τους συνόδευσα χαμηλόφωνα αφού το συγκεκριμένο τραγούδι ακόμη είναι από τα αγαπημένα μου παραδοσιακά. Ας μου συγχωρεθεί η αυτοαναφορικότητα, αλλά τέτοιες στιγμές δεν τις χορταίνεις. Κι ας το συνειδητοποιείς αυτό πολλά χρόνια μετά. 

«Δόξα τω θεώ, κλέψαμε άλλη μια μέρα του Χάρου» σχολίασε ο Κούνδουρος μετά το τέλος του παρεΐστικου τραγουδήματος. Η Άλκη Ζέη γέλασε. «Δεν λες τίποτα» του είπε και χάιδεψε την πλάτη της Μαρίζας. Κι αν εκείνοι είχαν, όντως, κλέψει άλλη μια μέρα του Χάρου, εγώ που ήμουν 28 χρονών μόνο, σίγουρα είχα «υποκλέψει» μια σπάνια ανεπανάληπτη στιγμή τους. Την κασέτα, πάντως, ακόμη την έχω, άπαιχτη, άθικτη, για να μην πέσει θύμα των…ορέξεων κάποιου μισοπεθαμένου κασετοφώνου.