Αλφρεντ Χίτσκοκ : Ο άνθρωπος που έσπαγε πλάκα με τους φόβους μας

Τον έχουν ονομάσει «Μαιτρ του σασπένς» και «Πιονέρο των σκηνοθετικών τεχνικών». Όλοι υποκλίνονται μέχρι και σήμερα*, 42 χρόνια μετά το θάνατο του,στο σκηνοθετικό του ταλέντο. Ο άνθρωπος που ζωντάνευε τους φόβους μας στο πανί φοβόταν τα αβγά, την αστυνομία και να βλέπει τις ταινίες του. Ξόρκιζε «το κακό» κάνοντας εξωφρενικές πλάκες στους γύρω του ενώ δεν αποχωριζόταν πότε την αγαπημένη του γυναίκα.

Μια από τις πιο ‘’οδυνηρές’’ πλάκες του, ήταν σίγουρα, όταν έπεισε έναν τεχνικό από το σετ γυρισμάτων να μείνει δεμένος όλο το βράδυ στο στούντιο. Ο δυστυχής τεχνικός κατάλαβε αμέσως μετά το κλικ που έκαναν οι χειροπέδες πως προηγουμένως είχε ξεγελαστεί και φάει μια γερή δόση καθαρτικού μέσα στο φαγητό του.

Πριν σπεύσουμε να μιλήσουμε για «εργασιακή κακοποίηση» και να διορθώσουμε με τα μάτια του σήμερα το χθες, ας θυμίσουμε στους αναγνώστες μας πως εκείνη την εποχή, τη δεκαετία του ΄50, αυτό ήταν χιούμορ μεταξύ συναδέλφων. Βέβαια θα σκαλίσουμε παρακάτω πραγματικές κακοποιητικές συμπεριφορές του κυρίως στις γυναίκες πρωταγωνίστριες του..

Για την ιστορία με τον τεχνικό, τον έλυσαν αμέσως και έφυγε σφαίρα, όπως αναμενόταν, για την τουαλέτα.

Ο Αλφρεντ, που ήταν πάντα Χιτσκοκ εφόσον ήταν γιός του πατέρα του και δεν χρειαζόταν την διασημότητα για να γίνει το επώνυμο του, γεννήθηκε τις 13 Αυγούστου του 1899, λίγο πριν την εκπνοή του 19^ου αιώνα και λίγο πριν την αυγή του 20^ου τον οποίον θα σφράγιζε με την σκηνοθετική του ματιά.

Σε ηλικία 5 ετών, η πλάκα ενός αστυφύλακα του δημιούργησε την φοβία για την αστυνομία για όλη του την ζωή. Ο πατέρας του τον έστειλε σε ένα αστυνομικό τμήμα με ένα σημείωμα. Ο αστυνομικός αφού το διάβασε, τον κλείδωσε σε ένα κελί λέγοντας πως «Αυτά παθαίνουν τα άτακτα αγόρια». Κανείς δεν ξέρει αν ο αστυνομικός με τον πατέρα ήθελαν να ‘’πειράξουν’’ τον μικρό Άλφρεντ για το πόσο πράος και ήσυχος ήταν. Ο πατέρας του τον χαρακτήριζε ‘’αρνί’’ και ‘’μοναχικό’’. O ίδιος δεν θυμόταν να ΄χει πολλούς φίλους καθώς μεγάλωνε.

Αποτολμώντας ένα χρονικό άλμα, τον βρίσκουμε νεαρό βοηθό σκηνοθέτη στις 8 Ιανουαρίου του 1922 στην ταινία ‘’ Γυναίκα σε Γυναίκα’’. Στους τίτλους της ταινίας δεν θα τον δούμε. Το όνομα του δεν αναφέρεται πουθενά παρότι βοήθησε στην σκηνοθεσία και στο σενάριο της ταινίας. Μπορεί να πέρασε απαρατήρητος από συναδέλφους, κριτικούς και θεατές, όχι όμως από την μέλλουσα γυναίκα του την οποία γνώρισε στα γυρίσματα της ταινίας. Ο έρωτας του με την Άλμα Ρεβίλ δεν θα του χαρίσει μόνο ένα παιδί και καλή συζυγική ζωή αλλά και έναν σταθερό συνεργάτη.

Εκείνος δεν αποχωριζόταν ποτέ την γυναίκα του στα γυρίσματα των πρώτων ταινιών του. Πάντα την έψαχνε μετά από κάθε λήψη για να εισπράξει ένα επιβεβαιωτικό βλέμμα ή έναν κάλο λόγο. Ο Τσάρλι Τσάπλιν έλεγε πως ‘’Ο Χιτσκοκ έχει τέσσερα χέρια. Δυο από αυτά είναι η Άλμα’’. Εκείνη έγραφε ή διόρθωνε πολύ συχνά τα σενάρια του. Είναι επίσης υπεύθυνη για την επιλογή της επιβλητικής μουσικής του Μπερνάντ Χέρμαν με τίτλο ‘’Ο δολοφόνος’’ στην γνωστή σκηνή της ταινίας ‘’Ψυχώ’’.

O Χιτσκοκ γυρνά συνολικά δέκα βουβές ταινίες πριν περάσει στις ομιλούσες. Όλες έχουν λίγο ως πολύ χαθεί ή καταστραφεί σήμερα, όπως ίσως θα μπορούσε να είχε καταστραφεί η καριέρα του Χιτσκοκ αν δεν τον πίστευε πολύ ο Μαίκλ Μπάλκον, ο ιδιοκτήτης της αγγλικής κινηματογραφικής εταιρείας Gainsborough Pictures. Ο Μπάλκον πίστευε πολύ στον νεαρό σκηνοθέτη και του έδινε ξανά και ξανά ευκαιρίες. Το αξιοσημείωτο εδώ είναι πως ο Μπάλκον θα γίνει ο παππούς ενός εξαίρετου Άγγλου ηθοποιού του Ντάνιελ Ντέι Λούις, ο οποίος θα ΄χει γενέθλια την ίδια ημερομηνία θανάτου του Χιτσκοκ, 29 Απριλίου.

Το 1926 η κινηματογραφική εταιρία πηγαίνει για γυρίσματα ταινιών στην Γερμανία και σε εκείνη την χώρα είναι που σκηνοθετεί για πρώτη φορά ο ίδιος. Η ταινία ‘’Ο κήπος των απολαύσεων’’ ολοκληρώνεται κακήν κακώς αφού ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί μεταφραστή για να μιλήσει με το σετ και τους ηθοποιούς ενώ ξέφυγαν από το μπάτζετ της ταινίας με αποτέλεσμα ως και οι ηθοποιοί να βάλουν από τις τσέπες τους για να ολοκληρωθεί. Το αποτέλεσμα στέφθηκε με παταγώδη αποτυχία.

Η συνήθεια του να εμφανίζεται μέσα στις ταινίες του ξεκίνησε από νωρίς και συγκεκριμένα από το 1927 στην ταινία ‘’Ο ενοικιαστής’’ όπου εμφανίζεται πλάτη στα πρώτα 5 λεπτά της ταινίας . Τα μικρά αυτά περάσματα του μπροστά στην κάμερα, πότε σαν απλός περαστικός, πότε σαν κομπάρσος ( πιο σπάνια), στο πέρασμα των χρόνων έγιναν τόσο δημοφιλείς που οι θεατές κοιτούσαν την οθόνη ώστε να τον εντοπίσουν. Αυτό φόβισε τον Χιτσκοκ πως θα τους τραβούσε το ενδιαφέρον περισσότερο από την πλοκή όποτε φρόντιζε στις νεότερες ταινίες του να εμφανίζεται μέσα στο πρώτο μισάωρο.

Δυο χρόνια αργότερα, από την ταινία ‘’Ο Ενοικιαστής’’ , θα φέρει την πρώτη ομιλούσα βρετανική ταινία στους κινηματογράφους της χώρας. Ο τίτλος της ‘’Ο Εκβιασμός’’ και είναι η πρώτη ταινία που καταφέρνει να γίνει επιτυχία. Δεν είμαι σίγουρη αν αυτό οφείλεται στην ταινία ή στην, τότε νέα τεχνολογία, του ήχου αλλά..από εκείνο το σημείο η καριέρα του Χίτσκοκ αρχίζει αν απογειώνεται.

Η ταινία που θα τον ‘’μεταφέρει’’ στις όχθες των ΗΠΑ είναι ‘’Τα 39 σκαλοπάτια’’(1935). Γίνεται τεράστια επιτυχία και σήμερα θεωρείται μια από τις κλασικότερες του παγκόσμιου κινηματογράφου. Στα γυρίσματα της ταινίας, ο Χιτσκοκ αποφάσισε να σκαρώσει μια πλάκα στους δυο πρωταγωνιστές δένοντας τους μαζί με χειροπέδες και έπειτα κάνοντας πως ξέχασε που είχε το κλειδί. Αυτή η πλάκα του βγήκε σε καλό μια που ‘’έδεσε την χημεία ‘’ των πρωταγωνιστών στο πανί. Είναι η πρώτη ταινία στην οποία ανιχνεύουμε αυτά τα αγαπημένα χιτσκοκικά στοιχεία που τόσο θα αγαπήσουμε στις υπόλοιπες ταινίες του : Το χιούμορ, η παγερή ξανθιά, το MacGuffin, ο αθώος πρωταγωνιστής που μπλέκει σε μια χαοτική ιστορία.

Για τα επόμενα πέντε χρόνια θα αντισταθεί σθεναρά απέναντι στις σειρήνες του Χόλιγουντ και θα συνεχίζει να γυρίζει ταινίες για την Μεγάλη Βρετανία. Το 1938 σκηνοθετεί την ταινία ‘’Η Κυρία εξαφανίζεται ‘’ και εκεί αντιλαμβάνεται πως έχει ‘’χτυπήσει ταβάνι’’ στο πόσο ψηλά μπορεί να φτάσεις εντός της εγχώριας βρετανικής και ευρωπαϊκής αγοράς.

Πλέον διάσημος, με αναγνωρισμένο ταλέντο από όλους αποφασίζει να κοντράρει τον εαυτό του πηγαίνοντας στην ‘’Γη των ευκαιριών’’ ….την Αμερική. Υπογράφει 7ετές συμβόλαιο με τον ‘’χρυσό παραγωγό ‘’ της εποχής το Ντείβιντ Ο. Σέλζνικ. Η συνύπαρξη τους δεν καθόλου ρόδινη. Ο Σελζνικ βρισκόταν προς την Δύση του ενώ ο Χίτσκοκ δεν είχε φτάσει ακόμα στο απόγειο της καριέρα του. Ωστόσο ο χρυσό παραγωγός της ταινίας ‘’Όσα παίρνει ο άνεμος’’ δεν θα άφηνε τον Χίτσκοκ σε χλωρό κλαρί, ακόμα και όταν του χάρισε ένα ακόμα blockbuster όπως ‘’Η Ρεβέκκα’’ το 1940.

Δικτατορικός, τσιγγούνης, ερωτίλος έφερνε στα όρια του τον Χίτσκοκ που εδώ που τα λέμε το ίδιο μουρντάρης και μισογύνης ήταν αλλά φανταστείτε πόσο χείριστος ήταν ο άλλος ώστε να εξαγριώνεται κάθε φορά μαζί τους.

Λέγεται πως τόσο πολύ τον μισούσε που έγραψε ολόκληρο ρόλο του κακού για την ταινία ‘’Σιωπηλός μάρτυς’’ (1954) πάνω του.

Αλλά ας μην προτρέχουμε..

Το 1943 ο αγαπημένος του αδερφός Γουίλιαμ πεθαίνει έπειτα από υπερβολική δόση σε ηλικία 52 ετών. Η στεναχώρια για το χαμό του αδερφού του, τον οδήγησε στην υπερφαγία και στο ποτό. Κέρδισε αρκετό βάρος το οποίο διατήρησε σε όλη την υπόλοιπη ζωή του.

Μαζί με τον φίλο του Σίντεϊ Μπερστάιν ιδρύουν την κινηματογραφική εταιρία ‘’Transatlantic Pictures’’. Πρώτη ταινία που γυρίζει εκεί ; ‘’Το σκοινί’’ (1948) με πρωταγωνιστές τους Τζέημς Στιούαρτ, Τζον Νταλ και Φάρλεϊ Γκρέιντζερ . Η ταινία είναι εμπνευσμένη από ένα πραγματικό γεγονός το οποίο έλαβε χώρα το 1924 στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο όπου ο 14χρονος Μπόμπι Φρανκ βρήκε τραγικό θάνατο από τους Νέιθαν Λεοπολντ και Ρίτσαρντ Λομπ.

Ο Χίτσκοκ έκανε κάτι πρωτοπόρο για την εποχή του. Έβαλε ως πρωταγωνιστικό ζευγάρι δυο ηθοποιούς που ήταν δηλωμένοι ομοφυλόφιλοι και στην πραγματική ζωή. Αυτό για τα χολιγουντιανά στούντιο που επιθυμούσαν όλους τους άνδρες macho ήταν ‘’πάρα πολύ’’ για την εποχή αλλά ποιος μπορούσε να του πει όχι ;

Πολλές φήμες κυκλοφορούσαν για την δική του σεξουαλικότητα κατά καιρούς. Λέγεται πως ο ίδιος είχε μεγαλώσει με τις ιδέες που επέβαλλε η καταπιεσμένη σεξουαλικά βικτωριανή εποχή. Η ανάγκη για σεξ ήταν κάτι το νοσηρό, επιθυμία όσων ανθρώπων δεν είχαν καταφέρει να δαμάσουν το σώμα τους με το πνεύμα τους. Κανείς δεν μιλούσε για το σεξ, όλοι το θεωρούσαν σαν μια αυστηρά συζυγική υποχρέωση μεταξύ ετερόφυλών με σκοπό την αναπαραγωγή και οποιαδήποτε απόλαυση από το σεξ σε έκανε αυτόματα ‘’ανήθικο’’.

Οι επιθυμίες έμειναν ανομολόγητες και πολλοί είχαν αναπτύξει κρυφές ένοχες συνήθειες όπως η ηδονοβλεψία ή ο φετιχισμός.

Λένε πως ο Χιτσκοκ κοιμήθηκε μόνο μια φορά με την γυναίκα του με σκοπό να τεκνοποιήσει την κόρη του Πατρίσια και πως αργότερα ικανοποιούσε μόνο τις σεξουαλικές του ορέξεις είτε σαν ηδονοβλεψίας είτε παρένδυτος. Κάποιοι αφήνουν αιχμές πως ίσως ήταν ομοφυλόφιλος πράγμα που αμφισβήτειται, όπως θα δούμε στην συνέχεια, από τις σεξουαλικές επιθέσεις σε τουλάχιστον δυο πρωταγωνίστριες του και τις ερωτικές σχέσεις του με τις γραμματείς. Το κατά πόσο οι τελευταίες ήταν ολοκληρωμένες σχέσεις παραμένει μυστήριο έως και σήμερα.

Η εταιρεία του κλείνει λόγω οικονομικών προβλημάτων γυρίζοντας μόλις δυο ταινίες, τις δικές τους. Ευτυχώς η Warner Bros τον παίρνεις στις αγκάλες της ή μάλλον στην σκηνοθετική καρέκλα έτσι η καριέρα του στα μέσα της δεκαετίας του ’50 εκτινάσσεται! Εκεί συναντά την απόλυτη παγερή ξανθιά, την εκθαμβωτική Γκρέις Κέλλι πριν την αρπάξει ο πρίγκιπας Ρενέ. Γυρίζουν μαζί τρείς ταινίες : ‘’Τηλεφωνήστε στην Ασφάλεια Αμέσου δράσεως’’, ‘’Ο Σιωπηλός Μάρτυρας’’ και ‘’Το κυνήγι του κλέφτη’’ ( Paramount Pictures).

Πλέον έχει γίνει αγαπημένη αναγνωρίσιμη φιγούρα στο μυαλό των Αμερικάνων οι οποίοι ‘’τον ψάχνουν’’ στα πλάνα των ταινιών του. Μεταπηδά στην τηλεόραση με χιούμορ χρησιμοποιώντας την σκιά της ευτραφούς του σιλουέτας για την εισαγωγή των τίτλων. Από το 1955-1965 η σειρά ‘’Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει’’ προβάλλεται με μεγάλη επιτυχία στην αμερικανική τηλεόραση. Αλλάζει τίτλο το 1962 σε ‘’Η ώρα του Άλφρεντ Χίτσκοκ’’ και αριθμεί συνολικά 267 επεισόδια από τα οποία σκηνοθετεί ο ίδιος μόλις τα 17. Δυο από αυτά θα κερδίσουν EMMY…

Για μισό λεπτό… Τηλεοπτικά βραβεία; Και που είναι τα Όσκαρ ; Και όμως ο Χίτσκοκ δεν θα λάβει ποτέ όσκαρ σκηνοθεσίας παρότι ο ίδιος έφερε τόσες καινοτομίες σε αυτήν. Θα λάβει ένα τιμητικό μόλις το 1968 και θα πει στο σύντομο λόγο του ‘’Σας ευχαριστώ πολύ. Ειλικρινά’’. Είχε προταθεί πέντε φορές σαν υποψήφιος και δεν κέρδισε ούτε μια.

Την δεκαετία του ’60 γυρίζει δυο από τις πιο γνωστές ταινίες και μεγάλες του επιτυχίες : Το ‘’Ψυχώ’’ ( 1960 ) και ‘’Τα πουλιά’’ ( 1963). Το ‘’Ψυχώ’’ είναι βασισμένο στην νουβέλα του Ρόμπερτ Μπλοχ. Κεντρικός ήρωας ο Νόρμαν Μπέιτς ένας καταπιεσμένος ενήλικας από την μητέρα του ο οποίος διατηρεί ένα ξενοδοχείο και εμπλέκεται σε μια σειρά από φόνους. Ο Χίτσκοκ αγόρασε από τον συγγραφέα τα δικαιώματα για μόλις 9.000 δολάρια και κράτησε επτασφράγιστο μυστικό από όλους την υπόθεση. Η Paramount δεν πίστεψε στην ταινία και παραχώρησε στον σκηνοθέτη το 60% των δικαιωμάτων της, τον ανάγκασε να την χρηματοδοτήσει σχεδόν εξ’ ολοκλήρου. Η ταινία ήταν από τις πιο πετυχημένες του εισπρακτικά και τον γέμισε με εκατομμύρια κέρδη.

Η Τίπι Χέντρεν μπαίνει στην ζωή του με την ταινία ‘’Τα πουλιά’’ και γίνεται μια από τις τρείς ξανθές πρωταγωνίστριες με την οποία, ίσως, ανέπτυξε την μεγαλύτερη εμμονή μαζί της. Οι άλλες δυο ήταν η Γκρέις Κέλλι και η Κιμ Νοβακ. Ενώ οι δυο τελευταίες έπιναν μέχρι το τέλος της ζωής τους νερό στο όνομα του, η Χέντρεν μητέρα της επίσης ηθοποιού Μέλανι Γκριφιθ μέχρι σήμερα μιλά για εργασιακή αλλά και σεξουαλική κακοποίηση από εκείνον.

Ο Χίτσκοκ απεικόνιζε πάντα τις γυναίκες στις ταινίες με βάση τα στερεότυπα της εποχής. Πάντα όμορφες, κομψές, παγερές καθότι συναισθηματικά ή ψυχολογικά ταλαιπωρημένες. Όλες στο τέλος λαμβάνουν αυτό που τους αξίζει, τις περισσότερες φορές ένα εξευτελιστικό ή κακό τέλος. Πολλοί αναρωτιούνται γιατί ξανθές; Ο φακός της λάτρευε από την αρχή του κινηματογράφου αλλά οι δεκαετίες ’20 και ’30 όπου ο Χίτσκοκ ήταν νεαρός σκηνοθέτης οι μεγαλύτερες ιέρειες του κινηματογράφου είχαν ανοιχτόχρωμα μαλλιά και οι εφημερίδες τις ήθελαν απλησίαστες. Ήταν σαν μέσα από τις ταινίες του να μπορούσε να τις ταπεινώσει και γελοιοποιήσει μέσα από το ειρωνικό χιούμορ που πάντα είχε στις ταινίες του.

Σε αντίθεση το κοινωνικό στερεότυπο της ‘’γλυκιάς και τρυφερής μητέρας’’ αυτό συνήθως εκλείπει στα έργα του. Οι μητέρες μπροστά στον φακό του γίνονται δυνάστριες και καταστροφικές για τα παιδιά τους, ιδιαίτερα για τους άνδρες.

Η δική του σχέση με την μητέρα του ήταν σχεδόν άγνωστη. Σπάνια μιλούσε για εκείνην. Σε ό,τι αφορά τις γυναίκες η σχέση του με την Άλμα ήταν ιδιαίτερα στενή παρά τις φήμες ενώ συχνά ‘’χρύσωνε΄΄ με δώρα τις γραμματείς του.

Οι γυναίκες πρωταγωνίστριες τον κατηγορούσαν περισσότερο για τον ‘’αυστηρό επαγγελματισμό του’’ παρά για την προσπάθεια να τις φλερτάρει. Δεν έλειψαν ωστόσο οι φωνές εκείνες οι οποίες ενώθηκαν με της Χέντρεν όταν εκείνη μίλησε ανοιχτά για τον χαρακτήρα του Χίτσκοκ.

* To κείμενο προγραμματιστεί να δημοσιευτεί στις 29 Απριλίου, ανήμερα της επετείου θανάτου του Χίτσκοκ, ωστόσο για τεχνικούς λόγους δεν κατέστη δυνατό