Αφιέρωμα στον συγγραφέα Χρήστο Αγγελάκο στο θέατρο «Σημείο»

Θυμάμαι εκείνο το ανοιξιάτικο βράδυ στο σπίτι της μουσικολόγου Μιράντας Τερζοπούλου. Ήμασταν με τη στιχουργό Ελένη Φωτάκη και περιμέναμε τον Χρήστο για να φάμε όλοι παρέα. «Του έφτιαξα σαλάτα φακές που του αρέσουν» σχολίαζε η Μιράντα, δουλεύοντας πάνω από την κατσαρόλα της. Χαιρόμουν πολύ, αφού θα τον ξανάβλεπα ύστερα από εκείνη την άκρως εξομολογητική συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει στο διαμέρισμα του. Ξέραμε όλοι πως ο Χρήστος βρισκόταν σε προχωρημένο στάδιο καρκίνου, μα δεν το έβαζε κάτω. Μόλις είχε βγει το καινούργιο και τελευταίο βιβλίο του, είχε κάθε λόγο να νιώθει αισιοδοξία και ελπίδα. Αυτή η άτιμη ελπίδα! Ο Χρήστος την έλεγε Θεό εν προκειμένω και όλως παραδόξως τον Θεό τον έβλεπες πάνω του, στα μάτια του. Στην πράα φιγούρα του, στο ασκητικό παρουσιαστικό του και στην ήρεμη φωνή του. 

Ήρθε ο Χρήστος και μας μίλησε για την κατάσταση του εκείνο τον καιρό. Ταλαιπωρία, χημειοθεραπείες, αλλά και έξοδοι όποτε μπορούσε. Δεν άφηνε τον εαυτό του να λασπώσει, δεν παραδινόταν αμαχητί στο δρεπανηφόρο άρμα που ερχόταν απειλητικά για να τον πάρει. Να τον πάει που; Στα ουράνια μάλλον, εκεί που του έπρεπε ως γνήσιο ποιητικό πλάσμα που ήτανε. Κι όταν κάτσαμε γύρω από το τραπέζι, και γελάσαμε, και τραγουδήσαμε, και τη Βέσπα χαζέψαμε, τη γάτα της Μιράντας με το μπουρδουκλωμένο τρίχωμα, και για το βιβλίο του ακούσαμε από τον ίδιο πολλά ενδιαφέροντα πράγματα. 

Ο συγγραφέας Χρήστος Αγγελάκος – γι’ αυτόν λέω – πονούσε από τη μνήμη και τα τραύματα του παρελθόντος. Κι όταν τα τραύματα έγιναν υλικό έμπνευσης, μπόρεσε να υψώσει το δικό του καλλιτεχνικό ανάστημα: «Η τελευταία εικόνα», «Τα φώτα απέναντι», το αγαπημένο μου «Δάσος των παιδιών», «Οι δυο μας τώρα», «Ήταν ένας και δεν ήταν κανένας» (υπέροχος τίτλος) και οι εξόδιοι, όπως αποδείχτηκε, «Ψεύτικοι δίδυμοι». Κάθε άλλο ψεύτικη ήταν ωστόσο η σχέση του με τον δίδυμο αδερφό του, τον σκηνοθέτη Κυριάκο Αγγελάκο. Του άρεσε του Χρήστου να μιλάει γι’ αυτόν, να αναλύει την ιδιαίτερη επαφή μεταξύ των διδύμων. Του άρεσε εξίσου να μιλάει για τους καλούς του φίλους: Την ηθοποιό Όλια Λαζαρίδου, την ποιήτρια Γλυκερία Μπασδέκη, τους νέους ποιητές Κυριάκο Συφιλτζόγλου και Δημήτρη Πέτρου,  αλλά και τον Δημήτρη – Μίμη τον έλεγε – Μαρωνίτη. Πάνω απ’ όλα του άρεσε να μιλάει για την αδικοχαμένη σκηνοθέτιδα Φρίντα Λιάππα, που υπήρξε αναμφίβολα ένα κομβικό πρόσωπο στη σύντομη ζωή του. 

Με τον Χρήστο τις λίγες φορές που συνομιλήσαμε, δύο από κοντά και άλλες τρεις – τέσσερις από τηλεφώνου, τη μερίδα του λέοντος στη συζήτηση είχε πάρει το ρεμπέτικο. Αγαπούσαμε κι οι δυο τον Τσιτσάνη και μία από τις μούσες του, την Ιωάννα Γεωργακοπούλου, όπως και τον Χατζιδάκι στην πιο ανάλαφρη κινηματογραφική του περίοδο. Τό’χε ψάξει το θέμα ο Χρήστος, δεν αντάλλαζα λόγια απλά με έναν φαν, αλλά με έναν ερευνητή, έναν συλλέκτη της μουσικής και των τραγουδιών όλων αυτών. 

Ως γνήσιος ποιητής, πάλευε με την κατάθλιψη του κι αυτός. Κανονικά, διεγνωσμένα, όπως σχεδόν περηφανευόταν να το λέει. Βοήθησε και μένα να καταλάβω πως όταν ένας άνθρωπος φτάνει τόσο κοντά στο θάνατο, δεν έχει καν το νου στα μύχια της ψυχής του. Παλεύει να σταθεί με όλες του τις δυνάμεις και το κουρασμένο σώμα του δεν του αφήνει χώρο για καμία άλλη σκέψη, επώδυνη, συναισθηματική, εγκεφαλική. Θέλει μόνο να είναι καλά κι όταν το πετυχαίνει αυτό, τότε μόνο ενδέχεται να ξαναγυρίσει στο καβούκι του, στον μικρόκοσμο του, απ’ όπου πάλι θα αντλήσει τα ευγενέστερα υλικά της προσωπικής του δημιουργίας. 

Απόψε στην Αθήνα παρουσιάζεται ένα θεατρικό έργο του Χρήστου Αγγελάκου! Να μία άλλη πτυχή μέσα στο έργο του, για την οποία δεν είχαμε προλάβει να μιλήσουμε. Επρόκειτο για το «Ήταν ένας και δεν ήταν κανένας», αυτό με τον ωραίο τίτλο που λέγαμε, από έναν άνθρωπο γνώστη της κινηματογραφικής, αλλά και της θεατρικής πράξης. Ο ίδιος θα χαιρόταν αν μπορούσε ως δια μαγείας να παρευρεθεί στην αποψινή βραδιά. Άλλωστε, είπαμε, μέχρι το τέλος, απολάμβανε να βγαίνει έξω και να συμμετέχει στη χαρά των φίλων του, συγγραφέων, ποιητών, ηθοποιών και μουσικών. Η παράσταση θα ξεκινήσει στις 20.00 με τις δύο γυναίκες που δούλεψαν για την υλοποίηση της, τη Σοφία Παλάντζα και τη Νικόλ Δημητρακοπούλου. Αμέσως μετά την παράσταση θα ακολουθήσει συζήτηση με το πιο αξιόλογο πάνελ που θα μπορούσε να συσταθεί: Τον ηθοποιό Δημήτρη Καταλειφό, τον δημοσιογράφο και βουλευτή Νίκο Ξυδάκη, τους ποιητές Γιάννη Στίγκα και Θωμά Τσαλαπάτη, την εθνολόγο Μιράντα Τερζοπούλου, την κοινή μας φίλη, και τη συγγραφέα – δημοσιογράφο Κυριακή Μπεϊόγλου. Στην κουβέντα θα συμμετάσχει και το κοινό, διαβάζω. Όλο αυτό θα γίνει στο θέατρο «Σημείο» στην Καλλιθέα, στο 4 της Χαριλάου Τρικούπη. 

Πολύ κρίμα που ο Χρήστος δεν θα είναι εκεί με τη φυσική παρουσία του. Κανείς δεν θα τον δει να κάθεται με τα πόδια του διπλωμένα στη στάση του Βούδα και να καπνίζει το τσιγάρο του κρυφά από τον Κυριάκο, που του έβαζε τις φωνές! Χρήστο Αγγελάκο, όπου και νά’σαι, όπου και να πήγες, θέλω να το ξέρεις αυτό: Λίγο σε «ζήσαμε», πολύ σ’ αγαπήσαμε, όσοι τέλος πάντων σε γνωρίσαμε στη χειρότερη φάση της εγκόσμιας ζωής σου. Το έργο σου είναι δέντρο αυτόφωτο, καρποφόρο και ανθεκτικό. Και καμιά φορά η μνήμη δεν πονάει απαραιτήτως. Τα γρανάζια της μπαίνουν σε λειτουργία μόνο και μόνο για να αλαφρύνουν το βάρος της δικής μας συμμετοχής στα άχαρα κοινά και στο ανεξερεύνητο μυστήριο της υπάρχουσας πραγματικότητας. Δεν σε νίκησε ο καρκίνος εσένα! «Η ποίηση με νίκησε», έτσι μου τό’χες πει κι αυτό επαναλαμβάνω κι εγώ τώρα! 

–  «Ήταν ένας και δεν ήταν κανένας» του Χρήστου Αγγελάκου, Θέατρο Σημείο (Χαριλάου Τρικούπη 4, Καλλιθέα), 20:00. Μετά το τέλος της παράστασης θα ακολουθήσει συζήτηση.