Bιβλιοκριτική: Μια ενδιαφέρουσα προσωπική μαρτυρία του κερκυραίου οπλίτη Αθανασίου Σ. Πεφάνη

Κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες από τις εκδόσεις Τόπος το Ημερολόγιον εκστρατείας  Στρατιωτικού Νοσοκόμου Αθανασίου Σ. Πεφάνη: Βαλκανικοί Πόλεμοι 1912-1913 σε επιμέλεια του δρ. Ιστορίας Μανόλη Αρκολάκη και πρόλογο του Καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου Σπύρου Σακελλαρόπουλου.

Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπική μαρτυρία ενός κερκυραίου οπλίτη, του Αθανασίου Σ. Πεφάνη, που έλαβε μέρος στους δύο Βαλκανικούς πολέμους με την ιδιότητα του νοσοκόμου.  Το σημαντικό αυτό ντοκουμέντο βρέθηκε εντελώς τυχαία από τον Καθηγητή Σπύρο Σακελλαρόπουλο σε ένα σπίτι οικογενειακού του προσώπου. Ο Πεφάνης με γλαφυρό τρόπο εξιστορεί όλη τη διαδρομή του από τη στιγμή της κατάταξης του στο 10^ο Πεζικό Σύνταγμα Κέρκυρας το Σεπτέμβριο 1912 μέχρι και την απόλυσή του το Μάρτιο του 1914 από το Νοσοκομείο στο οποίο υπηρετούσε ως βοηθός διαχειριστή. Μέσα από τη γραφή του Πεφάνη περιγράφεται όλη η εξέλιξη των Βαλκανικών Πολέμων από τη οπτική κάποιου που δεν πολεμά στην πρώτη γραμμή του μετώπου αλλά βρίσκεται σε βοηθητική θέση.

Η καθημερινότητα των στρατιωτών αναδεικνύεται με εύγλωττο τρόπο και αναδύονται πλευρές της στρατιωτικής ζωής όχι ιδιαίτερα γνωστές: οι δυσκολίες εφοδιασμού σε τρόφιμα και η αγωνία της πείνας που αντιμετώπιζαν οι στρατευμένοι, ο διαφορετικός τρόπος αντιμετώπισης της προέλασης του ελληνικού στρατού ανάλογα με τον τοπικό πληθυσμό,  οι σφαγές αμάχων και από τις δύο εμπόλεμες πλευρές, το κύρος που απολάμβανε από το στράτευμα ο διάδοχος Κωνσταντίνος  αλλά και οι στάσεις που θα εκδηλωθούν το φθινόπωρο του 1913.

Ο Πεφάνης, για τον οποίο δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τη μετέπειτα ζωή του, με το ημερόλογιό του συμβάλει στον εμπλουτισμό των γνώσεών μας για αυτή τη σημαντική για την ελληνική ιστορία περίοδο και των γεγονότων που δημιουργούνται από την προσπάθεια υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας. Σε δε μεθοδολογικό επίπεδο έχει ενδιαφέρον το γεγονός πως έχουμε ένα ακόμα ντοκούμεντο της ιστορικής προσέγγισης των δρώντων «από τα κάτω» και όχι μόνο τις προσεγγίσεις των πολιτικών και στρατιωτικών πρωταγωνιστών της περιόδου.

Τελευταίο, αλλά καθόλου έσχατο, στις αρετές του βιβλίου πρέπει να περιληφθεί η πολύ καλή επιμέλεια του Μανόλη Αρκολάκη η οποία συντελεί ώστε ο αναγνώστης να γίνει κοινωνικού του ιστορικού περιβάλλοντος της εποχής.

• Ο Παναγιώτης Βασιλάκης είναι διδάκτωρ Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου